|
| |
| |
NGÂN VANG CÂU CA DAO XỨ
QUẢNG
HƯƠNG MAI
- Ca dao đã
thể hiện sự tinh tế, sâu sắc trong đời sống nộitâm của con người Việt Nam.
- Với những câu ca dao long lanh như ngọc, óng ánh như ngà và
dịu dàng của xứ Bắc. Hay những câu ca mộc mạc, nồng nàn giai điệu mà nhạy
cảm, tinh tế của Nam bộ. Tất cả đã
- đi vào tận cùng sâu thẳm của lòng người. Càng khắc đậm trong
hồn tôi là những câu ca dao của núi Ấn- sông Trà mà tôi đã được hưởng sự
ngọt ngào trong lời ru của mẹ từ thời tấm bé. Nó đã luôn chảy trong máu
huyết tôi, nuôi tôi lớn lên, rungđộng lòng tôi cho mãi tận bây giờ:
- Lên non
tìm hòn đá trắng
- Con
chim phượng hoàng sao vắng tiếng kêu ?
- Trời
mưa lâu đá nọ mọc rêu
-
Đứa nào ăn ở bạc con dế kêu thấu trời.
- Lúc nhỏ, tôi không hiểu gì về nghĩa bài ca dao. Vì như người
ta thường nói, chữ nghĩa của bài hát ru là câu chuyện của người lớn. Nhưng
giai điệu của nó đã nhẹ cuốn tôi đi đến tận chân trời xa xôi. Nơi ấy thật
lung linh kỳ diệu. Nơi ánh sáng đã chan hòa nụ cười và nước mắt !
- Bây giờ tôi mới hiểu ra. Tôi khâm phục biết bao con người
đất Quảng - khúc ruột miền Trung, xứ sở của nắng mưa và gió bão. Những con
người tưởng chừng như chỉ luôn ngoi ngóp mãi trong cái bể khổ của cuộc đời.
Vậy mà không, thật bất ngờ khi tiếng hát họ cất lên thì kiếp người đau khổ
đã tan biến đi chỉ còn lại những gì thiêng liêng và cao quý. Dù phải lên non
cao, phải vượt qua tam tứ núi, họ vẫn đi tìm. Vất vả là thế mà họ đi tìm cái
bình thường, dung dị nhất:
-
Lên non tìm hòn đá trắng
- Ô hay ! Không phải tìm vàng hay tìm trầm mà chỉ tìm hòn đá
trắng ! Thật là kỳ diệu cái màu trắng thanh bạch, trong ngần vô giá. Nhưng
nếu hiểu ở câu chữ không thì chưa đủ. Đọc xong ngẫm lại ta thấy giai điệu
không nhẹ nhàng êm ái chút nào bởi hai thanh trắc (đá trắng) ở cuối câu lục
thì thật là lạ. Phải chăng đó là nghịch lý của cuộc đời dù chỉ đi tìm điều
đơn giản nhất. Nhưng rồi khi đọc câu tiếp theo:
-
Con chim phượng hoàng sao
vắng tiếng kêu ?
- Ta như vỡ lẽ: À, thì ra con người xứ Quảng mượn hình ảnh
bình thường nhất là hòn đá. Nhưng điều họ muốn gửi gắm lòng mình ở đây không
phải là vật chất. Vì họ lại đi trách con chim phượng hoàng sao vắng tiếng
kêu. Phải chăng con người đất Quảng luôn nuôi dưỡng tình người. Họ nói đến
chim phượng hoàng là nói đến hình bóng của tình nhân quân tử, của nhơn tình
nhơn ngãi trong tâm hồn họ. Dù phải vượt qua mọi gian lao vất
- vả để đến với con chim phượng hoàng nhưng tiếc cái âm thanh
mong đợi mà họ cần tìm lại lịm tắt. Nếu thả hồn tận hưởng khúc nhạc ca dao
thì như như bắt gặp nỗi lòng người thương, bắt gặp tình cảm dặn dò tha thiết
luôn ngân nga:
- Em
thương anh như chỉ buộc trọn vòng
- Anh
đừng bạc dạ đem lòng quên em.
- Hay :
- Yêu
nhau chẳng lọ bạc vàng
- Tình
thân nghĩa thiết xin đừng chớ quên.
- Thế mới hiểu rằng đời người biết bao cảnh ngộ éo le trắc trở
để khi yêu nhau họ phải dặn dò, than thở. Nhưng rồi cái thâm thúy của bài ca
dao không dừng ở đó. Nó khẳng định một điều trở thành chân lý:
- Trời
mưa lâu đá nọ mọc rêu
- Vậy là dù hòn đá trắng – màu trắng trinh nguyên nhưng rồi nó
cũng phải bị rêu xanh bao phủ bởi tháng năm, bởi mưa nắng. thì ra bài ca dao
đã nhắc nhở, đã cảnh báo rằng nếu ai không giữ được lòng mình thì thời gian
sẽ làm cho ta không còn là ta nữa. Thần tình quá ! Sự thay đổi sắc màu hay
sự thay lòng đổi dạ của con người ? Thế rồi đoạn nhạc chuyển gam, lời ca
chuyển điệu. Bài ca dao khép lại mà trong ta phải luôn suy nghĩ:
-
Đứa nào ăn ở bạc con dế kêu thấu trời.
- Thật là một sự bao dung và nhân hậu. Con người xứ "mía ngọt
đường thơm" không nguyền rủa đứa nào ăn ở bạc sẽ bị thế này hay thế khác… mà
chỉ có tiếng dế não nùng
- thấu tận trời xanh. Nhưng thâm thúy lắm đấy ! Tiếng dế réo
rắt suốt đêm trường, liệu lương tâm con người bội bạc không day dứt, không
dày vò, không nhức nhối trong hối
- hận trong đau khổ? Mà chẳng có nỗi đau nào lớn hơn nỗi đau ở
tâm hồn!
- Vậy là bài ca dao hồn nhiên nhưng đặc quánh cốt cách của con
người xứ Quảng mà cũng rất Việt Nam : Con người trọng nhân nghĩa, chung tình
và ghét thói bội bạc vong ơn. Dù năm tháng có trôi xa, nhưng những lời ca cứ
mãi ngân vang trong ta. Nói như Nguyễn Đình Thi thì theo dòng ca dao càng làm cho ta thêm yêu. Yêu
là để sống. Là để thêm mạnh mẽ trong lao động, trong đấu tranh. Một tình yêu
chất phác mà cao thượng, bình
- bị mà sâu sắc biết bao ! ■
-
- HƯƠNG MAI
|
|
