| |
Sao Tua Rua
Tua rua còn gọi là Thất nữ, trong
chòm sao Kim Ngưu, bà con miền Bắc có nơi gọi là sao Mạ, cứ thấy sao ấy
thì nhớ gieo mạ mùa. Tua rua đi rắc mạ mùa / Tiểu thử đi bừa cấy ruộng
nông sâu, như thế khi lúa trổ bông sẽ được vào lúc trời nắng đẹp nhất. (Tiểu
thử còn gọi Nắng oi, thử là nắng). Tua rua một tháng mười ngày / Cấy
tróc vùng cày cũng được lúa xơi / Bao giờ nắng rữa bàng trôi / Tua rua
quắt lại thì thôi cấy mùa.
Tháng Năm mở đầu bằng tiết khí Tua rua năm nay bắt đầu từ ngày 5.6.2009,
tức 13.5 Kỷ Sửu - kết thúc vào ngày 6.7.2009 tức 14.5 nhuận, Kỷ Sửu. Ta
để ý sẽ thấy các nhà nông học hướng dẫn bà con nông dân làm vụ mùa năm
nay chủ yếu dựa vào cái tháng Năm thời tiết này. Các thuật toán dự đoán
học như Tứ trụ, Hà Lạc cũng căn cứ vào cái tháng Năm này, không tính đến
tháng Năm nhuận. Ngày 7.7.2009 tức 15.5 nhuận - Kỷ Sửu là ngày Nắng oi (Tiểu
thử), đã được tính là tháng Sáu thời tiết rồi.
Một lần nữa, tôi đề nghị các nhà làm lịch năm mới nên hưởng ứng lời kêu
gọi của nhà lịch học Lê Thành Lân (Lịch và Niên biểu lịch sử 20 thế kỷ -
NXB Thống Kê, HN, 2000) thay đổi các tên gọi tiết khí trong năm bằng các
từ Việt thay cho các từ Hán, thí dụ Tua rua thay Mang chủng. Để tạo thói
quen mới, có thể bước đầu ta ghi (thí dụ): Tua rua (Mang chủng), Nắng oi
(Tiểu thử), Khô úa (Đại tuyết), Giữa đông (Đông chí)... Cái chuyện ngôn
ngữ này nó cũng có hơi hướng độc lập, tự chủ đấy, thưa bà con ta.
Nhân thể cũng xin nói về câu ca quen thuộc sau đây: Trên trời có sao Tua
rua / Ở dưới hạ giới có Vua Ba Vành. Sao Tua rua, biểu tượng tiết khí
tháng Năm âm lịch, không dính dáng gì với sự kiện vua Ba Vành, nguyên là
Phan Bá Vành, lãnh tụ nông dân Thái Bình khởi nghĩa 1821-1827 (thời Vua
Minh Mạng). Nguyên là năm 1822 có sao Chổi xuất hiện trên bầu trời, bà
con ta gọi sao Chổi là sao Tua vì ngôi sao có cái tua dài theo sau.
guyên gốc hai câu trên là Trên trời có ông sao Tua / Ở làng Minh Giám có
Vua Ba Vành. Minh Giám là quê Phan Bá Vành. Sao Tua này mới gắn với sự
kiện vua Ba Vành (được làm vua, thua làm giặc mà!). Câu Trên trời có sao
Tua rua là "dị bản" mà thôi.
Nhưng cái dị bản này nó sẽ không bao giờ mất đi. Tuy không phản ánh đúng
sự kiện lịch sử, nhưng nó lại khái quát, một cách nôm na dân dã, mối
quan hệ Trời - Đất - Người, một nguyên lý vĩnh cửu của nền minh triết
phương Đông. Trong quan hệ ba ngôi đó thì Trời là Dương, Đất là Âm.
Dương xướng thì Âm hoạ. Trời là tượng, Đất là hình. Trời thiết kế, Đất
thi công. Con người, một vũ trụ thu nhỏ, là vạch nối giữa Đất và Trời.
Câu ca dao trên phản ánh cơ chế hợp nhất Thiên - Địa - Nhân, cơ chế đồng
thanh tương ứng, đồng khí tương cầu
Nguyễn Hùng Thắng
|
