|
| |
| |
Thú chơi tổ tôm ngày Tết
Nguồn: Việt Nam Cây Đa
Nhiều tṛ chơi dân gian chúng ta đă từng nghe đến.
Mỗi khi Tết về, trẻ con ai ai cũng thích chơi Tam Cúc, c̣n các cụ già
th́ khề khà bên bàn Tổ Tôm.
Tṛ chơi tổ tôm là một nét văn hóa tiêu khiển không thể thiếu được trong
xă hội làng mạc Việt Nam thời xưa, cũng giống như thú chơi cờ. Tổ Tôm có
thể được du nhập từ Trung Quốc từ rất lâu rồi. Tên gọi của tṛ chơi được
đọc chệch ra từ chữ "Tụ Tam" nghĩa là hội tụ của ba hàng Văn, Vạn, Sách
(là ba "chất" của bài Tổ Tôm, tương tự như Cơ, Rô, Bích, Nhép trong bài
Tây)
Chơi Tổ Tôm khá là khó, và cách biến hóa cũng nhiều nên thường được nam
giới và người già chơi, thanh niên và phụ nữ thời xưa ít chơi. Cũng v́
khó, nhưng thú vị, nên từ cách chơi Tổ Tôm đă sinh ra một cách chơi khác
dễ hơn là "Chắn" dành cho thanh niên và phụ nữ.
Tổ Tôm không phổ biến và b́nh dân bằng tṛ chơi Tam Cúc, nhưng nó thể
hiện tŕnh độ và cái oai phong của bậc quân tử như câu ca dao:
Làm trai biết đánh Tổ Tôm
Uống chè mạn hảo xem nôm Thuư Kiều
Trong văn học Việt Nam, tṛ chơi Tổ Tôm cũng được nhắc đến rất nhiều.
Phạm Duy Tốn với truyện ngắn "Sống chết mặc bay" trong chúng ta chắc
nhiều người c̣n nhớ đoạn:
... Ngài quay vào hỏi thầy đề :
- Thầy bốc quân ǵ thế ?
- Dạ, bẩm con chưa bốc.
- Th́ bốc đi chứ !
Thầy đề tay run cầm cập, tḥ vào đĩa nọc, rút một con bài, lật ngửa,
xướng rằng :
- Chi chi !
Quan lớn vỗ tay xuống sập, kêu to :
- Đây rồi !... Thế chứ lại !
Rồi ngài vội vàng x̣e bài, miệng vừa cười vừa nói :
- Ù ! thông tôm, chi chi nẩy !... Điếu, mày ! ...
Tất nhiên trong khi đê vỡ, dân đen th́ kêu khóc chạy loạn mà "quan phụ
mẫu" vẫn c̣n mê say trong cơn Tổ Tôm th́ coi dân như cỏ rác. Ở đây chỉ
muốn nói lên cái thú vị của tṛ chơi.
Hay như Nguyễn Công Trứ. Lúc thiếu thời, Nguyễn Công Trứ đă từng được
người đời liệt vào hàng các tay đổ bác có tiếng. Ông say mê bài bạc,
trong khi thơ văn th́ siêu quần bạt chúng. Trong cơn đen đỏ, ông thắng
cũng nhiều mà thua chẳng ít. Một lần đi đánh tổ tôm bị thua rồi mang nợ.
Chủ nợ là một ông già, đến đ̣i năm lần bảy lượt mà Nguyễn Công Trứ cũng
vẫn không có tiền giả.
Sau ông lăo đ̣i rát quá, Nguyễn Công Trứ đành phải đi lục lọi rương ḥm
xem có ǵ đáng giá để đem cầm đợ mà lấy tiền trang trải. Nhưng khốn thay,
lục măi mà vẫn chẳng khui ra được ǵ ngoài mấy quyển sách nát. Túng thế,
Nguyễn Công Trứ mới đọc liều cho ông già một bài thơ để xin khất nợ. Thơ
rằng:
Thân "bát văn" tôi đă xác vờ
Trong nhà c̣n biết "bán chi" giờ
Của trời cũng muốn "không thang" bắc
Lộc thánh c̣n mong "lục sách" chờ
Thiên tử "nhất văn" rồi chẳng thiếu
Nhân sinh "tam vạn" hăy c̣n thừa
Đă không "nhất sách" kêu chi nữa
"Ông lăo" tha cho cũng được nhờ !
Nghe qua cả bài thấy thơ hay mà khéo quá, câu nào cũng có tên một quân
bài tổ tôm, mà đồng thời lại nói lên được cái cảnh học tṛ kiết không
tiền nên ông lăo nghĩ thương t́nh và mến tài, bằng ḷng cho Nguyễn Công
Trứ khất nợ.
Nhà thơ "b́nh dân" Nguyễn Khuyến cũng đâu có thể bỏ qua tṛ chơi này
trong văn thơ của ông:
Cũng chẳng giầu mà cũng chẳng sang
Chẳng gầy chẳng béo chỉ làng nhàng
Cờ đương giở cuộc không c̣n nước
Bạc chửa thâu canh đă chạy làng
Mở miệng nói ra gàn bát sách
Mềm môi chén măi tít cung thang
Nghĩ ḿnh lại gớm cho ḿnh nhỉ
Thế cũng bia xanh, cũng bảng vàng
(Tự trào)
TV
|
|
