|
| |
|
|
Ca Dao T́nh Yêu Nam Bộ
Sự mộc mạc hồn nhiên ở từ ngữ, cách thể hiện dung dị và
ngộ nghĩnh gây nên những bất ngờ thú vị là chất hóm hỉnh
thường thấy trong ca dao t́nh yêu Nam Bộ. Đó cũng là
biểu hiện tính cách đặc trưng của người dân nơi đây.
Trước hết là chất hóm hỉnh không cố t́nh, không dụng
công, toát ra một cách tự nhiên qua những từ ngữ mộc mạc;
không hề chau chuốt chân thật đến độ người nghe phải bật
cười. Một anh chàng quá đỗi si t́nh đă trở thành "liều
mạng":
"Dao phay kề cổ, máu đổ không màng
Chết th́ chịu chết, buông nàng anh không buông"
Một cô nàng thật thà cả tin đă giật ḿnh "hú vía"
v́ kịp thời nhận ra "chân tướng" đối tượng:
"May không chút nữa em lầm
Khoai lang khô xắt lát em tưởng cao ly sâm bên Tàu"
Có những nỗi niềm tương tư ấp ủ trong ḷng, nhưng cũng
có khi người ta không ngại ngần thổ lộ trực tiếp với bạn
t́nh:
"Tôi xa ḿnh hổng chết cũng đau
Thuốc bạc trăm không mạnh, mặt nh́n nhau mạnh liền"
Họ là những người lao động chân chất, nên cũng bày tỏ
t́nh cảm với nhau bằng thứ khẩu ngữ thường ngày không
chưng diện, màu mè, tuy vậy, cái t́nh trong đó cũng mănh
liệt và sâu sắc.
Đây là lời tâm sự của một anh chàng đêm hôm khuya khoắt
lặn lội đi thăm người yêu:
"Thương em nên mới đi đêm
Té xuống bờ ruộng đất mềm hổng đau
May đất mềm nên mới hổng đau
Phải mà đất cứng ắt xa nhau phen này"
Chàng thật thà chất phác, nhưng mà cũng có chút ranh ma
đấy chứ? Chất hóm hỉnh đă toát ra từ cái "thật thà tội
nghiệp".
Nhưng phần lớn vẫn là sự hóm hỉnh mang tính chất đùa
nghịch. Một chàng trai đă phóng đại nỗi nhớ người yêu
của ḿnh bằng cách so sánh ví von trào lộng:
"Vắng cơm ba bữa c̣n no
Vắng em một bữa giở gị không lên"
Nỗi vấn vương tơ tưởng đi vào tận giấc ngủ khiến chàng
trở nên lú lẫn một cách buồn cười:
"Pḥng loan trải chiếu rộng th́nh
Anh lăn qua đụng cái gối, tưởng bạn ḿnh, em ơi!"
Nhưng cái độc đáo là ở đây nỗi niềm đó lại được bộc lộ
một cách hài hước:
"Tôi xa ḿnh ông trời nắng tôi nói mưa
Canh ba tôi nói sáng, giữa trưa tôi nói chiều"
Có một chút phóng đại làm cho lời nói nghe hơi khó tin!
Nhưng hề ǵ. Chàng nói không phải cốt để đối tượng tin
những điều đó là sự thật mà chỉ cốt cho nàng thấu hiểu
tấm t́nh si của ḿnh. Nàng bật cười cũng được, phê rằng
"xạo" cũng được, miễn sao hiểu rằng ḿnh đă phải ngoa
ngôn lên đến thế để mong người ta rơ được ḷng ḿnh.
Lại có một chàng trai đang thời kỳ tiếp cận đối tượng,
muốn khen cô nàng xinh đẹp, dễ thương mà khó mở lời trực
tiếp. Để tránh đột ngột, sỗ sàng, chàng đă nghĩ ra một
con đường ṿng hiếm có:
"Trời xanh bông trắng nhụy huỳnh
Đội ơn bà ngoại đẻ má, má đẻ ḿnh dễ thương".
Mục đích cuối cùng chỉ đơn giản là khen "ḿnh dễ thương"
mà chàng đă ṿng qua năm non bảy núi. Bắt đầu từ thế
giới tự nhiên - trong thế giới tự nhiên lại bắt đầu từ
ông trời - tạo hóa sinh ra những loại cây, hoa đẹp đẽ -
rồi mới bước qua thế giới của loài người - trong thế
giới loài người lại từ hiện tại ngược ḍng lịch sử để
bắt đầu từ tổ tiên ông bà, tới thế hệ cha mẹ, rồi tới
nhân vật chính - "ḿnh". Thật là nhiêu khê, ṿng vo tam
quốc làm cho đối tượng hoàn toàn bất ngờ. Những lời ngộ
nghĩnh kia dẫn dắt tới sự hiếu kỳ háo hức muốn biết
"chuyện ǵ đây", cho đến khi cái kết cục th́nh ĺnh xuất
hiện làm cho cô nàng không kịp chống đỡ... Nhưng mà nó
thật êm ái, thật có duyên biết bao, nên dù phải đỏ mặt,
cô hẳn cũng vui ḷng và không thể buông lời trách móc
anh chàng khéo nịnh!
Ngược lại, cũng có những lời tỏ t́nh khá táo bạo, sỗ
sàng, nhưng h́nh ảnh th́ lại hết sức ngộ nghĩnh, dí dỏm:
"Con ếch ngồi dựa gốc bưng
Nó kêu cái "quệt", biểu ưng cho rồi"
Những người nghe câu "xúi bẩy" này không thể không bật
cười, c̣n đối tượng xúi bẩy cùng lắm cũng có thể tặng
cho người xúi có phần trơ tráo kia một cái nguưt dài.
Những câu ca dao hóm hỉnh không chỉ bật lên từ tâm trạng
đang vui, tràn đầy hy vọng, có khi "rầu thúi ruột" mà họ
vẫn đùa. Những trắc trở trong t́nh yêu nhiều lúc được
trào lộng hóa để ẩn giấu nỗi niềm của người trong cuộc:
"Thác ba năm thịt đă thành bùn
Đầu thai con chim nhạn đậu nhánh tùng chờ em"
Quả là "khối t́nh thác xuống tuyền đài chưa tan", nên
chàng lại quyết tâm chờ tiếp ở kiếp sau cho đến khi nào
nên duyên nên nợ. Kiên nhẫn đến thế là cùng!
Khi chàng trai cố gắng đến hết cách vẫn không cưới được
người ḿnh yêu, không biết trút giận vào đâu, bèn đổ lỗi
cho một nhân vật tưởng tượng:
"Quất ông tơ cái trót
Ổng nhảy tót lên ngọn cây bần
Biểu ông xe mối chỉ năm bảy lần, ổng không xe"
Thái độ quyết liệt trong t́nh yêu lắm lúc được thể hiện
đầy ấn tượng. Anh chàng hay cô nàng trong câu ca dao
dưới đây đă xem cái chết nhẹ như lông hồng. Thà chết c̣n
hơn là lẻ bạn!
"Chẳng thà lăn xuống giếng cái "chũm"
Chết ngủm rồi đời
Sống chi đây chịu chữ mồ côi
Loan xa phượng cách biết đứng ngồi với ai?"
Có chàng trai th́ quyết tâm đem tuổi thanh xuân gửi vào
cửa Phật:
"Nếu mà không lấy đặng em
Anh về đóng cửa cài rèm đi tu"
Chàng vừa muốn tỏ ḷng ḿnh vừa muốn thử ḷng người yêu.
Và cô nàng cũng tỏ ra quyết tâm không kém. Chàng đi đến
đâu nàng theo đến đó để thách thức cùng số phận:
"Tu đâu cho em tu cùng
May ra thành Phật thờ chung một chùa"
Bằng câu đùa dí dỏm của ḿnh, cô nàng đă làm nhẹ hẳn tầm
nghiêm trọng của vấn đề trong tư tưởng anh chàng và cũng
hóa giải tâm tư lo âu, phiền muộn của chàng - "Có ǵ
đáng bi quan đến thế? Cái chính là em vẫn giữ vững lập
trường" - đồng thời cũng hàm thêm chút chế giễu - "Mà có
chắc là tu được không đấy?".
Khi yêu, nhiều cô gái cũng mạnh dạn bày tỏ t́nh cảm của
ḿnh không kém các chàng trai.
"Phải chi cắt ruột đừng đau
Để em cắt ruột em trao anh mang về"
Không tiếc cả thân thể, sinh mạng của ḿnh, nhưng cô gái
chỉ... sợ đau, thật là một cái sợ đầy nữ tính rất đáng
yêu. Hay khi chàng trai muốn liều ḿnh chứng tỏ t́nh
yêu, nhưng cũng lại "nhát gan" đến bật cười:
"Gá duyên chẳng đặng hội này
Tôi chèo ghe ra sông cái, nước lớn đầy... tôi chèo vô"
Tinh nghịch, hóm hỉnh những lúc đùa vui và cả những khi
thất vọng, đó là vũ khí tinh thần của người lao động để
chống chọi những khắc nghiệt của hoàn cảnh. Những chàng
trai, cô gái đất phương Nam đă lưu lại trong lời ca câu
hát cả tâm hồn yêu đời, ham sống, hồn nhiên của họ trên
con đường khai mở vùng đất mới của quê hương tiếp nối
qua bao thế hệ - Đó là tinh thần phóng khoáng, linh
hoạt, dày dạn ứng biến của những con người "Ra đi gặp
vịt cũng lùa; Gặp duyên cũng kết, gặp chùa cũng tu"...
(Tạp chí Tài hoa trẻ) |
|
