| |
Mùa xuân - t́m về cội nguồn
Trích từ
http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/Việt Nam - Đất nước tươi đẹp với 54 dân tộc đang chung sống hoà b́nh và hạnh
phúc. Mỗi dân tộc Việt Nam đón xuân theo tâm thức văn hoá (cultural mentality)
dân tộc riêng của ḿnh. Mùa xuân của người H'Mông trên núi cao đến trước hoặc
ngay sau ngày đầu năm Tây mấy ngày, tuỳ theo từng năm, khi mà sương mù bao phủ
khắp mùa Đông tan hết, trả lại bầu trời trong xanh cho đất đai và con người. Khi
đó, hơi ấm sưởi cho vườn đào, vườn táo nở hoa hồng và trắng cả núi rừng. Tháng
năm lịch Tây mới là mùa xuân của các dân tộc Tây Nguyên, khi các cây cối đâm
chồi này lộc và hoa pơ lang (tức hoa gạo) chấm những mảng màu đỏ chói của màu
xanh biếc của vùng cao nguyên lộng gió. Vào tháng ấy sẽ có những cơn mưa đầu
tiên sau một màu khô dài đằng đẵng. Mưa có tên là "Mưa nước mắt tổ tiên" với hàm
nghĩa của là linh hồn tổ tiên khóc v́ sợ con cháu mải vui nông dân mà quên mất
thời vụ. Nhân dân Tây Bắc th́ chờ mùa hoa ban vào cuối tháng lịch Tây. Hoa ban
nở trắng rừng sau cơn mưa đầu mùa có tiếng sấm "Mưa sấm ra" - dấu hiệu mùa xuân
của người Việt Nam ở đồng bằng sông Hồng. Chẳng thế mà có câu ca dao"
"Lúa chiêm nép ở đầu bờ,
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên".
"Mưa sấm ra" thường đến vào ban đêm. Lũ ếch, nhái, cóc thức dậy sau giấc ngủ
Đông, đua nhau ra khỏi hang. Với nhân dân Việt Nam, "Thời gian Xuân" phải được
thể hiện bằng "Không gian Xuân" chứ không phải bằng những tờ lịch. "Không gian
Xuân" phải có hoa, có chồi, và có cả giao phối và nhất là có mưa. Bởi họ có cư
dân nông nghiệp. Các tín hiệu của "Không gian Xuân" với sự hồi sinh, sự phồn
thịnh. Trong "Không - Thời gian Xuân", cơn mưa có một sức mạnh thiêng liêng,
thần thánh. Nó khởi đầu trong một mùa trồng tỉa lao động, tái sản xuất của con
người, cây cối và gia súc trong thế hoà hợp với chuyển vận của thời tiết và
thiên nhiên. và điều này có từ thời cổ đại. Chẳng thế mà trên mặt thạp đồng Đông
Sơn, người Việt xưa đă đúc cả h́nh những đôi Cóc đang giao phối. C̣n trong
truyện cổ th́ con Cóc là Cậu ông Trời hễ khi có nghiến răng kèn kẹt th́ Trời
phải làm mưa cho thế gian. Cơn mưa ấy làm cho đất vườn cả làng Phù Đổng mềm ra.
Và ông Đổng, tức Thần Sấm theo Thần thoại Việt, đă về hái cà, để lại vết chân
tên nền đất ấm. Mẹ người anh hùng Gióng ướm chân vào vết chân Ông Đổng mà sinh
con Gióng. Gióng là con của thần Sấm và người mẹ Việt, nên khi giặc đến, cậu bé
Gióng mới lên ba đă ăn hết "bảy nong cơm, ba nong cà, uống một hơi nước cạn đà
khúc sông", vươn vai trở thành người anh hùng có tầm vóc vũ trụ và quét sạch
giặc khỏi bờ cơi. ở dân tộc Việt Nam, cơn mưa Xuân là khởi nguyên. Mỗi dân tộc
mừng xuân theo cách riêng. Hăy lấy cách mừng Xuân của người la hả, sống ở vùng
tây bắc làm ví dụ:
Mùa Đông, Tây bắc khô và rất lạnh. Những cây hoa ban rụng hết lá, c̣n trơ lại
những cành khẳng khiu, tưởng như những cây khô. Cuối mùa đông, dân làng thường
mong chờ. Họ cử người lên các rừng tre, vầu để thăm ḍ. Đến một hôm những người
già t́m thấy trên nền lá khô rụng năm ngoái những con kiến nhỏ bằng đầu kim đang
lăng xăng tha những hạt đất nhỏ xíu tụ vào một điểm, nơi lá khô rụng có màu xẫm
hơn v́ có hơi ấm. Lấy thuổng đào xuống bên dưới điểm ấy thế nào cũng t́m được
một cái măng mầm. Họ đem nặng về và sửa soạn lễ đón xuân. Sau đó vài ngày, vào
một đêm bỗng nghe tiếng sấm ran nơi chân trời. Rồi gió, rồi mưa. Và sáng ra,
không gian bỗng thơm lạ, không khí trong lành hẳn và bầu trời th́ trong xanh
không một gợn mây. Trên những cành ban c̣n khẳng khiu hôm qua th́ hôm nay đă chi
chít những hoa Ban nở trắng. Các cô gái hát:
"Đất nước như tấm gương,
Trắng ngần những rừng ban,
Nhưng trắng trong hơn cả,
Là đôi mắt chúng em".
Và dân làng mở hội "Mừng mùa măng mọc". Trung tâm bàn thờ là một cây chuối chôn
lộn ngược. Đầu trên là củ chuối gọt theo h́nh lin-ga (sinh thực khí đàn ông).
Dưới chân cây chuối để khóm sắn, khóm khoai sọ, quả bầu và mấy cái măng tre, với
biểu tượng mong cho lúa chịu hạn như sả, đẻ nhiều như khoai sọ, nhiều như hạt
quả bầu, lớn nhanh như cây tre. Một người đàn ông đeo trước bụng một cái lin-ga
đẽo bằng gỗ và tỏ vẻ rất "hiện thực", nhảy múa theo nhịp. Tám cô gái, mỗi người
cầm hai ống tre rỗng rập xuống đất cho phát ra tiếng "brum, brum" làm nhịp cho
người múa. Thỉnh thoảng, người đàn ông múa lại đưa cái gỗ của ḿnh vào trong ống
của các cô gái, gây nên những trận cười sảng khoái của dân làng. Trong lúc múa
và dỗ ống họ hát bài dân ca "Mưa rơi" với lời ca đại ư như sau:
"Mưa rơi đi! Mưa rơi!
Hạt mưa tao bằngquả gắm
Hạt mưa to bằng quả ổi
Mưa cho mọi cái ao tràn bờ
Mưa cho mọi con suối đều lũ.
Cho cây cối tốt tươi, cho lúa được mùa
Cho ếch nhái đi tơ b́ bơm
Mưa rơi đi! Mưa rơi!"
Hội "Mừng mùa măng mọc" diễn ra suốt ngày. Đêm xuống th́ dân bản đốt lửa, ca hát
cho đến rạng đông mới thôi. Mọi người không đi ngủ mà vẫn mặc quần áo đẹp như
thể vác dao lên rừng, dọn nương để bắt đầu gieo hạt mùa mới.
Ngày nay đă có không ít làng Việt đồng bằng sông Hồng chuyển dời lễ hội mùa xuân
về lịch Trăng cho tiện. Tuy nhiên, c̣n rất nhiều làng khác và nhất là ở các dân
tộc thiểu số, th́ mùa xuân cổ truyền với những tín hiệu của "Không - Thời gian
Xuân" đặc hữu vẫn không đổi. Phải chăng đó là một "hằng số văn hoá" Việt Nam mà
chúng ta đang mong muốn t́m lại trên con đường t́m về cội nguồn văn hoá dân tộc.
Tô Ngọc Thanh.
|
-
Sắc
Thái
Tết
-
Lễ Chùa Đêm 30
Bánh Chưng Bánh Dầy
Về Với Cội Nguồn
Phong TụcNgày Tết
Xông Đất
-
Tết Miệt Vườn
Tết M'Nong
-
Giá Trị Tâm Linh
-
Câu Đối Tết
Tṛ Chơi Xuân
-
Xuân Và Tết
-
Tết Đoan Ngọ
2004
|
