| |
Lễ Hội Phú Yên
|
LỄ HỘI MÙA PHÚ YÊN |
.jpg) Lễ
hội mùa: Sau khi thu hoạch lúa xong, thường là vào
dịp tháng 3 hàng năm, đồng bào các dân tộc thiểu số Phú Yên
tổ chức
lễ ăn mừng lúa mới tại từng
gia đ́nh vừa để tạ ơn thần lúa, vừa để vui mừng về
những thành quả lao động đă đạt được. Trong
lễ hội này người ta đánh cồng, chiêng, trống, vui
chơi ca hát, uống rượu cần thâu đêm suốt sáng. Tuy không có
sự phân công trước, nhưng các
gia đ́nh cứ trông nhau mà tổ chức theo thứ tự từng
nhà một. Sau khi tan buổi
lễ mọi người đều hy vọng về một mùa bội thu sắp đến.
(internet)
|
|
|
LỄ BỎ MẢ |
 Lễ
bỏ mả: Là
lễ lớn của đồng bào dân tộc miền núi Phú Yên, gồm cả
phần
lễ và phần hội. Họ có quan niệm con người sau khi
chết đi th́ linh hồn vẫn c̣n tồn tại, sau
lễ bỏ mả mới về hẳn với thế giới tổ tiên, lúc này
được coi như lần cuối cùng tiễn biệt người chết. Cùng với
phần nghi
lễ là phần hội như: ca hát, nhảy múa, đánh cồng
chiêng, kể khan… Khách mời không những chỉ người thân, bạn
bè, bà con trong buôn, mà c̣n cả bà con các buôn lân cận đến
tham dự. Gắn liền với ngày làm
lễ bỏ mả là ngày dựng xong nhà mồ, đây là một công
tŕnh nghệ thuật đặc trưng của đồng bào dân tộc miền núi Phú
Yên. (internet)
|
|
|
LỄ HỘI ĐÂM TRÂU - PHÚ YÊN |
 Lễ
hội đâm trâu: Là
lễ truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở miền
núi Phú Yên.
Lễ hội diễn ra trong suốt 3 ngày đêm, thường là vào
dịp từ tháng Chạp đến tháng 3 Âm lịch hàng năm. Qui mô tổ
chức khá lớn, mang tính cộng đồng cao. Thường là vào ngày
thứ ba nghi thức đâm trâu được tiến hành. Trong suốt 3 ngày
diễn ra
lễ hội, thầy
cúng qua nhiều nghi
lễ gieo quẻ, xin xăm, khấn vái… Sau mỗi
lễ
cúng, từ 3 ché rượu cần được rót ra những chén rượu
nhất mời các già làng uống trước.
Lễ hội được tổ chức với mục đích là hiến trâu tế thần
làng và thể hiện sự cầu mong Thần
Nước, Thần Núi cùng đến chứng kiến chủ nhà trả nợ
trời.
Lễ hội đâm trâu đă có từ thời xa xưa, biểu hiện cụ
thể, trực tiếp sinh động về dấu ấn văn hoá tinh thần của
đồng bào dân tộc miền núi Phú Yên. Mọi người đến đây để được
chiêm ngưỡng những nghi
lễ hấp dẫn, được tham
gia sinh hoạt văn hoá, được múa hát, đánh chiêng,
uống rượu cần và được hoà ḿnh vào thiên nhiên và cuộc sống
hoang sơ pha lẫn sắc màu huyền thoại. (internet)
|
|
|
LỄ HỘI ĐUA NGỰA AN XUÂN - PHÚ YÊN |
 Hội
đua ngựa ở An Xuân: Hàng năm vào ngày mùng Sáu tháng Giêng
Âm lịch, khi nắng xuân đang tràn ngập núi rừng xanh thẳm,
tại xă An Xuân (huyện Tuy An) lại rộn ràng chuẩn bị cho hội
đua ngựa truyền thống. Hội nhằm gợi lại tinh thần thượng vơ
của một vùng đất, thể hiện ư chí quật cường và sức mạnh phi
thường của con người trước thiên nhiên hùng vĩ. Băi đua là
một thảm cỏ rộng, bằng phẳng và những chàng trai uy nghiêm,
chỉnh tề trên lưng ngựa. Sau một hồi tù và vang lên báo hiệu
giờ xuất phát, các kỵ sỹ thúc ngựa phóng nhanh về phía trước
trông rất dũng mănh trong tiếng trống thúc dục rộn ră và
tiếng reo ḥ cổ vũ của khán giả vang dội cả núi rừng. Những
ngày hội tưng bừng như thế ở An Xuân đă tạo nên một nét văn
hoá riêng độc đáo. Mời bạn thử một lần đến An Xuân vào dịp
xuân để khám phá vùng đất văn hoá này. (internet)
|
|
|
LỄ HỘI ĐẦM Ô LOAN - PHÚ YÊN |
 Lễ
hội Đầm Ô Loan: Du khách có dịp vào Nam ra Bắc, đến
địa phận huyện Tuy An của tỉnh Phú Yên, dừng lại trên đỉnh
đèo Quán Cau hoặc ngược xuôi trên tuyến xe lửa Bắc — Nam,
đều có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của một di tích thắng cảnh
cấp quốc
gia … với tên gọi: Đầm Ô Loan. Hàng năm, cứ vào ngày
mồng 7 tháng Giêng Âm Lịch, với không khí vui xuân, nhân dân
nơi đây và nhiều nơi trong tỉnh đến tham
gia lễ hội.
Lễ hội có tính chất văn hoá cổ truyền, diễn ra với
nhiều hoạt động phong phú sôi nổi như: đua thuyền, quăng
chài đánh cá, lắt thúng chai, bơi bộ, múa, hát bội, vật vơ …
diễn ra trong tiếng ngân vang của các loại nhạc cụ dân tộc:
trống, kèn, đờn c̣,…
Lễ hội c̣n thể hiện những nét riêng của cư dân vùng
sông
nước Tuy An với ư niệm như: tín ngưỡng, thờ
cúng các vị thần quanh vùng: Thần Biển, Thần Đầm,
Thần Sông,… cầu mong cho các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi,
đánh bắt hải sản đạt kết quả tốt đẹp trong một năm mới.
Lễ hội hàng năm chỉ diễn ra trong một ngày nhưng đă
thu hút hàng vạn lượt người trong và ngoài tỉnh đến dự.
(internet)
|
|
|
LỄ HỘI CẦU NGƯ PHÚ YÊN |
.jpg) Lễ
hội cầu ngư: Được tổ chức thường xuyên hàng năm tại
những địa phương ven biển Phú Yên thuộc các huyện Sông Cầu,
Tuy An, Tuy Hoà và thị xă Tuy Hoà – nơi phần lớn dân cư sống
bằng nghề đánh bắt hải sản,
lễ hội thường được tổ chức vào tháng 3 Âm lịch khi
ngư dân chuẩn bị vào vụ đánh bắt cá chính trong năm. Mục
đích của
lễ hội là
cúng tế các vị tiên hiền địa phương và thần Ông Nam
Hải, cầu cho sóng lặn biển êm, cá mực đầy thuyền.
Lễ hội bao giờ cũng gồm cả phần
lễ và phần hội. Phần
lễ được thực hiện với nhiều nghi thức trang nghiêm ở
nơi điện thờ của làng, xă như:
lễ dâng
cúng vật phẩm,
lễ đọc văn tế, những tiết mục múa thiêng, ḥ bá trạo,
hát khứ
lễ… và phần hội là buổi tiệc chiêu đăi khách, hát bội
và các tṛ chơi dân
gian. Tính chất của
lễ hội cầu ngư là nơi gặp gỡ, chuyện tṛ, tham dự
sinh hoạt văn hoá của đông đảo nhân dân địa phương.
Lễ hội thu hút chẳng những nhân dân các vùng lân cận,
mà c̣n cả những người ở xa tới dự. (internet)
|
Nguồn: Saigontoserco
Lễ
đổ đầu của người Chăm H’roi
(Phú Yên)
(Cinet) - Lễ đổ đầu là một nghi lễ truyền thống của
người Chăm H’roi được tổ chức vào cuối năm âm lịch, từ ngày 25 đến ngày
cuối cùng của tháng chạp theo lịch Chăm.
Nếu ai được dịp chứng kiến phép đổ đầu của lễ đổ
đầu, với chi tiết dùng máu gà tươi ḥa với rượu cần đổ lên trán các
thành viên trong gia đ́nh, sẽ thấy được h́nh ảnh thể hiện sự sinh sôi
nảy nở, biểu hiện tính phồn thực với ư nghĩa tạo ra mọi sự sống mới,
theo cách nghĩ của người Chăm H’roi.
Thoạt nghe tên gọi, chúng ta có thể liên tưởng đến
một h́nh thức ma thuật để biểu hiện những ước vọng có tự ngàn đời, song
nó hàm chứa ư tứ sâu xa. Người Chăm H’roi giải thích đó là một hiện
tượng để tỏ ơn những “cái đầu” biết cách làm ra và sẽ làm ra cái ăn, cái
mặc, cái để nối nghiệp lũ làng.
Đến ngày lễ đèn sáp ong được thắp sáng và gắn lên
cần rượu, mọi người trong gia đ́nh ngồi nghiêm trang bên mâm lễ Mâm, lễ
thường là bánh trái, hoa quả, trầu cau, con gà cồ thật to luộc chín, nồi
cơm gạo lúa mới, ché rượu cần thật ngon và các dụng cụ sản xuất như rùi,
gùi, cuốc, nỏ... đặt ngay ngắn bên ché rượu. Nam bên trái, nữ bên phải).
Ông chủ lễ (người có uy tín trong làng, trong xă) vừa khấn vừa bốc một
nắm gạo văi lên cào mời Giàng Pơ kơh. Giàng Pơ sưh về tiễn năm cũ sắp
hết, mừng năm mới, mừng gia đ́nh mạnh khỏe, nhờ Giàng giúp đỡ, Thần linh
phù hộ nên dân làng mới có mùa màng bội thu, được cái no bụng, được xây
cái nhà mới khang trang, đuổi đi cái nghèo. Nắm gạo thứ hai văi lên từ
phía mời thần núi, thần sông, mời ông bà, tổ tiên, mời họ hàng Atâu về
cùng với con cháu hưởng lễ đổ đầu của gia đ́nh.
Tiếp theo, người chủ lễ lấy chén rượu có pha sẵn
tiết gà tươi đổ một vài giọt lên đầu, lên trán người chủ của gia đ́nh
rồi tiếp đến các thành viên trong gia đ́nh với sự cầu chúc năm mới mạnh
khỏe, sản xuất thật nhiều lúa gạo, nuôi nhiều trâu, ḅ, dê, heo, gà, vịt...
mau lớn, nhiều tiền.
Xong lễ gia đ́nh họ cùng với xóm làng quây quần bên
nhau chúc mừng mời nhau rượu cần, chuyện tṛ râm ran, nh́n lại kết quả
lao động của năm qua rút ra bài học kinh nghiệm bổ sung và phương hướng
kế hoạch lao động sản xuất của năm mới phải đạt được những kết quả mới.
Cũng trong dịp này những gia đ́nh năm cũ có nhiều thành tích, công sức
đóng góp xây dựng xóm làng, giáo dục con cái chăm chỉ học hành, vâng lời
cha mẹ, giúp đỡ bạn bè th́ được coi là gia đ́nh "Ông bà mẫu mực, con
cháu thảo hiền" sẽ được dân làng tổ chức đội cồng chiêng thôn, buôn đến
múa hát chung vui tưng bừng nhộn nhịp suốt ngày như một lễ hội./.
Lehoi.Cinet tổng hợp
Người đi t́m chữ viết Chăm H’Roi
Hơn 4 năm qua (Thứ Tư, 28/09/2011 22:52), ở Phú Yên
có một người lặng lẽ đi t́m chữ viết cho dân tộc Chăm H’Roi. Đó là ông
là Ka Sô Liễng, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian ở xă Ea Chà Rang, huyện
Sơn Ḥa
Là phó giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở
Văn hóa - Thể thao và Du lịch Phú Yên), có một căn nhà rộng với đầy đủ
tiện nghi ở đường Nguyễn Đ́nh Chiểu, TP Tuy Ḥa, khi về hưu, đùng một
cái, ông Ka Sô Liễng để nhà lại cho con gái, dắt vợ lên xă vùng cao Ea
Chà Rang, huyện Sơn Ḥa dựng nhà, định cư.
Lên rừng t́m… chữ
Nhiều người cứ tiếc cái cơ ngơi ông để lại TP Tuy
Ḥa, lo ngại cho cuộc sống khó khăn nơi núi rừng nên khuyên ông nghĩ
lại. Nhưng ông Ka Sô Liễng chỉ cười hiền: “Tôi là người Chăm H’Roi quen
với nương rẫy. Lên đây mới có rẫy mà làm chớ”. Ông cũng làm rẫy thật,
một trang trại rộng hơn 5 ha, trồng đủ thứ như chuối, bưởi, thơm... xanh
ngút như rừng. Nhiều người tự hỏi: Không biết ông trồng cây để làm ǵ ở
cái tuổi 79 khi con cái đă lớn và ở xa? Chỉ những người gần gũi mới hiểu
được v́ sao ông lại về xă vùng cao này sinh sống. “Muốn nghiên cứu văn
hóa các dân tộc thiểu số, chỉ có chung sống với đồng bào địa phương mới
làm được” - ông nói.
Ông Ka Sô Liễng (trái) dạy chữ Chăm H’Roi do ḿnh
sáng chế cho người biên dịch, phát thanh viên của chương tŕnh phát
thanh tiếng Chăm H’Roi
Là học tṛ của nhà giáo, nhà văn người Êđê Y Điêng,
ông Ka Sô Liễng luôn day dứt với câu hỏi: Sao người Chăm H’Roi không có
chữ viết? Thời gian c̣n tại chức, khi sưu tầm và nghiên cứu văn hóa các
dân tộc thiểu số ở Phú Yên, ông phải mượn chữ Êđê để kư âm những câu
chuyện, những bài hát dân gian do các nghệ nhân người Chăm H’Roi kể lại.
Từ chữ Êđê được học, dựa trên mẫu tự Latin, ông Ka
Sô Liễng bắt đầu t́m hiểu và sáng tạo ra chữ viết cho người Chăm H’Roi.
Ở tuổi cận kề 80, “chân run, mắt mờ” nhưng ông với chiếc túi thổ cẩm vẫn
đi lại nhiều hơn ở các làng Chăm H’Roi. Ông ghi lại những chuyện kể, sử
thi bằng chữ Chăm H’Roi do ông sáng tạo, rồi đọc lại cho già làng nghe
để kiểm chứng. Cứ thế ông đi, ông viết, rồi lại kiểm chứng... Cả quăng
đời xế chiều của ông là những chuyến đi liên miên bất tận vào những làng
bản xa xôi, đắm ch́m trong những kư ức xa xăm của đồng bào Chăm.
Già làng Sô Minh Thứ ở thôn Hà Rai, xă Xuân Lănh,
huyện Đồng Xuân, khi nói về ông Ka Sô Liễng đă không tiếc lời khen ngợi:
“Tụi ḿnh nể phục ông ấy lắm. Ông Liễng đă cố công tạo cho người Chăm
H’Roi ḿnh có chữ viết. Ḿnh phải bảo con cháu học tiếng Chăm H’Roi của
ḿnh”. C̣n Ma Trang, Phó Chủ tịch UBND xă Phước Tân, huyện Sơn Ḥa – địa
phương xa nhất của tỉnh Phú Yên, bộc bạch: “Làng Chăm H’Roi chịu ơn ông
Liễng nhiều lắm. Ông không chỉ sưu tầm để lưu lại bản sắc văn hóa của
người Chăm H’Roi, lại c̣n bỏ công cố tạo cho người Chăm ḿnh cái chữ…”.
Dạy cho bà con buôn làng
Tháng 6-2010, bộ chữ Chăm H’Roi của ông Ka Sô Liễng
cơ bản hoàn chỉnh. Mấy ngày sau, ông bắt đầu dạy cho người dân trong xă
Ea Chà Rang. Dưới sự chỉ dạy tận t́nh của “thầy” Liễng, chỉ độ mươi ngày
là bà con đă có thể viết được những câu đơn giản. Chị Sô Thị Hương (39
tuổi) ở buôn Thống Nhất, xă Suối Trai, huyện Sơn Ḥa, phấn khởi bảo dù
lớn tuổi nhưng cũng phải ráng học chữ của “đàng ḿnh”. Để chứng minh,
chị viết ngay câu “Sáng nay tui lên rẫy nhổ ḿ” bằng tiếng Chăm H’Roi,
c̣n nhanh hơn cả viết tiếng Việt.
Khi thấy khá đông bà con thích chữ viết H’Roi, ông
Liễng bắt tay vào viết sách. Một số đầu sách Chi Bri- Chi Brít, Tiếng
cồng ông bà HBia Lơ Đă, HBia Ta Lúi- Kalipu, Anh em Chư BLưng song ngữ
Việt - Chăm lần lượt ra đời.
Sách của ông Ka Sô Liễng in bằng 2 thứ chữ : Quốc
ngữ và Chăm H’Roi
Cuối năm 2010, chương tŕnh phát thanh tiếng Chăm
H’Roi được UBND tỉnh Phú Yên cho phép lên sóng địa phương, với thời
lượng 2 lần/tuần. Ông Liễng đảm nhận vai tṛ biên dịch và phát thanh
viên. Đầu năm 2011, ông mạnh dạn gửi bộ chữ viết Chăm H’Roi do ḿnh sáng
tạo đến Viện Ngôn ngữ học Việt Nam để thẩm định, với mong muốn bộ chữ
viết này được đưa vào giảng dạy cho con em đồng bào Chăm trong tỉnh.
“Tôi như cánh chim gần về với núi rồi. Giá như được nghe lũ học tṛ làng
người Chăm nào cũng ê a đánh vần chữ Chăm H’Roi th́ có “ra đi” cũng
sướng cái bụng lắm” - ông tâm sự như vậy, bằng cả nỗi niềm của người con
dân tộc Chăm H’Roi.
|
Bảo tồn, phát huy văn hóa Chăm H’Roi
Người Chăm H’Roi định cư ở các huyện
miền núi của 2 tỉnh Phú Yên và B́nh Định, với dân số trên
30.000 người. Người Chăm H’Roi có một di sản văn hóa khá
phong phú, nhưng việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn
hóa ấy đang gặp trở ngại lớn v́ họ chưa có chữ viết.
Theo GS-TS Nguyễn Văn Khang, Phó Viện
trưởng Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, cộng đồng người Chăm ở
Việt Nam hiện nay tạm chia ra 3 vùng chính: Chăm Bà Ni ở
Ninh Thuận, B́nh Thuận; Chăm Nam Bộ và Chăm H’Roi ở Phú Yên,
B́nh Định. Người Chăm Bà Ni và Chăm Nam Bộ đă có chữ viết,
chỉ có Chăm H’Roi th́ chưa. Đối với các dân tộc thiểu số
chưa có chữ viết, Đảng và Nhà nước sẽ tạo mọi điều kiện để
chế tác chữ viết cho họ. |
Bài và ảnh: Hồng Ánh
Nguồn: NLD
|
