| Cổ Loa Với Nỏ Muôn Ngh́n
Những phát hiện về khảo cổ những mũi tên đồng Cổ Loa cho thấy nhiều điều
thú vị về người Việt cổ.
Ṿng chân nữ tướng
Đô thị Cổ Loa ngày xưa đă là kinh đô của nhiều triều đại: Từ An Dương
Vương với tên nước là Âu Lạc (273 trước Công nguyên), đến Triệu Đà (206
trước Công nguyên), với quốc hiệu Đại Việt, rồi Ngô Quyền (933). Những
vị vua này đă để lại trên sử VN những trang oai hùng, sáng tỏ ư chí quật
cường tự chủ của dân tộc.
Cổ Loa c̣n thấm đượm mối t́nh oan trái của Trọng Thủy và Mỵ Châu, cùng
chói lọi huyền thoại nỏ thần Kim Quy phản ánh một sức vơ trang cường
mạnh. Những huyền thoại ấy có phần phai nhạt đôi chút theo thời gian,
nhưng gần đây lại được bật sáng nhờ sự khai quật của các nhà khảo cổ học,
hàng ngàn mũi tên đồng Cổ Loa. Số lượng lớn những mũi tên này đă đặt ra
nhiều câu hỏi từ vài mươi năm nay mà bây giờ mới giải đáp được vài phần
trong muôn một.
Nguồn gốc những mũi tên đồng Cổ Loa
Khi phân tích, bằng những phương pháp vật lư hiện đại, những mũi tên
cùng những hiện vật lưu trữ ở Viện Khảo cổ Hà Nội - tương tự như những
cổ vật trên các h́nh ảnh chụp từ Bảo tàng Viện Lịch sử và Triển lăm tư
nhân Vân - Hồ - nhờ sự ân cần của GS Hà Văn Tấn, thấy những mũi tên có
chứa những thành phần kim loại tương tự như thành phần các trống đồng
thời Đông Sơn, kể cả trống đồng Ngọc Lũ.
 |
|
Lẫy nỏ Cổ Loa |
Những nguyên tố chính t́m được là đồng, ch́, thiếc. Nhất là không có
kẽm. Những kết quả tương tự cũng t́m thấy trong những ṿng chân nữ tướng
đào được trong những vùng lân cận, khác hẳn với các gương đồng, phần
nhiều chỉ chứa nhiều nguyên tố đồng.
Khi so sánh tỉ mỉ với kết quả phân tích nguyên tố kể cả các nguyên tố
phụ mà thành phần bé hơn một phần trăm những mũi tên đồng với các hiện
vật và quặng trong các vùng địa dư khác nhau th́ thấy rằng tên đồng là
những sản phẩm bản địa.
Kỹ thuật luyện kim các mũi tên đồng
Riêng trong các mũi tên đồng, c̣n t́m thấy nguyên tố sắt. Sự có mặt của
sắt trong các mũi tên chứng tỏ rằng người Việt cổ đă biết luyện kim chứa
một nguyên tố có nhiệt độ nóng chảy trên 1.500oC. Mục đích
của họ chú ư làm cho có những mũi tên cứng mạnh, dễ xuyên sâu vào mục
tiêu. Kỹ thuật luyện kim thời Việt cổ đă được thế giới chú ư từ một thế
kỷ nay nếu chúng ta căn cứ trên những bài họ đăng trên các tạp chí
chuyên môn.
 |
|
Muôn ngàn mũi tên Cổ Loa |
Kỹ thuật luyện kim tân tiến trong thời Việt cổ c̣n t́m thấy trong những
chiếc dao găm nữ tướng mà các phương pháp phân tích vật lư đă t́m ra
nguyên tố titan. Người Việt cổ có lẽ chưa biết đích xác nguyên tố này
nhưng nghệ nhân luyện kim đă gặp biết quặng chứa nguyên tố ǵ đó mà hai
mươi thế kỷ sau này gọi là titan, sẽ đem lại một hợp kim cứng và nhẹ,
thích ứng cho bàn tay người nữ tướng.
Đứng trước sự kiện kỹ thuật ấy, chúng ta không thể nào không kính phục
và ngưỡng mộ tư duy và tŕnh độ kỹ thuật của các nghệ nhân luyện kim
thời Việt cổ.
Phân đoàn tay nỏ trong binh lực
Số lượng lớn các mũi tên đồng t́m được lại cho phép chúng ta khẳng định
rằng ở thời Việt cổ vùng Cổ Loa đă có một lực lượng quân sự được phân
thành đoàn tiểu xạ gồm nhiều tay nỏ, nếu ta lại căn cứ trên những lẫy nỏ
Cổ Loa mà các nhà khảo cổ học vừa t́m thấy gần đây.
Những lẫy nỏ này tinh vi và bé hơn những nỏ t́m thấy ở các vùng thượng
du, nơi các đồng bào tộc Mường hay nhiều tộc khác cư trú. Thời đó ở Bắc
phương người ta hay dùng cung trong lúc người tộc Việt hay dùng nỏ.
 |
| Gương
đồng và dao găm nữ tướng |
Phải chăng những tay nỏ này rất thiện xạ, v́ họ đă gây ra trong đối
phương ấn tượng hăi hùng, như những nỏ thần, mà nỏ Kim Quy chỉ là một
huyền tượng.
Cách bắn nỏ tài ba đă tồn tại qua nhiều thế kỷ trong vùng Cổ Loa, có khi
dùng trong quân đội chính triều, có khi trong những lực lượng đối lập,
như ta đă biết, hơn mười thế kỷ sau An Dương Vương, vua Ngô Xương Văn -
một trong hai vua anh em đồng kế vị Ngô Quyền, đă chết năm 965 sau Công
nguyên, v́ một mũi tên, cũng gần Cổ Loa, kinh đô thời ấy.
Những lẫy nỏ Cổ Loa t́m được cũng bằng hợp kim đồng. Khi bật - một lần
lẫy chỉ phát một mũi tên. Tuy những lẫy nỏ này không phải từ nỏ của An
Dương Vương nhưng cũng giúp làm sáng tỏ được huyền thoại nỏ thần. Cơ cấu
đơn tiễn này làm nhẹ một phần nào tội lỗi của Mỵ Châu. Vận nước Âu Lạc
tuy nổi ch́m theo thời gian qua mối t́nh cay đắng của Mỵ Châu - Trọng
Thủy, nhưng không làm quên được thực tế Cổ Loa đă là kinh đô của một
nước có tổ chức lớn, có kỹ thuật cao, kể cả kỹ thuật quân sự, bao hàm
thêm khía cạnh nhân bản và t́nh người.
Theo GS-TS PHẠM VĂN HƯỜNG
Người lao động
|
