|
 Hội
vật làng Sình
Hoàng Dạ Lê
Lại Ân còn gọi là làng Sình, nằm bên hữu ngạn sông Hương, ở hạ lưu ngã ba
Sình, trước thuộc huyện Tư Vinh hay tổng Mậu Tài, nay là xã Phú Mẫu huyện
Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nơi đây là địa chỉ cuối cùng về phương Nam
còn lưu giữ truyền thống vật võ, một sinh hoạt văn hoá đặc trưng của người
Việt. Hằng năm sau khi ăn Tết xong, làng ở hội vật vào ngày 10 tháng giêng
với niềm mong ước: dân khoẻ, làng yên, mùa màng tươi tốt, hạnh phúc muôn
người.
Hội vật làng Sình, ngoài yếu tố tâm linh truyền thống, còn là một hoạt
động vui, khoẻ đầy tinh thần thượng võ, kích thích việc rèn luyện sức khoẻ,
lòng dũng cảm, sự tự tin, mưu trí, nhất là với lớp trai trẻ.
Võ đài là xới vật bằng đất bột, mỗi bề rộng chừng bốn năm sải tay, cao hơn
một mét được dựng trước sân đình từ ngày hôm trước, mùng chín tháng giêng,
bốn bề có dăng dây bảo vệ. Ngôi đình làng nằm bên bờ sông, cảnh quan
thoáng đãng, sông nước hữu tình. Người xem vây quanh xới vật ngồi san sát
bên nhau trên những mô đất, những bệ cấp bằng tre già đan kết lại trong
khuôn viên đình rộng chừng 600m2. Sau nghi lễ và những điều dặn dò về thi
đấu, các đô sẵn sàng vào cuộc thi hào hứng. Điều khiển vật võ là một vị
cao niên, có uy tín trong làng, khăn đen, áo dài, ngồi cầm trống ngay
trước đình. Tiếng trống nhịp nhàng, thong thả là gọi vật; hối hả, liên tục
là thúc giục các đô tích cực thi đấu. Trọng tài trên xới là một người am
hiểu luật, nhanh nhạy, kiên quyết. Các đô vật không đóng khố như ở Bắc mà
mặc quần và quấn thêm một cán ngang lưng. Người đến thi đấu không cần báo
trước, chỉ đăng ký tại chỗ theo lời mời gọi thi tài. Khi được phép, họ này
vào xới, làm lễ bái thần làng và các vị cao tuổi. Trọng tài kiểm tra trang
phục, xong cho lệnh thi đấu. Trống đánh một tiếng quì xuống chào nhau,
trống đánh hai tiếng, đứng lên ôm nhau vật. Trống đánh ba tiếng thì thả
nhau ra, lựa thế khác, vật lại.
Luật vật dân tộc dựa trên nguyên tắc "túc bất ly địa" (chân không rời đất).
Nêu nhấc được hai chân của đối thủ rời khỏi mặt đất là thắng cuộc. Từ "túc
bất ly địa", luật tiến đến "lấm lưng, trắng bụng", một phần hoặc cả hai
phần lưng lấm đất, bụng ngửa lên trời, là thua cuộc. Trước dây, vật võ
làng Sình áp dụng luật "lấm lưng trắng bụng". Các đô phải đánh ngã đối thủ
ở tư thế lấm lưng và phải thắng tất cả đô trong ngày để đoạt chức vô địch.
Luật này làm nảy sinh sự tính toán để giành chức vô địch, gây mất đoàn kết
và để lại hậu quả xấu. Từ hơn 20 năm nay luật qui định: duy trì "lấm lưng
trắng bụng", nhưng phải giữ (đè) đối thủ bất động trong ba giây, phải
thắng tiếp ba người mới được vào bán kết. Tiếp tục thắng ba người nữa vào
chung kết. Sau này, tuỳ số đô lọt vào vòng hai mà qui định thể lệ, thông
thường là loại trực tiếp. Với vật võ, ngoài sức khoẻ, các đô còn có kỹ
thuật, có "miếng" và nhanh nhạy mới mong giành được thắng lợi. Vật có
nhiều miếng đẹp mắt, quyết liệt. Những miếng thường được các đô sử dụng là
xốc nách, vạch sườn, miếng bò, miếng háng (thò tay vào háng rồi lựa thế
tấn công) nâng đối thủ vật ngã bổng, miếng bành (xốc nách bế ngửa) miếng
táng (nâng đối thủ lên)... Một đô vật lý tưởng có tay chân cân đối. Chân
mạnh để trụ vững, tay mạnh để vật ngã đối phương. Nhưng to chưa hẳn đã
mạnh, mạnh chưa hẳn đã thắng, cần phải nhanh, kiên trì để khai thác sơ hở
của đối phương.
Hội Sình rất chú trọng tinh thần thượng võ, cấm chơi xấu, xa đòn độc, đòn
hiểm, nguy đến tính mạng như bẻ, vặn, khoá trái khớp, tấn công bằng đầu,
bấm các huyệt, đòn đá, đòn đánh, nắm tóc, tấn công vào hạ bộ, yết hầu, mắt....
Nếu hai đô vật giằng co nhau không thắng, trọng tài sẽ phạt và buộc thay
thế tư thế vật (vật quỳ) để kết thúc nhanh trận đấu. Hội vật sắm các giải
hưởng để động viên. Đô vật thua cũng có quà lưu niệm. Giải thưởng là tặng
phẩm do dân làng và các mạnh thường quân đóng góp. Giải thưởng vô địch
thường trang trọng hơn (cau trầu, rượu, đầu heo....). Các đô vật chia theo
hai hạng tuổi: thiếu niên và thanh niên, tầm vóc chênh lệch trên dưới
10Kg.
Tinh thần đồng đội ở các địa phương rất quan trọng, một đô của làng nào bị
thua tức khắc có đô khác lên tiếp sức. Mỗi năm có hơn 100 đô vật tham gia
hào hứng suốt ngày. Thua một trận phải chờ đến năm sau mới "phục hận" được.
Vì vậy các đô phải rèn luyện suốt năm, tu dưỡng đạo đức để chờ đầu xuân
được dự đua tài. Các xã có phòng trào đô vật mạnh là Phú Mẫu, Phú Thanh,
Phú Dương (Phú Vang) Hải Dương, Hương Phong, Hương Vinh (Hương Trà), Thủ
Lễ (Quang Điền), Hương Sơ (TP. Huế).
Cùng với xới vật chính, đêm hôm trước và suốt ngày hội, khắp nơi trong
làng các quán hàng ăn: bún bò, bánh bèo, bánh nậm, bán bột lọc, cháo lòng,
bánh canh, chè....các gian trò chơi thu hút đông đảo khách chơi xuân. Cho
đến khi tắt nắng, cuộc vui mới chịu dừng. Và, hôm sau mọi việc trở lại
nhịp đời thường. Một năm làm lụng mới lại bắt đầu.
|
