Thư Mục

• Ca Dao
• Câu Đố
• Dân Ca
• Di Tích
• Lịch Sử
• Linh Tinh
• Nghệ Thuật
• Ngôn Ngữ
• Phong Tục
• Tín Ngưỡng
• Tục Ngữ/TN
• Văn Hóa

Tìm Bài Trong

Toàn Trang

Ca Dao Tục Ngữ bằng:

HÁT BẢ TRẠO

 

Hát Bả Trạo còn gọi là: “Chèo bả trạo, Hò đưa linh, Hò hầu linh” là một loại dân ca nghi lễ của cư dân ven biển từ Bình trị Thiên đặc biệt là từ Quảng Nam – Đà Nẵng cho tới Bình Thuận. Hát Bả trạo có nghĩa là hát có kèm theo động tác múa (bả = nắm chắc, trạo = mái chèo). Đây là một loại múa hát dân gian  được tổ chức theo tục lệ hàng năm hoặc hai ba năm một lần nhân dịp lễ tế cá ông (Hoặc lễ nghinh ông) còn được trình diễn nhân dịp đưa tang cá ông (cá voi) và trong các lễ hội cầu mùa của ngư dân.

 

Thành viên của đội hát bả trạo gồm có: Tổng  mũi (tổng  tiền) tổng  khoang (tổng  thương) và tổng  lái (tổng  hậu) cùng khoảng 10 đến 16 con trạo tùy theo sự tổ chức của từng địa phương, nhưng phải luôn luôn số chẵn.

 

Về trang phục, các tổng  mũi, tổng  khoang, tổng  lái ăn mặc theo lễ phục cổ truyền (áo dài đen qua6`n trắng (cũng có nơi trang phụ/c rực rỡ như diễn viên tuồng). Còn con tr.ao (bạn chèo) thì mặc áo trắng quần trắng  (có quấn xà cạp) đầu chít khăn, lưng thắt vải đỏ, chân đi đất, tay cầm mái chèo dài 1m20, sơn đen trắng.

 

Về nhạc cụ có đàn cò, trống , kèn và sênh

 

Trước cách mạng tháng 8, tục hát bả trạo thường được đo6`ng bào ven biển nói trên tổ chức hàng năm. Vốn là dân ca nghi lễ xưa, dưới thời phong kiến, cho nên còn có những mặt hạn chế, lạc hậu về nội dung lời ca, cũng như một số nghi thức có tính chất mê tín xuất phát từ trình độ nhận thức của con người

 

Dưới góc độ văn nghê dân gian, dân ca nghi lễ, hát bá trao cung cấp cho chúng ta nhiều tư liệu quý báu về phong tục tập quán, nghệ thuật làm cơ sở để nghiên cứu sâu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc.

 

Nghệ thuật trình diễn và hát bá trạo là sự phối hợp nhịp nhàng giữa âm nhạc, lời ca và động tác trình diễn  của tổng  mũi, tổng  khoang và tổng lái cùng đám bạn chèodưới sự điều khiển thống nhất của tổng  mũi

 

Nội dung bài hát ở mỗi nơi có sửa đổi, thêm bớt khác nhau.

 

 

Tổng hậu (xướng) :

Án nội lễ nghi chỉnh túc

Đăng chúc huy hoàng ..

Truyền cho bả trạo lường ban

Xếp chèo vào bái yết.

Trạo (đồng thanh) : Dạ ?

Tổng hậu :

Xuân thu lộ tiết

Thốn niệm thanh hương

Tửu cúc trà lan

Hạ các đẳng cung kiên

Ớ bả trạo ! Cái (1) khai thuyền hầu trạo.

(1) cái : tất cả, thảy đều. .

Trạo (đồng thanh) : Dạ !

(Lúc này tất cả đứng dậy, xốc chèo lên nách, theo tiếng phách của tổng tiền, tiến vẽ nơi trình diễn (hoặc nơi đặt quan tài cá ông).

Đồng thanh : Hạ thiên quan thủy sắc

Hốt nhật chiếu huy hoàng

Khai thuyền hầu linh vị

Đẳng bá trạo quý vương !

Đẳng bá trạo vương !

(Các con trạo làm động tác chèo)

Tổng hậu (tay lúc nào cũng làm động tác giữ chèo lái)

xướng :

Chói rạng hai vầng nhật nguyệt

Thẳm sâu một dải giang hà

Ngàn năm vang tiếng âu ca

Muôn thuở đên ơn báo bổ

Dâng tế lễ cầu ngư lạc lợi

Đội ơn nhuần lụy nhỏ chứa chan.

(Điệu nam ai)

Chứa chan cất mái chèo

Cơn lại đòi cơn.

Anh em bả trạo ơi !

Phong phất phất, thủy phau phau

Buồm dong biển ái, lèo sang mặt sầu.

Trải qua mấy dặm biển dâu

Ngàn năm tế độ sông sâu khôn lường.

Tổng mũi : Truyền cho bả trạo lưỡng ban

Đồng thanh ca nhất loạt.

Con trạo (đứng tại chỗ) đồng thanh : Dạ !

Lan tương lưu phiếm phiếm ''

Quế chấp trạo khinh khinh

Độc tạ quyền linh ứng

Âu ca khứng khải hành

Âu ca khứng khải hành ?

(động tác chèo)

Tổng hậu (điệu nam ai):

Khải hành ngàn trùng vời vợi

Nghĩ như ông (1) ta là

Giữa sóng dồi vùng vẫy lượn xoay

Đến khi phụ mẫu rằng nghe

Thấy tin lên dọi (2) quay lui trở về.

Tổng khoang (vào, nói lối, xưng tên) :

Trước kính thờ tôn vị

Sau vâng lệnh toàn ban

Ngô biều hiệu trung khoang.

Như tôi là đạo tôi con giứ trọn một mềm

Ngó xuống thuyền nước đã đầy khoang .

Gầu gáo nọ tay sang . . .

Khi gầu gáo nọ nước kia ta tát.

(1) ông ở đây chỉ cá ông. '

(2) Dấu hiệu nước dậy sóng ngoài khơi mà người ta tin là có cá ông

(Điệu nam ai)

Tát nước kia cho ráo

Anh em bả trạo ơi !

Hễ làm người phải biết công ơn

 (Nói lối)

Anh em bả trạo ơi! Ráng mà chèo

(Điệu nam ai)

Chèo cho bỏ mái qua lui

Nhờ ơn buồm thuận gió xuôi hộí này

 (nói lối)

 Ớ bả trạo ơi! Anh em ráng mà đưa thuyền cho tới

nơí Giang đáo xứ túc hộ trì.

 (Diệu nam ai)

Dầu cho sóng ngả gió day chi sờn

Tổng tìền : Truyền cho bả trạo nghe tổng tiền hò cho tử

tế chứ chẳng phái chơi.nghe

Con trạo (đồng thanh) : Dạ ! (tay chèo)

Tổng tiền : (Bắt ban hát đồng thanh)

Trời cao đất dày. rộng vơi vơi

Ngàn thu ân đửc muôn đời oai linh

Con trạo (họa lạí)

Ngàn thu ân đức muôn đời oai l.inh!

Hò hầu linh

Tổng tiền :

Vẫy vùng giữa biển thinh thinh

Thần long dậy sóng hải kình lặng tăm.

Con trạo : Thần long. . .

Hò hầu linh.

Tổng tiền :

Mối sầu biết thuở mấy năm

Non xây bực nghĩa, nước dầm mặt nhơn.

Con trạo

Mối sầu biết thuở mấy năm

Non xây bực nghĩa, nước dầm mặt nhơn.

Tổng tiền :

Đôi khi động tĩnh khuất thân

Có phần võ đức, có phần văn công

Lại thêm trí dõng lạ thường,

Đi ngoài phong vũ, đứng trong ba đào.

Làu làu tiết cả càng cao

Tin ra vàng đá, lễ vào khấp khuôn

Năm thường, ba đức rõ ràng

Tới lui bốn biển dọc ngang một mình.

Ngàn thu chữ tạc, trung trinh

Sắc phong trợ tín anh linh trên đời

Công đồng thiên cổ anh minh

Soi trong tam giới rạng danh đức người.

Đâu đâu cũng đội ơn oai

Nam bang, bắc quốc hùng tài xưa nay

Vén mây đón gió hây hây

Ba đào phẳng lặng phép tày thần tiên

Nhớ khi tế độ ngư thuyền

Ra khơi, vô lộng bình yên tháng ngày.

Tổng khoang :

Truyền cho bả trạo lưởng ban

Đồng thanh ca nhất loạt.

Con trạo (dừng chèo): Dạ

Bình trải trạo hoành khai

Phiêu phiêu phất nam lai

Thần minh nan phục xứ

Thiên cổ hề thâm hoài

Thiên cổ hề thâm hoài

(tiếp tục chèo)

Tổng khoang (hát nam)

Anh em bả trạo ơi!

Hãy đồng lòng báo bổ cho xong

(nói lối)

Trợ sức chèo mặc đó,

Giữ việc nước có đây

Lúc phong ba dù chẳng ra tay

Gánh trung nghĩa sao cho biết mặt

(hát nam) :

Biết mặt, lúc này mới biết

Đứng (đấng) làm người có yiệc phải lo.

Anh em giữ lấy tiếng hò

Mặc ta tát nước, miễn cho thanh bình.

Nhủ nhau giữ dạ bình sanh

Đầu tên mũi đạn, sóng ghềnh quản bao.

Tổng tiền :

Truyền cho bả trạo hò cho tử tế nghe

Trời xanh thiệt đấng anh linh,

Vân yên lên dọi lôi đình đập đuôi.

Con trao (đông thanh):

Đỡ thuyền phong nạn giữa trời,

Đưa người bể khổ lên ngồi đài xuân.

Nào ai thả lưới lộng khơi,

Bắc nam kể hết mấy lời cứu sanh.

Lại khi giúp khách hải trình

Rõ ràng lên dọi là mình thấy.tin

Ra tay bốn biển giữ gìn

Ngõ hầu đem lại thanh bình nơi nơi .

Tánh linh bàng bạc giữa vời

Sống thời hiển hiện, thác thời oai Iinh. .

Nơi nơi phụng sự tâm thành

Đài lan chăm chút hương đăng một màu.

Tổng hậu (nói lối) :

Thòi ! Nghĩ sức ấy sâu dày bốn biển

Đội ơn nhuần khắp cả bốn phương

Xuyên tường hãm bức trực lương phong

Tửu trản hương bình long hạ huyệt.

(hát nam)

Hạ huyệt kình phong thê thiếp

Ớ bả trạo, cảnh tứ hồ một chiếc tùng châu

Ngậm ngùi biển thẳm sông sâu

Tay đưa một mái, lòng đau chín chiều.

Tếch miền biển thẳm lần theo,

Trăng soi đáy nước, gió hiu đầu ghềnh. .

Tổng tiền : Truyền bả trạo lưỡng ban

Đồng thanh ca nhất loạt.

Con trạo (đồng thanh) : Dạ! (dừng chèo)

Khuôn giang nhất châu khinh

Trung lưu tự tại hành

Anh linh tùy xứ hiện

Vạn hải lý ba bình.

Tổng khoang (hát nam) : .

Ba bình ơn linh phù hộ '

Xốc mái chèo lái xổ, buồm dong

Xa trông gành đá trập trùng

Đài lan chăm sóc thuyền gần đến nơi

(nói lối) : '

Ớ bả trạo! Đây đã gần.bãi hạc

Trợ sức thuyền, ai đặng có công

Thời mọi người đều biết.

Ớ bả trạo ! Sách có chữ .:

Thường vô thượng hưởng, hưởng du hữu thành.

Danh vọng thường hoài, hoài du chí nhân.

Đã hàm ơn thì lo báo đức. . '

(hát nam) :

Báo đức miễn cho trọn nghĩa.

Anh em bả trạo ơi!

Công lao nào nại muôn phần

Luận gì một chút đáp ân hải hà.

Tổng tiền :

Truyền cho bả trạo hò cho tử tế chớ chẳng

chơi nghe!

Cõi trời nay đã thôi linh

Dọc ngang sông biển một mình dặm khơi.

Con trạo (đồng thanh) :

Thanh bình tếch dặm tới nơi,

Phút linh hiển hiện cho người phùng nghinh.

Thấy thôi ai cũng động tình

Cờ loan rực rở lộ trình đón đưa.

Ngùi ngùi lệ thảm tuôn rơi.

Xót xa tấc dạ, ngẩn ngơ lòng sầu.

Tổng hậu (nói lối) :

Phối hành thuyền tu kiểm điểm

Bả trạo khá nghiêm trang

Hội tề tựu án tiền

Tốc hành nghi lễ bái

Trạo nhất nhơn nhất trạo

Lệnh đăng chuc huy hoàng

Truỳen phân bổ lưởng ban ,

Lễ chèo hầu an vị.

Tổng khơang (xướng) :

Vật hoán tinh di

Hoàn cơ kỷ tinh anh chi cựu

Truyền cho bả trạo an vị

Con trạo : Dạ ? (ngồi nghỉ)

Tổ.g khoang (xướng) :

Lộng lạc hoàn cơ kỷ

Gian nhàn du hải thệ kinh luân

Mãn ngưyệt đài sơn.

Như tôi chốn Hải Đông quê ngu

Ngô biểu tự Trung khoang.

Như tôi ngày ngày thường dựa cột buồm lan,

Đêm đêm lại sửa sang chèo quế.

(nói lối) : . . .

Như tôi nghĩ lại '

Sách có chữ : Làm nghề gì quen nghề đó,

âu là vào thuyền nội giữ gìn sau trước

Rồi hai bên thuyền bả trạo đã nghỉ an.

Một mình tôi chính giữa

Buồn cha chả là buồn !

Hay là ta ghé lại bên khuôn (1)

Đặng ngâm câu thất tự a...

(ngâm) :

Hảo a, vui chơi bãi hạc tình non nước

Thong thả gành nghê bạn núi sông.

(nói lối) :

Như tôi nghĩ lại

 

(l) chỗ nấu ăn trên thuyền

 

sách có chữ : Cũng có kẻ chí du sơn lâm

Cũng có người túc du thành thị

Nhơn nhơn các hữu kỳ chí

Như tôi mần ri đây

(ngâm) :

Phong nguyệt một bầu trong tạo hóa

Lục thao thoi dệt ngoại càn khôn.

(nói lối) :

Tôi nghĩ lại :

Cũng có kề thừa thú kinh châu phàm du ngũ hề

Hay là tôi bắt chước người xưa chăng ?

Rỏng rảnh buồm lan noi Phạm Xưởng

Lăng xăng chèo quế hỏi Vương Thông

(nói xong vờ ngủ)

Tổng hâu (báo) :

Giông! Bớ chú tổng, giông, going!

Tổng khọang (giật mình) :

Giông hồi nào ?

Tổng hậu :

Giông hồi này chớ hồi nào.

Tổng khoang :

Thôi Cấp dã, chơn cấp dã !

Nguy tai, thậm nguy tai !

Xem đầu hôm sao tỏ, trăng thanh,

Sao khuya lại mây giăng mù mịt?

Âu là ta lánh chốn ba đào hưng vãng.

Tổng hậu :

Ớ trung khoang !

Phó cho trung khoang gìn giữ nội thuyền

Đặng canh lấy nước non mà tát.

Tổng khoang :

Dạ ! Dạ ! Ngô thọ giáo, ngô thọ giáo

Nguyện đương nguy, nguyện đương nguy.

Âu là ta giở vạt ngõ hầu

Nhảy xuống khoang tát nước...

(hát nam) :

Tát nước đề phòng giông gió

Anh em bả trạo ơi ?

Giông gió căng thẳng thần kinh

Nhưng anh em mình chớ có băn khoăn

Tổng khoang (nói lối) :

Đoái thấy tây sơn nguyệt lặn,

Trực nhìn đông hải thanh thanh.

Ớ bả trạo, bả trạo! ..

Đình thuyền tạm nghỉ sông Thương, .

Lặng gió ta sẽ chèo sang biển ái.

Ở trung khoang ! Nghe ta dặn

Rồi truyền đạt lại cho nghiêm.

(hát tẩu) : -

Duy chấp ngự phong ba,

Tu quản phong bất trắc,

Cứu sinh tư thủy hỏa,

Yếu quan mưu dĩ cách lâm ly.

(nói lối)

Như vậy thì truyền bảo đã xong rồi

Ngồi, ta nói lối chơi vài hiệp.

Tính lão hay uống rượu, chỉ uống một đôi chung

Lao lục thâm canh hoàn kỷ độ

Bên hồ dạ tịnh canh thâm.

Hai thuyền bả trạo đã nghỉ ngơi

Khoang chính giữa, buồn cha chả là buồn!

Biết hà mưu chi phân xử

Giải ngã thành sầu

Âu là ta xách cần nọ tới câu

Sẽ ngâm bài tứ tuyệt.

(ngâm) : .

Đêm thu vằng vặc bóng trăng thanh,

Ngọn gió hiu hiu lặng sóng gành,

Sợi chỉ kinh luân giăng đáy biển

Ngọn cần thao lược thả dòng xanh.

(nói lối) :

Úy hạ !

Câu chưa thẳng nghỉ, nước đã đầy khoang.

Âu là ta xách cần nọ bôn ba

Nháy xuống khoang tát nước.

(bỏ cần câu, xách gàu)

(hát nam) :

Tát nước coi chừng giông tố

Anh em bả trạo ơi!

Cơ hội này có khó mới khôn

Nhớ ơn phước cả cao dày,

Xét soi lòng chúng tỏ bày sự cơ.

Ơn ông, lớn nhỏ thảy nhờ

Khắp trong bốn biển phụng thờ nghiêm trang.

(úy hạ) :

Trời đã mịt mù, mây kéo lu bù

Từ Hà Ra cho tới mũi Gù(1)

Từ phường Mới kéo ra gành Mít (2)

Gió càng ngày càng thét,

Giông chẳng bớt chút nào.

Âu là mau mau bả trạo cầm chèo

Đặng lui thuyền trở lại.

(Các con trạo cầm chèo)

Tổng khoang (báo) :

Ớ chú tổng, giông, giông a!

Tổng hậu:

Nói vậy sự dĩ chí thử bất khả đình trì.

Ớ trung khoang, trung khoang !

(hát tấu) :

Phó nhữ cần giải đáo lý

Tuyệt thi diệu vọng.

Tổng khoang (hát tầu) :

Dạ dạ ! Thân thừa hữu mạn.

(1) (2) Các địa danh thuộc tỉnh Bình Định.

Tuyết sương miếu võ cảm từ nan.

Tổng hậu (hát tẩu) :

Dạ dạ! Mau mau ớ tổng khoang!

Trực thư phong lôi tu cấp mạn .

Kinh luân chi thử.

Tổng khoang (hát tẩu) :

Dạ dạ !

Để đó mặc tôi

Nhơn nghĩa chi sờn.

(kéo neo)

Sầu vạn ìâu hẽ nan tiết thủ,

Vô cô hề sầu lụy lâm ly

Tổng khoang :

Nước căng neo thẳng như đờn.

Con trạo (hò)

Hò khoan, hò khoan hởi hò khoan,

Ra tay cùng quyết vượt cơn ba đào

Hò khoan, hò khoan hỡi hò khoan

Nào ai khinh kẻ kéo neo

Đến khi gặp nạn biết nhờ cậy ai.

Tổng khoang : Neo đã lỏng rồi.

(úy hạ) :

Sau lái đà luân bánh, trước hãy vội lỏng neo.

Ớ bả trạo, bả trạo !

Khá cầm chèo đặng chèo ngang bãi hạc

(Các con trạo cầm chèo lên ngang nách)

Tổng khoang (bắt ban) :

Sơn xuyên dục tú

(Thời hò khoan hò)

Hà hải phiêu hnh

Chí tử chí hnh

Phất vân phất kiến

Dương dương tại thượng

Trạc trạc quyết linh

Minh đức di linh

Siêu thăng tịnh độ

Anh linh phù hộ

Linh hậu anh linh

(Thời hò hậu linh)

Anh linh phù hộ

Khứ tựu lưu bình

Hải tịnh ba bình

Thủy thanh tài tựu

Dân khương vật phụ

Cổ xúy nhi ca

Miếu võ thái hòa

Thanh bình thiên hạ

Nhà nhà chung thỏa

Chốn chốn kỳ cầu

Bủa lưới giăng câu

Sinh nhai no ấm

Chí thành một tấm

Nguyện nhớ tâm linh

Minh đức di linh

Siêu thăng tịnh độ

Anh linh vạn cổ

Hiển hách thiên thu

Truyền giữ trạo phu

Lui thuyền an nghỉ !

Tổng hậu : Ớ bả trạo!

Án tiền hành lễ kỷ.

(Đồng thanh) :

Phụ tạ anh linh chi tí.

Ngưởng mong đầm nội siêu thăng.

Trạo tử đồng thành tâm

Tạ ân an vị!

(Ghi theo lời đọc của các ông Nguyễn Tam Chiến, Nguyễn Thanh Cao ở làng Xuân Thạnh xã Mỹ An, huyện Phù Mỹ tỉnh Bình Định.)

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Web Database