| |
Lê
Bôi, một danh tướng công thần triều Lê
Lê Bôi, tên thật là Phạm Bôi, người làng Địa Linh, nay thuộc làng Đông
Linh, xă An Bài, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái B́nh.
V́ ông được mang quốc tính nên sử ghi là Lê Bôi. Lê Lợi khởi nghĩa năm
1418 khi nhà Minh đă diệt xong triều Hồ và Hậu Trần, đặt được ách đô hộ
lên toàn Đại Việt, do đó cuộc khởi nghĩa gặp muôn vàn khó khăn gian khổ.
Hưởng ứng ngọn cờ kháng Minh cứu nước cùng với các danh nhân tướng lĩnh
như: Nguyễn Trăi, Trần Nguyên Hăn, Phạm Văn Xảo…Lê Bôi cùng bảy người
đều lấy họ là Phạm, dấy binh ứng nghĩa vào Lam Sơn pḥ B́nh Định Vương
Lê Lợi.
Ngay trong những ngày đầu gian khổ đó, kẻ thù ngày đêm lùng sục vây ráp
ḥng tiêu diệt nghĩa quân, Lê Bôi đă có chiến công. Trong trận Bồ Hải
(12 – 1224), các tướng Lê Lễ, Lê Sát, trong đó có Lê Bôi dùng phục binh
đại phá giặc Minh, diệt hàng ngàn giặc trong đó có Đô ty Chu Kiệt, khiến
bọn Trần Tí, Sơn Thọ phải nhặt tàn quân chạy về thành Nghệ An. Trong
trận đánh Tân B́nh - Thuận Hoá mở rộng vùng căn cứ do Trần Nguyên Hăn,
Lê Nỗ chỉ huy, Lê Bôi, Lê Ngân, Lê Văn An đem viện binh phối hợp (tháng
7 – 1425) đă góp phần giải phóng Thuận Hoá, mở ra cuộc diện mới cho
nghĩa quân Lam Sơn, từ thế bị động chuyển thành thế chủ động tấn công,
đem đại quân ra Bắc bao vây Đông Quan khiến bọn Phương Chính, Lư An phải
xé quân từ Nghệ An ra cứu Đông Quan. Chủ động với thời cơ, Lê Lợi đem
đại binh ra Bắc (tháng 9 – 1426) diệt viện binh giặc từ Vân Nam sang tại
cầu Xa Lộc, bắt sống Đô ty Vi Lượng ở cầu Nhân Mục, buộc nhà minh phái
Tổng binh Vương Thông và Mă Anh đem 5 vạn quân, 5000 ngựa sang cứu.
Vương Thông đem cả quân cũ mới 10 vạn nống quân ra bến đ̣ Cổ Sở, cầu Xa
Đôi, cầu Thanh Đại ḥng phá vây cho Đông Quan nhưng đều thất bại. Chiến
thắng của nghĩa quân Lê Lợi ở cánh đồng Cổ Lăm, rồi Tốt Động, Chúc Động
diệt 5 vạn quân, chém chết Trần Hiệp, Lư Lượng, bắt sống hơn vạn địch
khiến cho bọn Thông, Kỳ chỉ thoát được thân chạy về Đông Quan.
Phối hợp cùng đại thắng trên đất Bắc, các tướng Lê Văn An, Lê Quốc Hưng,
Lê Bôi…đă khép chặt ṿng vây Ngệ An, quét sạch nhiều thành lũy của giặc
ở Thanh Hoá khiến quân Minh đă bí nay càng bí hơn. Thừa thắng, Lê Lợi từ
Thanh Hoá ra cắm dinh Bồ Đề chủ trương không đánh vào Đông Quan vội. Một
mặt cho quân ra bao vây Đông Quan, mặt khác cho Lê Quốc Hưng đánh thành
Thị Cầu; Lê Khả, Lê Niệm đánh thành Tam Giang; Lê Lựu, Lê Bôi đánh thành
Khâu Ôn; Trần Nguyên Hăn, Lê Lư…đánh ở Xương Giang. Nhà Minh sai viện
binh Cổ Hưng Tổ đem 5 vạn quân, 5000 ngựa sang cứu nguy. Vừa đến ải Pha
Luỹ liền bị Lê Lựu, Lê Bôi giữ ải đánh cho tan tác. Tháng 9 Đinh Mùi
(1427), nhà Minh sai Thái phó Liễu Thăng cùng bộ hạ đem 10 vạn quân, 2
vạn ngựa, theo đường Lạng Sơn đánh vào Pha Luỹ và cho Thái phó Mộc Thạch
đem 5 vạn binh, 1 vạn ngựa từ Vân Nam đánh vào Lê Hoa. Quyết tâm tiêu
diệt viện binh hùng mạnh của giặc, Lê Lợi sai Lê Sát, Lê Nhân Chú, Lê
Liệt đem 1 vạn quân tinh nhuệ và 5 voi phục sẵn địch ở Chi Lăng, cử Lê
Bôi và Lê Lựu nhử giặc vào trận địa mai phục, chém chết Liễu Thăng, diệt
1 vạn tên ở Mă Yên; Lê An và Lê Lư đem 3 vạn quân đi tiếp ứng diệt 2 vạn
tên. Lương Minh, Lư Khánh tử trận. Quân ta thu được quân trang quân dụng
nhiều vô kể. Bọn Tụ liều chết tiến vào thành Xương Giang, nhưng thành đă
bị hạ, tiến thoái lưỡng nan, đành chịu tan tác. Mũi viện binh của Liễu
Thăng bị bại trận. Cùng lúc ấy, các tướng Phạm Văn Xảo, Lê Khuyển cầm cự
ngoan cường với giặc. Lê Lợi cho đem cờ quạt ấn tín bại trận của Liễu
Thăng đến Lê Hoa. Bọn Mộc Thạch mất hết hồn vía, chưa đánh đă tan. Quân
ta truy kích diệt một vạn địch, bắt sống người và ngựa nhiều vô kể. Mộc
Thach chỉ một ḿnh một ngựa chạy thoát. Chờ viện binh th́ viện binh đại
bại, Vương Thông không c̣n con đường nào khác đành xin “giảng hoà” rút
binh về nước.
Cuộc kháng chiến chống quân Minh của quân dân thời Lê đă toàn thắng.
Trong cuộc định công thưởng tướng, trong 221 người có công, hơn 100 danh
tướng được phong hầu; thượng tướng Lê Bôi được ban tước Hầu, tam phẩm
công thần.
Sau khi đại thắng, Lê Lợi lên ngôi, lập triều Lê. Là một công thần khai
quốc, cùng nhiều danh tướng công thần, Lê Bôi lại ra sức giúp vua an dân
trị quốc, tăng cường quốc pḥng mở mang bờ cơi, giữ vững biên cương,
được Lê Lợi tin yêu trọng dụng. Lê Lợi mất, Lê Thái Tông lên ngôi; Lê
Bôi được giao làm “Đông đạo hành quân tổng quản” lo việc quân cơ quốc sự.
Lê Thái Tông mất, Lê Nhân Tông kế vị, Lê Bôi được giao giữ chức “Nhập
nội hành khiển” tước Thái Bảo, góp công giúp nước. Liên tiếp ba năm
(1444 – 1446), vua Chiêm Bi Cai vào cướp phá Châu Hoá, Lê Nhân Tông sai
Thái Bảo Lê Bôi cùng tổng quản Lê Khả đem quân b́nh Chiêm, bắt sống Bi
Cai, góp phần giữ vững vùng đất phương Nam thắng lợi. Cuối đời Lê Nhân
Tông, nội bộ vương triều Lê xảy ra sự biến thoán nghịch: Lạng Sơn Vương
Nghi Dân cùng đồng bọn đang đêm trèo tường thành vào cung giết Lê Nhân
Tông cùng Tuyên Từ thái hậu cướp ngôi. Trước sự phản nghịch vô đạo này,
Lê Bôi đă cùng các trung thần khác là Trịnh Khả, Nguyễn Xí, Lê Thu góp
công dẹp loạn Nghi Dân, đưa Lê Tự Thành là người em khác mẹ của Lê Nhân
Tông, lên nối ngôi tức là Lê Thánh Tông, mở ra sự phát triển cực thịnh
triều Lê.
Là danh tướng công thần tận tuỵ phục vụ hết ḷng ba triều vua không mệt
mỏi, Lê Bôi được Lê Thánh Tông rất quư trọng sùng ân. Khi Lê Bôi mất, Lê
Thánh Tông cho cử quốc lễ, ra chỉ dụ cho làng Đông Linh lập đền thờ,
phong cho Lê Bôi cùng sáu người họ Phạm khác là Thành hoàng, Thượng đẳng
phúc thần. Trong một lần đi đánh Chiêm đại thắng trở về, Lê Thánh Tông
đă ghét thăm làng Đông Linh, thắp hương tưởng niệm Thượng tướng Thái bảo
Lê Bôi.
Đ́nh Đông Linh thờ bảy anh em ông họ Phạm qua nhiều thế hệ, được duy tu
tôn tạo thành ngôi đ́nh lớn, c̣n tồn tại đến ngày nay. Đ́nh nay c̣n lưu
giữ được các bức đại tự “Địa linh nhân kiệt” và hai câu đối có giá trị,
nói rơ sự nghiệp vĩ đại của Lê Bôi và các chiến hữu của ông:
Đôi 1: Thất vị hạp lương năng, thinh khiếu đăng b́nh, danh tướng anh
thanh đằng Bắc địa. Nhất môn chung vĩ tích, Lê Triều ban tặng Phúc thần
dị tướng túc Nam thiên.
Tạm dịch: Bảy vị gộp tài năng, đáp lời dẹp giặc, danh tiếng anh hùng
lừng đất Bắc. Một nhà chung công lớn, Lê triều ban tặng Phúc thần, danh
tướng dậy trời Nam.
Đôi 2: Nguyệt đán Cao B́nh Tam sĩ phẩm, văn minh tiến bộ tứ dân công.
Thiên cổ Lam Sơn lưu vĩ tích, ức niên Đông địa lẫm ninh thanh.
Tạm dịch: Ngày tháng Cao Bằng hàm Tam phẩm, Văn minh tiến bộ ơn dân nước.
Muôn thuở Lam Sơn lưu vĩ tích, ức năm yên thịnh đất Đông Linh.
Đ́nh Đông Linh đă được nhà nước cấp bằng di tích lịch sử quốc gia. Làng
Đông Linh nói riêng và xă An Bài nói chung có truyền thống yêu nước và
văn hiến. Trong thời đại phong kiến, xă An Bài có 11 đại khoa, th́ Đông
Linh có 4. Khi thực dân Pháp vào xâm lược, Đông Linh có phong trào Cần
Vương sôi nổi. Khi Đảng cộng sản Việt Nam ra đời, tại Đông Linh, năm
1930 đă ra đời chi bộ Đảng cộng sản đầu tiên của huyện Phụ Dực.
Khúc Hồng Châu, tạp chí Xưa và nay số 305, tháng 4/2008
Nguồn:
|
