| |
Ngày xuân đi hội Lồng Tồng
... Áo em thêu chỉ biếc
hồng
Ngày xuân đi hội Lồng Tồng thêm tươi
 Trong ký ức của người dân Phú Ðình
(Ðịnh Hoá) nói riêng, người Thái Nguyên nói chung, hình ảnh trong câu thơ trên
vẫn sống động như một lời mời gọi. Bởi Lồng Tồng (Hội xuống đồng) đã từng là lễ
hội lớn nhất, vui nhất của người Tày, người dân tộc thiểu số đông nhất ở tỉnh
Thái Nguyên. Những người cao niên kể lại rằng, trước đây người Tày năm nào cũng
tổ chức lễ hội ở những đám ruộng to nhất, đẹp nhất do dân bản chọn. Ngày tổ chức
do từng nơi ấn định cho phù hợp. Các địa phương ở gần nhau thì thoả thuận chọn
các ngày khác nhau để có điều kiện giao lưu. Trước ngày hội, các gia đình đều
quét dọn nhà cửa, xóm bản sạch sẽ, chuẩn bị lương thực để đón khách. Khách đến
quê nhà dù quen dù lạ đều được đồng bào mời về nhà ăn nghỉ qua đêm chờ dự
hội
Trong ngày diễn ra lễ hội, phần lễ và
phần hội đều diễn ra trang trọng, vui tươi. Phần lễ là hoạt động tín ngưỡng cầu
trời cho mưa thuận gió hoà, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, đời sống ấm no.
Ðể chuẩn bị lễ ở ngoài đồng, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ theo khả năng, có
nhiều nhà làm từ vài chục đến một trăm món. Việc làm cỗ còn mang hàm ý phô bày
một cách kín đáo sự khéo léo của người phụ nữ trong việc nội trợ, nấu nướng các
món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh dày, chè lam, bánh bỏng... Có những gia
đình dâng mâm cao đến 5 tầng lễ vật, ngoài các loại bánh kẹo còn có các món ăn
được chế biến công phu, trên mỗi mâm đều có một chiếc bánh hình bông hoa nhiều
mầu sắc. Mỗi mâm cỗ còn có thêm hai đôi quả còn được làm bằng vải mầu, trong
nhồi cát, bông, có tua rua nhiều mầu sắc sặc sỡ.
Khi cỗ được bày xong, người đựơc dân
làng tín nhiệm tiến cử thực hiện nghi lễ cầu cúng cầu mong đất trời, thần linh
phù hộ cho bản làng. Phần cúng lễ cũng chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn, còn
dành thời gian cho phần hội.
Mở đầu là hội tung còn. Ðây là hoạt
đông vui nhất, thu hút nhiều người tham gia nhất. Ðể chuẩn bị cho hội tung còn,
ở giữa đám ruộng lớn đựơc chọn làm địa điểm lễ hội, người ta dựng một cây mai
cao từ 20-30cm làm cột. Trên đỉnh cột có uốn vòng tròn đường kính 50 - 60 cm dán
giấy hai bên, đề chữ Nhật- Nguyệt tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời. Tung
còn đòi hỏi cả sức khoẻ và sự khéo léo. Nếu ở lễ hội nào không có ai tung còn
trúng vòng tròn thì dân bản không vui, vì theo quan niệm của họ, phải có người
tung còn trúng vòng tròn làm rách giấy thì năm đó làm ăn mới thuận lợi, mưa
thuận gió hoà. Trong trò chơi này, nam nữ thanh niên còn thi tung còn cho
nhau.
Ngoài ra còn có các hoạt động múa sư
tử, múa võ, kéo co... Ðặc biệt, đêm về, nam nữ thanh niên thi hát lượn đối đáp
suốt canh dài...
Cho đến bây giờ chưa có tài liệu nào
nghiên cứu, khẳng định lễ hội Lồng Tồng có từ bao giờ. Nhưng chắc chắn rằng,
khởi nguồn của lễ hội phải được sinh ra từ xã hội của người Tày khi đã sống
thành làng bản quần cư trong cộng đồng.
|
