| |
Ba hồn bảy vía, Ba hồn chín vía Ai đă. dọc "Tắt đèn" của Ngô Tất
Tố, hẳn không quên h́nh ảnh chị Dậu chạy ra ngơ hú gọi ba hồn bảy vía
anh Dậu "về với vợ con" trong khi anh bị bọn cường hào đánh trói nằm bất
tỉnh nhân sự trong nhà. C̣n trong.dân gian, theo mê tín, khi xem bói bài
tây hoặc chữa bệnh bằng mẹo, người ta thường bắt buộc phải tráo quân bài
hoặc làm một động tác quy ước nào đó bảy lần (với nam) và chín lần (với
nữ). ấy là do đàn ông có bảy vía, đàn bà có chín vía", theo sự mê tín
của dân gian.
Xưa nay, người b́nh dân chỉ quan niệm giản đơn rằng, người ta sống là do
có tinh thần tức là "hồn vía" nhập vào thể xác." Khi hồn vía ĺa khỏi xác
thể th́ cũng là lúc con người từ bỏ thế giới này mà về nơi "chín suối", với tổ tiên. Tất cả cái tinh anh khí phách của người đàn ông hợp thành
ba hồn bảy vía, c̣n tất cả cái khôn ngoan tháo vát ở người đàn bà hợp
thành ba hồn chín vía. Chính v́ thế, ở dân tộc Kinh, mỗi khi có người
ốm "thập tử nhất sinh hoặc bị tai nạn "bất
tỉnh nhân sự", tính mạng bị
đe đoạ. th́ người ta thường trèo lên mái nhà hoặc chạy ra ngă bảy, ngă
ba .. mà vừa đi về và vừa gọi hồn vía người bị nạn để mong cho họ đừng "bỏ
đi xuống "suối vàng". Hoặc giả, nếu họ có chết th́ hồn khỏi bi lạc
đường, bơ vơ dễ sa vào bàn tay bọn ma quỷ "vô lại", làm công .cụ để hại
người lương thiện. Sự gọi hồn ấy, tùy theo người bị nạn là nam hay nữ mà
gọi .ba hồn bảy vía hay ba hồn chín vía.
Đồng bào dân tộc thiểu số cũng có quan niệm về hồn vía như trên, có điều
hồn vía được phân biệt thêm là có vía lành, vía dữ. Khi chết, vía ĺa
khỏi xác và hồn đi.sau cùng. Người Tày, Nùng không gọi hồn như người
Kinh, ngựời ta tổ chức hát then, cúng tế để gọi hồn người chết về. . ' Nhưng nguyên do của ba hồn bảy vía và ba hồn chín vía là
ở đâu? Tại sao
đàn ông lại chỉ có "bảy vía" mà đàn bà lại "chín vía"? Đó là những câu
hỏi không dễ giải thích ngọn ngành, . chỉ biết rằng từ xưa người Việt dă
có quan niệm và Xử Sự như vậy. T́m về vôi tôn giáo, chúng ta thấy sáng
rơ 'được nguồn gốc của quan niệm trên. Thật ra, đó là xuất phát từ quan
điểm duy tâm của Đạo Giáo. Theo kinh sách của Lăo Tử, hồn là cái t́nh,
thuộc vào phần khí của con người, phách (vía) là cái t́nh, phụ vào phần
h́nh của con người. Hồn là phần khinh thanh (nhẹ) phách là phần trọng
trọc (nặng). V́ vậy, khi người ta chết, hơn bay về trời, c̣n phách th́
tiêu xuống dết theo thể xác. Hồn th́ tồn tại măi măi, phách và xác th́
sẽ tiêu tan. Đàn ông và đàn bà đều có ba hơn phụ vào tam tiêu (tam tiêu
là ba miền - thường tiêu là miền trên dạ dày, trung tiêu là miền giữa dạ
dày và hạ tiêu là miền trên bàng quang), song chỗ khác nhau giữa đàn ông
và đàn hà là: Đàn ông có ba hồn và bảy phách phụ vào thất khiếu (thất
khiếu là bảy lỗ trên mặt: hai mắt, .hai tay, hai mũi và miệng), c̣n đàn
bà có ba hơn và chín phách phụ vào cửu khiếu là thất khiếu + lỗ sinh dục
và hậu môn). Quan niệm về hồn vía ở trên, không ai khác, chính là do các
bậc nho học truyền bá và ảnh hưởng sâu rộng trong dân gian đến
mức người ta chỉ c̣n biết cái ngọn của nó và tin theo, làm theo.
Trả lại với thành ngữ trên, do có nguồn gốc tôn giáo như vậy, mỗi khi
gặp một trường hợp "bất tỉnh nhân sự', cần "cấp cứu trong khi không có
thầy thuốc, người Việt, theo thói quên mê tín, thường hú gọi hồn vỉa
người ấy quay về, đừng bỏ phần xác mà ra đi.theo ma quỷ! Đây là một h́nh
ảnh bà lăo hú gọi hồn đứa cháu đang chết ngất:
"Bà cuống lên, tất tưởi, vừa đi vừa réo: Ba hồn bảy vía thằng Mía ở đâu
th́ vài (và" nghệ, số 2-1960).
Trong sử dụng, ở' một số hoàn cảnh, các thành ngữ trên chỉ có nghĩa là "hồn
vía nói chung, trong các lởi chửi rủa:
"Ba hồn bảy vía đi đâu th́ đi, ăn cướp đường xa, ăn quà chợ lạ chứ ở dây
người ta đi học th́ có đếch ǵ mà anh với ṃ"'
(Nguyễn Huy Tưởng, "Cllll)'é'l anh Lúc '). ' |
