|
| |
Ca Huế trên Sông Hương
không rơ tác giả
Dập dềnh sóng vỗ mạn thuyền
Ngồi nghe ca Huế mà ḷng bâng khuâng!
Tương tư với nguyệt cùng mây
Hỏi non nước ấy đắm say bao t́nh?
Giữa một trời mây nước bồng bềnh, chơi vơi một giọng ḥ ai ngân, ai hát khiến
ḷng du khách giữa đêm thanh tịnh càng cảm thấy ḿnh được siêu thoát, được thăng
hoa, được chắp cánh bay tới vầng trăng kia...
Huế vốn là vùng dân ca nổi tiếng với những điệu ḥ mái nh́, mái đẩy, khoan thai,
dàn trải, ngọt ngào như tâm hồn người xứ Huế, những điệu lư bay bổng, mượt mà
như lư con sáo, lư hoài xuân, lư t́nh tang. Bên cạnh ḍng âm nhạc dân gian, Huế
c̣n một ḍng ca nhạc cung đ́nh đầy tính trang trọng như giao nhạc, miếu nhạc,
ngũ tự nhạc, đại triều nhạc, thường triều nhạc, yến nhạc. Ca Huế nằm giữa hai
ḍng nhạc đó có những đặc trưng riêng với chất trữ t́nh sâu lắng làm xao động
ḷng người, chất chứa đủ bao niềm hỷ, nộ, ái, ố như cuộc đời người dân xứ cố đô.
Người ta đến với ca Huế là để được đắm ch́m trong cảm giác xao xuyến, buồn, vui
đến lạ kỳ. Bước chân xuống mạn thuyền Rồng, trong không gian tĩnh mịch giữa trời,
mây, sông, nước để cảm nhận hơn nữa cái chất Huế qua những âm điệu trầm bổng, du
dương của giọng hát cô ca sĩ Huế ḥa quyện với tiếng réo rắt của dàn nhạc đủ cả
đàn bầu, đàn tranh, đàn nguyệt, sáo, xênh, phách... bản ḥa tấu gồm 4 nhạc khúc
Lưu thủy, Kim tiền, Xuân phong, Long hổ đă mở đầu cho một đêm ca Huế.
Nhiều người đến Huế đă có chung một nhận xét rằng hầu hết những thú vui của
người Huế đều gắn bó với ḍng Hương Giang, nơi cội nguồn nảy sinh và hội tụ của
bao tṛ vui nơi đất cố đô này. Đua thuyền, ngủ đ̣, thả thơ, ca Huế...đều diễn ra
trên sông. Sông Hương đă đọng lại trong tâm thức dân Huế một t́nh cảm dịu dàng
nhưng không kém phần hứng khởi như thế đó! Thú đi nghe ca Huế là một món ăn tinh
thần quư giá, một thú vui tao nhă mà bất cứ một du khách nào tới Huế, có chút
ḷng với Huế cũng đều muốn có dịp được thưởng thức. Ca Huế bao gồm cả hai yếu tố
ca Huế và đàn Huế, được dựa trên một hệ thống các thể điệu của trên 60 tác phẩm
thanh nhạc và khí nhạc nằm trên hai ḍng lớn là điệu Bắc và điệu Nam. Những nhạc
khúc thuộc về điệu Bắc mang âm sắc tươi vui, sang trọng và các ca khúc thuộc về
điệu Nam nghe man mác, buồn thương. Cũng có những bản nhạc vừa mang âm hưởng của
điệu Bắc, vừa pha phách điệu Nam như bài Tứ Đại Cảnh rất nổi tiếng mà nhiều ư
kiến cho là tác phẩm của vua Tự Đức (1848-1883).
Ca Huế không phải lối giải trí xô bồ mà nó thường kén người nghe. Một đêm ca Huế
có thể được tổ chức trong một thính pḥng nho nhỏ nhưng thi vị và hấp dân hơn cả
là được nghe ca Huế trong một đêm trăng lên trên ḍng Hương Giang thơ mộng. Lúc
đó tâm hồn của người nghe và cả ca sĩ cùng dàn nhạc dường như được siêu thoát
trong một bầu không khí như được thăng hoa cùng trời, mây, sông, nước. Sau phần
đầu của một đêm ca Huế với tiết tấu âm nhạc rộn ràng, vui tươi của điệu Bắc,
người ta thường hát những bài bản trang trọng, uy nghiêm như Long Ngâm, Tứ Đại
Cảnh... Đêm càng về khuya, không gian càng yên tĩnh là lúc đó những điệu Nam Ai,
Nam B́nh, tương tư khúc... cất lên với nỗi buồn thương nhưng cũng rất gợi t́nh.
Ngày nay, do thị hiếu của người nghe các ca sĩ thường lồng vào chương tŕnh
những bài tân nhạc nhưng cũng rất dễ thương về Huế với các nhạc phẩm đầy chất
Huế thật sự đi vào ḷng người như "mưa trên phố Huế", "huế thương", "đêm tàn bến
Ngự", "ai ra xứ Huế, " Đây thôn vĩ dạ" thú thực là bản thân người viết bài này
đă từng được nghe nhiều ca sĩ tài danh hát những khúc ca về Huế, nhưng khi đă
nghe ca sĩ Huế hát cũng những lời ca đó th́ tôi có một cảm xúc thật là lạ thường
không thể nào diễn tả được. Có lẽ "cái t́nh cố đô" chỉ có người cố đô mới thấu
hiểu được hết chăng?
Một đêm ca Huế trên sông Hương giữa tiếng sóng nước ru vỗ vào mạn thuyền rồi lan
xa, lan xa... Trăng càng về đêm càng vằng vặc giữa thinh không tĩnh mịch...
Giọng hát, tiếng đàn đă thực sự ru tâm hồn ta vào một miền kư ức sâu thẳm nhuộm
tím ḷng người mà không sao quên được đó, Huế ơi!
Vài bài Ḥ Huế nổi danh:
Ḥ mái nh́
Ưng B́nh Thúc Giạ (soạn lời)
Biết đâu là cầu Ô Thước?
Mênh mông nguyện ước, dưới nước trên trời.
Đêm khuya ngớt tạnh mù khơi,
Khúc sông quạnh vắng có người sầu riêng.
Nước đầu cầu, khúc sâu khúc cạn,
Chèo qua Ngọc Trản, đến vạn Kim Long.
Sương sa gió thổi lạnh lùng,
Sóng xao trăng lặng gây ḷng nhớ thương.
Tiếng hát ngư ông, giữa sông Bành Lệ,
Tiếng ngư đàn nhạn, giữa áng hoàng dương.
Một ḿnh em đứng giữa sông Hương,
Tiếng ca du nữ đoạn trường ai nghe?
Nước chảy xuôi, con cá buôi lội ngước,
Nước chảy ngược, con cá vượt lội ngang.
Thuyền em xuống bến Thuận An,
Thuyền anh lại chảy lên ngàn, anh ơi!
Bến chợ Đông Ba, tiếng gà gáy sáng.
Bên làng Thợ Lộc, tiếng trống sang canh.
Giữa sông Hương, dợn sóng khuynh thành
Đêm khuya một chiềc thuyền t́nh ngửa nghiêng.
Huyền Trân Công Chúa
Khuyết danh
(điệu Nam B́nh)
Nước non ngàn dặm ra đi,
Cái t́nh chi?
Mượn màu son phấn
Đền nợ Ô Ly,
Đắng cay v́,
Đương độ xuân th́,
Độ xuân th́!
Cái lương duyên, hay là cái nợ duyên ǵ?
Má hồng da tuyết,
Quyết liều như hoa tàn trăng khuyết,
Vàng lộn theo ch́!
Khúc li ca,
Sao c̣n mường tượng nghe ǵ!
Thấy chim hồng nhạn bay đi,
Thấy lai láng, bóng như hoa qú...
Dặn một lời Mân Quân,
Nay chuyện mà như nguyện,
Đặng vài phân,
V́ lợi cho dân,
T́nh đem lại mà cân,
Đắng cay muôn phần!
Ḥ mái nh́
Khuyết danh
Núi Ngự B́nh mơ màng trăng gió
Niềm tâm sự ai thấu rơ cho ḿnh;
Đoái nh́n sông Hương nước chảy thanh thanh,
Sông bao nhiêu nước dạ em si t́nh bấy nhiêu.
Núi Ngự B́nh trước tṛn sau méo,
Sông An Cựu nắng đục mưa trong,
Mặc ai một dạ hai ḷng,
Em ôm duyên thủ tiết loan pḥng đợi anh.
Nước trong xanh bên thành con yến trắng
Thẳng cánh c̣ bay tới cơi xa xăm.
Anh đi mô không bóng không tăm,
Năm canh em đợi ruột tằm héo hon.
Một vũng nước trong, mười ḍng nước đục,
Một trăm người tục, một chục người thanh.
Biết bao gan ruột gởi ḿnh?
Mua tơ thêu lấy tượng B́nh Nguyên Quân
Thiên sinh nhơn hà nhơn vô lộc,
Địa sinh thảo, hà thảo vô căn,
Một ḿnh em ngồi giữa ḷng thuyền dưới nước trên trăng.
Biết ai trao duyên gởi nợ cho bằng thế gian?
Nhật mang mang hề bất kiến tiêu tức,
Dạ trầm trầm bất kiến văng lai,
Em có thương th́ phải nguyện như ai;
Chớ có thấy non cao mà sấp mặt,
Chớ có thấy biển rộng sông dài mà sấp lưng.
Cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịp,
Anh qua không kịp tội lắm em ơi!
Nghĩa tào khang ai mà vội dứt, đêm nằm tấm tức luỵ nhỏ tuôi rơi,
Bấy lâu ni chịu tiếng mang lời
Dẫu có xa nhau đi nữa, cũng bởi ông Trời mà ra.
Sông Hương lai láng
Vu Hương (soạn lời)
(điệu Nam Ai)
Sông Hương lai láng, đêm này,
Nước vơi đầy, quạnh quẽ...
Nghe văng vẳng, chốn Tràng An,
Những tiếng trong sương....
Bao h́nh dạng đă qua ngang
Với trăng, thuyền, ca vịnh giữa trường giang!
Bao hàng lệ với yêu đương!
Bao cảnh mộng với tràng...can tràng!
Trải bao dâu bể, sông ḿnh
Như đă vô t́nh lặng lẽ!
Kho vô tận của trời xây
Ai đă trả! Ai vay?
Xuống lên lâu ngày,
Thương là đây,
Ràng với buộc nơi đây;
Ai đă vui vầy?
Ai đă tỉnh? Ai say?
Ai đă bâng khuâng canh chầy?
Sao níu lại những mái chèo không trở lại!
Ḷng mang nặng cả xuân kinh,
Mối cảm hoài riêng trở lại với ḍng xanh,
Nơi bến cũ thâu canh.
Giữa nước non thanh b́nh.
|
