Thư Mục

• Ca Dao
• Câu Đố
• Dân Ca
• Di Tích
• Lịch Sử
• Linh Tinh
• Nghệ Thuật
• Ngôn Ngữ
• Phong Tục
• Tín Ngưỡng
• Tục Ngữ/TN
• Văn Hóa

Tìm Bài Trong

Toàn Trang

Ca Dao Tục Ngữ bằng:

Lễ Hội Kỳ Yên Ở Vĩnh Bình (Tiền Giang)

Ngày nay, lễ hội Kỳ Yên của đình Vĩnh Bình (thị trấn Vĩnh Bình, huyện gò Công Tây) là lễ hội Kỳ Yên lớn nhất của tỉnh Tiền Giang.

Ðình nằm trong nội ô thị trấn Vĩnh Bình, cách thành phố Mỹ Tho khoảng 27km về phía đông.

Vùng đất này, thế kỷ XVII đã có người Việt từ các tỉnh miền ngoài đến sống rải rác trên giồng cát, xen lẫn với người Khơ me bản địa. Ðây là một trong ba nơi của xứ Gò Công có người Việt đến sớm (ngoài giồng Sơn Quy thuộc thị xã Gò Công và vùng Ðồng Sơn ngày nay).

Người Việt đến khai hoang vùng này ngày một đông. Ðáng kể nhất là khoảng nửa sau thế kỷ XVIII, có ông Trần Văn Huê cùng hơn 40 nam nũ đến lập nghiệp. Họ tích cựa khai hoang những vùng đất cao. Ông Huê là người giỏi giang, biết hốt thuốc, sống đức độ, được dân trong vùng quý mến. Năm Mậu Thìn 1808 lập làng Vĩnh Lợi, lúc đó thuộc tổng Hòa Bình, huyện Kiến Hòa, trấn Ðịnh Tường, ông Huê đứng chân trong chính quyền làng, sửa sang ngôi miễu có từ trước thành đình làng Vĩnh Lợi, to lớn, bằng tre lá để thờ Trần Hoàng như bao ngôi đình khác.

Bảy năm sau, vào năm Aát Hợi 1815, ông Huê lập chợ Vĩnh Lợi, dân trong vùng quen gọi là chợ Giồng, chợ cũng bằng tre lá, mỗi năm mỗi tu sửa, mở rộng thêm, là một trong 7 chợ của xứ Gò Công thế kỷ XIX.

Khi ông Huê qua đời (chưa rõ năm), giồng đất này được gọi là Giồng Ông Huê, và chợ Vĩnh Lợi cũng được gọi là Chợ Giồng Ông Huê.

Năm Ðinh Sửu 1877, nhân dịp vua Tự Ðức xa giá về Sơn Quy (vùng thị xã Gò Công nay) để viếng mộ ngoại, làng Vĩnh Lợi tấu trình xin xây dựng một ngôi đình mới. Thế là, ngôi đình mới được xây dựng tại một địa điểm khác, cột gỗ, lớp ngói, nằm phía sau công sở, gần chợ Giồng (nay là khách sạn trong khu vực chợ).

Người Việt lần lượt di cư ngày một nhiều, có một số người tiếp nhận văn hóa Chàm, thờ chúa Ngọc hay gọi là thờ thánh Mẫu, vì cho rằng thánh Mẫu rất thiêng liêng. Năm 1885, họ xây dựng một ngôi miễu thờ Thánh Mẫu Thiên Y A NA khá lớn, nay còn tốt, nằm phía sau trường Mẫu giáo. Cũng năm Aát Dậu 1885, trong làng xây dựng một trường học, được gọi là trường tổng, là một trong 6 trường của xứ Gò Công. Có chợ, trường, đình, miễu, khu vực này nhanh chóng trở nên sầm uất, đình đám, hội hè cũng rôm rã hơn nơi khác.

Hàng năm, từ 14 đến 16 tháng chạp, dân làng hoan hỷ vào lễ hội Kỳ Yên (tức lễ hội Cầu An). Do quan niệm Thánh Mẫu rất thiêng, nên mỗi lần cúng đình phải làm lễ viếng Bà tại miễu, đưa linh vị thần đến miếu Bà, cúng tế Bà rất long trọng, rồi mới đưa linh vị thần trở về đình an vị. Dân làng đưa lễ vật: xôi, thịt, trà, rượu, bánh, trái, thậm chí cả heo quay đến cúng đình. Các trò chơi dân gian kéo dài suốt 3 ngày, như đẩy cây, bịt mắt đập nồi, bắt vịt trên sông, ngâm thơ, múa lân, ra câu hò, câu đối v.v… Tại đình, đội múa lân liên tục trổ tài, hết sức vui nhộn. Các đêm có diễn tuồng. Suốt mấy ngày đêm dân làng hồ hởi kéo nhau ra đình, trai tài, sái sắc đua tranh, trẻ em quên không về, người già lo đi lễ, chu tất lạ thường.

Năm Giáp Thìn 1904, vùng Gò Công tan tác bởi cơn bão lớn, và sau là trận đại dịch. Người chết quá nhiều, không chôn hết. Nỗi kinh hoàng còn ám ảnh đến nhiều năm sau. Dân làng lập “Ðàn tràng” để cầu an. Thầy pháp dựng bài vị Ðức Thánh Trần Hưng Ðạo để xua đuổi âm binh, cô hồn quấy phá. Nay tượng Ðức Thánh Trần vẫn dựng trong sân đình. Do thờ vua nên hàng năm vào lễ Kỳ Yên, đình phải tổ chức múa rồng cho hợp với tước vị của vua. Ðây là nét đặc biệt của đình Vĩnh Bình mà nhiều đình khác không có.

Năm 1947, lực lượng Việt Minh đánh vào nhà Việc của Ban hội tề. Nhà Việc bị cháy, lửa lan sang đình Vĩnh Bình, làm đình bị hư hỏng nặng. Các sắc thần không rõ bị thất lạc hay bị cháy, nay không còn.

Năm 1950, đình được xây mới, do ông Tổng Ngữ đứng ra quyên góp tiền và huy động nhân lực trong làng.

Năm 1979, do nhu cầu mở rộng quy mô chợ và để có chỗ xây dựng khách sạn, toàn bộ khối kiến trúc gồm: nhà việc cũ, đình và rạp hát đều bị giải tỏa. Ðình tạm dời về miễu Bà (miễu thờ Thánh Mẫu Thiên Y A NA).

Năm 1995, bà Sáu Biếu, một người giàu có trong vùng, bỏ tiền của và huy động vốn đứng ra xây dựng một ngôi đình mới, lấy mẫu đền thờ Trương Ðịnh, bổ sung một số chi tiết cho thêm phần cổ kính, trên phần đất do Nhà nước cấp sau khi giải tỏa đình.

Cho đến nay, lễ hội Kỳ Yên của đình Vĩnh Bình vẫn là lễ hội Kỳ Yên lớn nhất tỉnh.

Từ trưa ngày 14 tháng chạp (âm lịch), đội Lân Rồng của đình đón “Bàn các ấp” của thị trấn – một nghi thức có từ lâu của đình để cung thỉnh những vị đang được thờ tại các miễu và thỉnh vong linh các bậc tiền bối có công với địa phương. Trên bàn là các phẩm vật về nông nghiệp của nông dân như bông lúa, trái cây v.v… để tạ ơn thần linh. Sau đó là lễ đưa linh vị thần đến miếu Bà, cúng tế rồi lại đưa linh vị thần trở về đình.

Ngày 15 tháng chạp diễn ra các lễ cúng Tiền hiền, Hậu hiền, vong linh liệt sĩ, Cho đến nửa đêm thì cúng tế thần. Nhiều năm trở lại đây, tế thần là một con bò sống với nhạc tế lễ.

Suốt ngày 16 tháng chạp, dâng làng đến dâng lễ vật (thịt, xôi, bánh, trái…) cùng khách đình các nơi đến cúng tế. Ðội rồng không ngớt mua vui. Khi mặt trời sắp lặn, đội rồng đi quanh chợ, chúc sự phát đạt, thịnh vượng cho mọi người. Nửa đêm, lễ tống gió được tiến hành. Những con tàu bằng giấy kiếng, trang trí cầu kỳ, thắp những cây đèn cầy, thả trôi sông cùng các nghi lễ tống gió độc, xui xẻo ra biển, kết thúc 3 ngày đêm sống trong những linh cảm của nhiều nghi lễ, và náo nhiệt tưng bừng của hội hè.

Ðể tạo thêm không khí vui tươi của những ngày chuẩn bị đón tết Nguyên đán, huyện Gò Công Tây tổ chức hội xuân tại thị trấn này, thường là từ ngày 10 đến ngày 16 tháng chạp (âm lịch). Tại đây các trò chơi dân gian xen lẫn với trò chơi hiện đại, các cuộc thi thể thao, giới thiệu sản phẩm hàng hóa, triển lãm thành tựu, các đêm đều có biểu diễn nghệ thuật: xiếc hoặc mô tô bay, ca nhạc … với một số danh ca, danh hài thu hút rất nhiều người ở vùng khác đến xem.

Cứ mỗi lễ hội Kỳ Yên đi qua, người dân thị trấn Vĩnh Bình lại có niềm vui chờ đón một lễ hội Kỳ Yên khác sẽ tới.

Lễ hội Kỳ Yên ở đình làng Lạc Tánh (Bình Thuận)

Nguồn: Báo Bình Thuận

Như đã thành thông lệ, hàng năm cứ vào dịp rằm tháng hai âm lịch đình làng Lạc Tánh lại tổ chức lễ hội Kỳ Yên. Lễ diễn ra trong tiết xuân nên cũng được gọi là lễ tế xuân. Năm nay đình làng tổ chức lễ vào hai ngày 30 và 31/3/2010 nhằm ngày rằm và 16 tháng hai âm lịch, ngoài lễ hội truyền thống nhân dân Lạc Tánh còn có thêm niềm vui mới đó là đón nhận danh hiệu di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Ngôi đình tọa lạc giữa khu đất rộng ngay giữa trung tâm thị trấn Lạc Tánh trên trục lộ ĐT 720 quay về hướng Đông Nam. Đình làng Lạc Tánh có từ năm 1940 được làm bằng gỗ quý theo lối tứ trụ gồm 2 tầng mái chồng lên nhau, tầng trên thờ 2 sắc tứ vua ban, tầng dưới thờ Thành hoàng Bổn cảnh và các bậc tiền hiền đồng thời là nơi làm việc của Ban Ngũ hương làng. Đến năm 1950 đình bị cháy rụi hoàn toàn và mãi đến năm 1967 mới được xây dựng lại. Trong 17 năm (từ 1950 đến 1967) tuy không còn mái đình thực thụ nhưng những nghi thức tế lễ vào dịp rằm tháng hai hàng năm vẫn diễn ra đều đặn. Đây cũng là lý do mà đình làng Lạc Tánh được xem xét công nhận di tích lịch sử văn hóa bởi những giá trị văn hóa phi vật thể của nó. Đình làng Lạc Tánh không có những nét kiến trúc độc đáo như những đình làng cổ của Việt Nam, nhưng giá trị về mặt tâm linh rất lớn. Người dân quanh vùng luôn hướng về ngôi đình như một điểm tựa về tinh thần, theo tín ngưỡng dân gian lưu truyền thì Thành hoàng Bổn cảnh luôn phù hộ cho cư dân nơi đây được yên ổn làm ăn, tránh được thú dữ. Tên gọi Tánh Linh bắt nguồn từ chữ Play T’nao Linh có nghĩa là “bàu nước thiêng”, cả vùng nằm trong lòng chảo, xung quanh có núi non bao bọc nên được ví như thế.

Tương truyền, ngày xưa khi đất Tánh Linh còn hoang vu, rừng rậm vây lấy xóm làng mà dân cư thì thưa thớt, cọp beo lai vãng quanh vùng và thi thoảng lại vào bắt heo. Cọp từ trong tiềm thức dân gian luôn là linh vật và được mệnh danh là chúa tể sơn lâm, do vậy dân làng chỉ kiêng kỵ né tránh mà không tìm cách bắt giết. Từ đó cọp tỏ ra thân thiện với người và sau khi có đình làng thì “ông cọp” này lại về ngự ở đình làng vào những lúc vắng vẻ.  Ngày nay người dân cố cựu ở  Lạc Tánh vẫn còn truyền tụng nhiều giai thoại về cọp Tánh Linh, có lẽ nghi thức tế lễ thỉnh sinh của đình làng vào giữa khuya cũng bắt nguồn từ đó. Đối với đình Lạc Tánh tục giết heo cúng thần là nghi thức đặc trưng nhất và cũng lạ nhất so với nghi thức tế lễ của các đình làng khác, dân làng đến dự cũng trông chờ thời khắc quan trọng đó.

Năm nay, trong dịp lễ hội Kỳ Yên - đình làng Lạc Tánh còn vinh dự được đón nhận bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa, niềm vui được nhân lên gấp bội.

Giá trị văn hóa phi vật thể của đình làng Lạc Tánh được thể hiện rõ qua việc duy trì và tổ chức các lễ hội văn hóa dân gian truyền thống theo đúng tập tục và các nghi thức xưa. Đã có thời gian dài khi đình làng không còn hiện diện nữa thì các tập tục vẫn được duy trì, điều đó cho thấy tầm quan trọng của việc tế lễ đối với đời sống tinh thần của người dân địa phương. Lễ hội của đình làng Lạc Tánh không chỉ là lễ hội của người Kinh nơi đây mà còn là lễ hội chung của các dân tộc anh em Chăm, K’ho, Raglai bản địa hay từ các vùng lân cận. Đây là nét đặc sắc riêng hiếm thấy ở những đình làng khác, việc tham gia lễ hội chung của các dân tộc thể hiện sự đoàn kết gắn bó cũng như sự tiếp biến, giao lưu văn hóa giữa các dân tộc anh em.

Kỳ Yên có nghĩa là cầu an, là lễ hội lớn được tổ chức long trọng qui mô nhất trong năm của đình làng. Từ chiều ngày rằm tháng hai lễ hội chính thức diễn ra với nghi thức lễ nghinh thần, sau đó đến lễ thỉnh sinh, lễ tế thần và các nghi thức tế âm linh cứ vài giờ lại một lượt nối tiếp nhau từ nửa đêm tới sáng. Ngày hôm sau (tức ngày 16 âm lịch) lễ cầu quốc thái dân an diễn ra – đây là chánh lễ tế xuân - Kỳ Yên. Nghi lễ gồm dâng hương, dâng rượu, dâng trà và đọc bài văn tế…

Nghi thức cầu quốc thái dân an kết thúc cũng là lúc kết thúc lễ hội Kỳ Yên của đình làng Lạc Tánh. Sau các nghi lễ, vật tế được mang xuống cùng với sự đóng góp tự nguyện của dân làng, một bữa tiệc diễn ra ngay tại khuôn viên của đình. Mọi người dự lễ hội chẳng phân biệt đâu là khách đâu là chủ, cùng quây quần bên nhau vừa ăn uống vừa trò chuyện vui vẻ, cùng nâng ly rượu lễ chúc mừng lễ hội thành công, chúc sức khỏe lẫn nhau và trong tâm trí họ luôn tin tưởng Thành hoàng Bổn xứ sẽ bảo bọc độ trì cho quốc thái dân an, mùa màng tươi tốt, người người khỏe mạnh yên vui.

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

Kỹ Thuật Truy Tầm

Sưu tầm Nhạc Dân Ca