|
Nên viết
“dòng” hay “giòng”?
Chúng ta cùng biết các nhà văn trong Tự
Lực Văn Đoàn viết “giòng sông, giòng nước”:
Nhất Linh: Giòng sông Thanh Thủy
Tú Mỡ: Giòng nước ngược
Thạch Lam: Theo giòng.
Các nhà văn, trí thức lớp sau viết
“dòng sông, dòng nước”:
Doãn Quốc Sỹ: Dòng sông định mệnh
(1959)
Nhật Tiến: Tặng phẩm của dòng sông
(1972)
Đằng Phương Nguyễn Ngọc Huy: “Dòng nước
sông Hồng” (viết 1945, in vào thi tập 1985)
Ngô Thế Vinh: Mekong, dòng sông nghẽn
mạch (2007).
Vậy chúng ta nên theo các nhà văn lớp
trước hay lớp sau?
1) Trước hết, ba cuốn tự điển Việt ngữ
có thẩm quyền nhất của VN cho tới hiện nay: Việt Nam tự điển
của Hội Khai Trí Tiến Đức (trang 155), Tự điển Việt Nam của
Lê Văn Đức & Lê Ngoc Trụ (quyển Thượng, trang 376), Đại Nam
quấc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của (quyển I, trang 243) cùng
viết là “dòng.” Cuốn Việt ngữ chánh tả tự vị do nhà ngữ học
Lê Ngọc Trụ biên soạn cũng viết “dòng” (trang 141).
2) Các tự điển do những học giả có uy
tín khác biên soạn như Vietnamese-English Dictionary của Gs.
Nguyễn Đình Hòa cũng viết “dòng” (trang126), Giúp đọc Nôm và
Hán Việt của Lm. Trần Văn Kiệm (trang 388) cũng viết như
thế. Hầu hết các tự điển Việt ngữ xuất bản ở trong nước hiện
nay và tự điển chữ Nôm (ở trong nước cũng như ở hải ngoại)
cùng viết “dòng”:
Tự điển chữ Nôm trích dẫn (Westminster,
CA, 2009): trang 299.
Tự điển chữ Nôm dẫn giải (Hà Nội,
2012): trang 452.
3) Các nhà biên soạn tự điển có lý do
để viết “dòng” (với D).
Trong chữ Nôm. chữ ấy được viết như
sau: 𣳔
Phía trước là bộ Thủy
氵(nước) để cho
biết có liên quan đến nước.
Phía sau là chữ Dụng
用 (dùng) để chỉ
cách phát âm.
Vậy đó là một chữ “có liên quan đến
nước,” và phát âm giống chữ “dụng” (trong chữ Nôm đọc là
“dùng”)
Vì phát âm giống “dụng” và “dùng,”chúng
ta cùng thấy âm “dòng” gần và tự nhiên hơn.
Khi phát âm là “dòng,” thì viết với D
là đúng.
Vì lẽ đó, những ai năng tra cứu tự điển
hoặc biết qua chữ Nôm (các Gs. Doãn Quốc Sỹ, Trần Trọng San
… và những người tốt nghiệp Văn khoa sau các ông) có khuynh
hướng viết là “dòng.”
Gs./nhà văn Doãn Quốc Sỹ là con rể nhà
thơ Tú Mỡ. Là một giáo sư Quốc văn, dạy về Tự Lực Văn Đoàn,
ông biết rất rõ nhạc phụ đã viết Giòng nước ngược (cũng như
Nhất Linh, Thạch Lam đã viết Giòng sông Thanh Thủy, Theo
giòng) nhưng ông không theo. Trong cương vị một nhà giáo,
ông viết Dòng sông định mệnh, vì nghĩ rằng như thế đúng hơn.
Nhà văn Nhật Tiến có giao tình thân với văn hào Nhất Linh.
Ông là người đọc lời vĩnh biệt khi hạ huyệt trong tang lễ
Nhất Linh ở Sàigòn ngày 13-7-1963. Tuy biết rất rõ Nhất Linh
đặt tên cho tác phẩm cuối đời của mình là Giòng sông Thanh
Thủy, năm 1972 Nhật Tiến vẫn đặt tên cho một tập truyện của
ông là Tặng phẩm của dòng sông.
Trong Việt Nam thi văn hợp tuyển, khi
cho in các tác phẩm văn học, Gs. Dương Quảng Hàm cũng viết
“dòng”:
- Sông Lục đầu sáu khúc nước chảy
xuôi một dòng (Ca dao)
- Bình bạc vỡ tuôn đầy dòng nước
(bản dịch Tỳ bà hành)
Khi phiên âm Truyện Kiều, các học giả
Bùi Kỷ, Trần Trọng Kim, Đào Duy Anh
cũng đều viết “dòng”:
- Nao nao dòng nước uốn quanh
(câu 55)
- Đem mình gieo xuống giữa dòng
trường giang (câu 2636)
Các học giả của Miền Nam trước 1975 như
Gs. Trần Trọng San trong cuốn Văn học Trung Quốc đời Chu
Tần, cũng luôn luôn viết: “ngược dòng, xuôi dòng, dòng dõi…”
4) Tại sao các nhà văn trong Tự Lực
Văn Đoàn viết “giòng”?
Khi các nhà văn trong Tự Lực Văn Đoàn
viết Giòng nước ngược và Theo giòng,
tuy Tự điển Việt Nam của Lê Văn Đức &
Lê Ngọc Trụ cùng Việt ngữ chánh tả tự vị của Lê Ngọc Trụ
chưa ra đời, nhưng hai bộ tự điển của Huỳnh Tịnh Của và Hội
Khai Trí Tiến Đức đã xuất hiện (1895 và 1931). Rất có thể
các vị không lưu tâm đúng mức đến bộ tự điển của Huỳnh Tịnh
Của (xuất bản ở trong Nam), nhưng nhiều phần vì các vị có
thành kiến với Hội Khai Trí Tiến Đức. Báo Phong Hóa đã đăng
rất nhiều thơ văn giễu cợt, châm biếm Hội này. Trong khung
cảnh ấy, việc theo những đề nghị về phương diện chính tả do
tự điển Khai Trí Tiến Đức đưa ra là điều khó xảy ra.
5) Tự Lực Văn Đoàn cũng có những sai
lầm khác về phương diện chính tả.
Khi xuất bản lần đầu năm 1936, tập
truyện ngắn của Khái Hưng mà nay chúng ta gọi là “Dọc đường
gió bụi” được in với nhan đề Giọc đường gió bụi:
http://www.worldcat.org/title/gioc-ng-gio-bui-truyen-ngan/oclc/64086678
Thời nay chúng ta cùng biết rằng viết
như thế là sai. Câu đầu bài “Chí làm trai” của Nguyễn Công
Trứ vẫn được phiên âm là:
Vòng trời đất dọc ngang, ngang dọc.
Tự Lực Văn Đoàn có những đóng góp rất
quý giá về phương diện văn học và xã hội. Về văn học, đóng
góp của TLVĐ cho nền văn xuôi VN (và cho cả Thơ Mới) rất
đáng kể. Nhưng cách viết chữ quốc ngữ ở thời TLVĐ chưa hoàn
hảo về phương diện chính tả. Đọc lại báo Phong Hóa, chúng ta
thấy lỗi chính tả khá nhiều.
Vì những lẽ ấy, tuy vẫn nên viết tên
các tác phẩm của Nhất Linh, Tú Mỡ, Thạch Lam là Giòng sông
Thanh Thủy, Giòng nước ngược, Theo giòng (đó là những danh
từ riêng, tên các tác phẩm đã có địa vị trong văn học sử),
chúng ta vẫn nên viết “dòng” (dòng nước, dòng dõi, dòng tu
…) trong những trường hợp khác.
Góp ý của nhà văn Nhật Tiến,
California:
Dĩ nhiên ta tôn trọng các tác phẩm đã
in thành sách như của Nhất Linh (Giòng Sông Thanh Thủy), Tú
Mỡ (Giòng Nước Ngược) ..., và biết ơn công trình làm mới văn
ch
...
Post ngày:
10/20/17 |
