| |
Độc đáo Rước
Kẻ Giá
Dân gian có câu “Bơi Đăm, rước Giá, hội Thầy”. Rước Giá là để chỉ một tṛ diễn
nổi tiếng của lễ hội làng Giá, được tổ chức từ ngày 10 đến 26/3 âm lịch hàng năm.
Làng Giá, thuở trước có tên là Kẻ Sở, sau đó đổi là Cổ Sở và nay là đất thuộc
hai xă Đắc Sở và Yên Sở (Hoài Đức, Hà Tây).
Sáng 10/3, các giáp của Yên Sở, Đắc Sở và hai thôn Diễn Xá, Đại Đồng, Yên Thái
mang lễ vật đến đ́nh Yên Sở để xin phép thành hoàng làng cho trang trí lại ngôi
đ́nh. Nhân vật trung tâm tại lễ hội làng Giá tức Thành hoàng làng là tướng quân
Lư Phục Man, người có công giúp vua Lư Nam Đế dẹp giặc vào thế kỷ 14. Cỗ kiệu
lớn của Thành hoàng làng được lắp ráp lại trong ngày hội, con ngựa bằng đồng hun
được kéo vào sân. Hai làng Yên Sở và Đắc Sở tiến hành hai đám rước khác nhau.
Làng Yên Sở rước vào ngày chẵn và người tham gia đám rước này nhất thiết phải là
người làng Yên Sở. Những người mang vác đồ tế khí mặc áo đỏ, cổ cao, ống tay dài.
Ngoài ra, c̣n có 48 em thiếu niên được chọn từ những gia đ́nh không có tang, cơ
thể lành lặn để cầm cờ mà dân làng gọi là đội tổng cờ. Trang phục của đội tổng
cờ mặc áo dài thâm, khăn thâm, quần trắng, đi chân đất, ngoài áo dài có cài một
thắt lưng đỏ. Bắt đầu vào rước, các cụ già trong làng giữ vai tṛ quan hầu của
thần. Mười cụ chia thành hai hàng đi trước hương án và mười cụ khác chia thành
hai hàng đi trước kiệu văn. Trang phục của các cụ bằng áo đỏ rộng, tay chùng
xuống đầu gối, ngang lưng thắt đai màu lục; quần màu trắng và trên đầu đội mũ
rơm vành rộng. Trên tay mỗi cụ cầm một chiếc roi dài đầu sơn son thếp vàng. Chỉ
huy đám rước là một cụ ông có uy tín trong làng, cầm chiêng chỉ đạo đội tổng cờ,
gọi là thủ hiệu. Mỗi khi cụ ông đánh chiêng, đội tổng cờ đồng thanh la lên 4
tiếng: Lai ré hè ré. Đám rước đi theo hàng lối qui củ: Dẫn đầu là người múa sư
tử tiếp đến là tuần đinh mang roi, giáo, tù và, 20 lá cờ thần, trống cái có lọng
che, dùi đồng, hương án, tàn, phường bát âm, một cỗ kiệu, các tổng cờ và đi sau
cùng là bốn lá cờ vuông. Khi rước đến văn chỉ, chỉ có các tổng cờ, các quan hầu
của thần và cỗ kiệu được phép vào sân, số c̣n lại phải đứng bên ngoài. Sau khi
hoàn thành xong các nghi thức, đoàn rước lại trật tự rước trở về con đường cũ
với đội h́nh ban đầu. Tại lễ hội Yên Sở có tṛ diễn “nghiềm quân” độc đáo. Tất
cả đội h́nh được sắp xếp, múa cờ theo h́nh xoáy trôn ốc, người tướng cầm lá cờ
đại phá ṿng vây rất tài t́nh. Đây là tṛ diễn thể hiện cuộc phá vây của người
tướng, cũng như sự luyện quân.
Đám rước của làng Đắc Sở được tiến hành vào ngày lẻ. Xuất phát từ đ́nh, theo con
đê, đi đầu là người vác giáo và người cầm tù và. Kế tiếp là 20 lá cờ vuông, cờ
ngũ hành, lọng vàng. Tiếp sau có 4 người khiêng bàn, trên có để các tế khí, lư
trầm, nến, đèn, hai con hạc. Sau đội khênh bàn là 8 người mang bộ bát bửu đi
thành hai hàng. Đi cùng đám rước là kiệu văn, đèn lồng, nhạc cụ như sáo, nhị,
phủ việt, dùi đồng. Đi sau cỗ kiệu là hai cụ cao tuổi mặc áo thụng xanh và thụng
thâm, đi hia, đội mũ cánh chuồn. Tổng cờ của đám rước làng Đắc Sở chỉ có 36 em
thiếu niên ăn mặc giống như bên Yên Sở, đặt dưới sự chỉ huy của một thủ hiệu
điều hành bằng chiêng. Khi thủ hiệu đánh chiêng, đội tổng cờ đồng thanh hô: Lai
ré hè ré. Sau khi rước được văn tế, đoàn rước quay trở lại quán và chỉ có ông
thủ hiệu và các tổng cờ được quyền vào sân tế.
Nét độc đáo của rước Giá sở dĩ trở thành một nét văn hóa khó lẫn so với lễ hội ở
các làng quê khác, theo GS Nguyễn Chí Bền và GS Nguyễn Văn Huyên chính là tṛ
“nghiềm quân” hoành tráng. Theo GS Nguyễn Chí Bền, tṛ “nghiềm quân” chính là sự
đan xen các lớp văn hóa tín ngưỡng trong lễ hội thờ cúng vị thành hoàng của
người dân Kẻ Giá, gắn với khát vọng cầu mưa của cư dân nông nghiệp và tín ngưỡng
thờ thần mặt trời.
Nguồn tin: Báo Hà Tây
-
|
