M?̣t đ?̀ng ti?̀n , m?̣t ni?̀m tự hào 

Nguyễn Anh Huy  ? Hội vi?n Hiệp hội UNESCO Việt Nam

Dừng ch?n trước cửa, t?i v? c?ng ngạc nhi?n khi thấy đồng tiền đầu ti?n của d?n tộc Việt Nam được phỏng th?nh hai đồng tiền rất lớn, đường k?nh hơn 0,5m, một mặt trước, một mặt sau, để ngay b?n cửa ph?ng. T?i thầm nghĩ -?Họ s?u sắc qu?!?. Một tho?ng xưa hiện về? Replica Audemars Piguet Royal Oak Offshore Lady

Huyền thoại kể rằng Đinh Bộ Lĩnh sau khi ?cờ lau tập trận?, đ? d?m giết tr?u của ch? để khao qu?n (c?c trẻ mục đồng), bị người ch? cầm đao đuổi giết? Ng?i nhảy xuống s?ng để trốn, tưởng chết đuối, kh?ng ngờ c? rồng v?ng xuất hiện c?ng ng?i sang s?ng? Năm 968, sau khi dẹp Loạn 12 sứ qu?n, Đinh Bộ Lĩnh xưng đế hiệu l? Đại Thắng Minh ho?ng đế, đặt quốc hiệu l? ?Cồ Việt?⁽¹⁾, sử gọi l? Đinh Ti?n Ho?ng. Hai năm sau (970), lấy ni?n hiệu Th?i B?nh v? cho đ?c tiền Th?i B?nh Hưng Bảo mặt lưng c? chữ ?Đinh?; đ? l? đồng tiền đầu ti?n của nước Việt Nam tự chủ?
V?o ph?ng trưng b?y, t?i c?ng bất ngờ hơn khi thấy đồng tiền thật của vua Đinh được đặt trong lồng k?nh?
?-Chắc ?ng ngạc nhi?n lắm??. C?u hỏi của vị chuy?n vi?n tiền tệ k?o t?i về thực tại. T?i thở d?i: ?-Ui ch?, c?n hơn thế nữa! T?i thật sự x?c động lắm! Ngay cả Bảo t?ng Lịch sử Việt Nam cũng chưa c? b?u vật n?y. Đối với c?c nh? khảo cổ học, đ?y l? một trong những di t?ch văn h?a đầu ti?n của d?n tộc; đối với c?c nh? sưu tập, n? l? một kho t?ng đang được t?m kiếm??. Vị chuy?n vi?n tiếp lời: ?-V? đối với ng?nh ng?n h?ng ch?ng t?i, đ? l? niềm tự h?o truyền thống??.
Cuộc gặp gỡ qu? ngắn ngủi. Tr?n chuyến t?u về Huế, suốt đ?m t?i trăn trở m?i? Một đất nước đổi mới, đang vươn m?nh, khi nền kinh tế x? hội đ? ổn định v? ph?t triển, chắc chắn người ta sẽ t?m lại Di sản Văn h?a D?n tộc. Đ? ch?nh l? nguyện vọng của những người y?u qu? hương, y?u đất nước!
1. Đọc hiệu đồng tiền: C?c s?ch sử cũ của nước ta như Đại Việt Sử K? To?n Thư, Lịch Triều Hiến Chương Loại Ch?, chưa thấy s?ch n?o ghi việc vua Đinh c? đ?c tiền. Song cho đến nay, c?c nh? nghi?n cứu tiền cổ tr?n thế giới đều c?ng nhận tiền Th?i B?nh Hưng Bảo l? do Đinh Ti?n Ho?ng đ?c. Khảo s?t hiện vật c?ng c?c h?nh ảnh được c?ng bố tr?n s?ch b?o xưa nay, nhận thấy c? một số vấn đề cần lưu ?:
Một số s?ch, catalogue tiền cổ, do kh?ng c? h?nh ảnh chụp đồng tiền thật sự n?n khi vẽ minh họa, đ? viết chữ H?n l? ?太平興寶 (Th?i B?nh Hưng Bảo)?. L?m như vậy l? sai sự thật của đồng tiền!
Mặc d? theo Đại Việt Sử K? To?n Thư, ni?n hiệu của Đinh Ti?n Ho?ng c? chữ H?n viết l? ?太平 (Th?i B?nh)?, nhưng Bernard J. Perma (Catalogue of Annam coins  968- 1955, Vietnam, 1963), thật c? l? khi đọc hiệu của đồng tiền l? ?Đại B?nh Hưng Bảo?, tuy nhi?n s?ch n?y chỉ đọc hiệu tiền chứ kh?ng giải th?ch ? nghĩa g? th?m. Bởi sự thật, c?c đồng tiền do vua Đinh đ?c, cả hiện vật lẫn ảnh chụp, chữ H?n viết l? ?大平 (Đại B?nh)? chứ kh?ng phải l? ?Th?i B?nh?. Trong s?ch Tiền Cổ Việt Nam, GS Đỗ Văn Ninh đưa ra hai c?ch giải th?ch hiện tượng tr?n như sau:
- Đồng tiền bị gỉ l?m mất n?t chấm dưới chữ ?th?i?. C?ch giải th?ch n?y kh? được chấp nhận, v? chưa thấy đồng tiền n?o của vua Đinh viết chữ H?n l? ?th?i b?nh?; nếu c?, chắc nhầm lẫn với một loại tiền kh?c, t?i sẽ n?i sau.
- C?ch giải th?ch thứ hai, dễ hiểu v? c? sức thuyết phục hơn l?: chữ ?大 (đại)? c?n c? một ?m đọc l? ?th?i?. H?n Việt Tự Điển của Thiều Chửu giải th?ch rất r?, v? hiện tượng n?y c?n gặp ở nhiều ni?n hiệu kh?c như đ? từng xảy ra cuộc tranh luận Nhật ? Việt: ni?n hiệu của L? Nh?n T?ng (1443-1453) l? Đại H?a hay Th?i H?a?! Như vậy, đồng tiền của Ti?n Ho?ng, c? thể đọc l? ?Th?i B?nh Hưng Bảo?.
Một số nh? nghi?n cứu kh?c đưa ra ? kiến đọc hiệu đồng tiền l? ?Đại / Th?i Hưng B?nh Bảo?. Tuy rằng thời Đ?ng Tấn ? Nguy?n Đế (Tư M? Duệ) c? ni?n hiệu Đại Hưng (318-321), song thời ấy ở Trung Quốc đang c?n sử dụng hệ thống tiền Ngũ Th?, chưa d?ng chữ ?bảo? để chỉ kh?i niệm tiền tệ, do đ? tiền n?y kh?ng thể do triều Tấn đ?c, v? như thế kh?ng thể gi?m định với c?ch đọc n?y. Vậy, đồng tiền Th?i B?nh Hưng Bảo, tr?ng với ni?n hiệu của Đinh Ti?n Ho?ng, lại th?m mặt lưng c? chữ ?Đinh? l? họ vua n?n gi?m định do vua Đinh đ?c, kh?ng c?n nghi ngờ g? nữa!
2. Thống k? c?c loại tiền v? những nhầm lẫn khi gi?m định tiền của vua Đinh:
C?c nh? sưu tập, nghi?n cứu dựa v?o c?c chi tiết kh?c nhau tr?n đồng tiền để ph?n loại, như t?c giả Miuria Gosen trong An Nam tuyền phổ (s?ch chữ Nhật, 3 tập, Nhật Bản, 1966) c?ng bố đến 14 đồng tiền hiệu n?y với c?c chi tiết nhỏ nhặt kh?c nhau? Song thiển nghĩ, ng?y xưa khu?n đ?c v? kỹ thuật đ?c đều được l?m bằng thủ c?ng n?n tất cả những đồng tiền đ? đ?c ra đều ho?n to?n kh?c nhau, c? loại bằng đồng thau, c? loại bằng đồng bạch, nếu ph?n loại chi li như vậy th? sao thể sưu tập đủ tất cả được?! Do thế, theo t?i, chỉ n?n c? 4 loại ch?nh kh?c nhau cơ bản về mặt lưng như sau:
- Chữ ?Đinh? nằm tr?n lỗ vu?ng.
- Chữ ?Đinh? nằm dưới lỗ vu?ng.
- Chữ ?Đinh? c? m?c thay v? xoay b?n tr?i, lại m?c ngược về b?n phải.
- Mặt sau trơn, kh?ng c? chữ.
Trong 4 loại tiền vừa kể tr?n, loại c? mặt sau trơn hiếm hơn cả; tuy nhi?n, trong th? chơi tiền cổ, t?m l? người sưu tập vẫn th?ch loại tiền lưng c? chữ hơn, v? d? sao chữ ?Đinh? (quốc t?nh) l? một yếu tố quyết định khi gi?m định loại tiền n?y.
Một số nh? sưu tập, do chưa c? kiến thức cơ bản về tiền cổ, cũng như chưa nắm lịch sử tiền tệ, bắt gặp bất cứ đồng tiền ?Th?i B?nh? n?o cũng đều cho l? tiền của nh? Đinh cả, thật nhầm lẫn! C?n t?i, cho đến nay, chưa gặp đồng tiền Th?i B?nh Hưng Bảo n?o l? tiền giả mới đ?c. Một v?i nh? nghi?n cứu kh?c, tuy đ? biết hiệu tiền của vua Đinh, nhưng o?i ăm thay lại bắt gặp tiền Th?i B?nh Phong Bảo của ch?a Nguyễn, chữ ?豐 (phong)? nhiều n?t bị gỉ rất giống chữ ?興 (hưng)?, th?m nữa, lưng loại tiền n?y lại c? hai dấu phẩy vu?ng g?c nhau tr?ng rất giống chữ ?đinh?! Loại tiền Th?i B?nh Phong Bảo n?y rất dễ nhầm với tiền nh? Đinh, nhưng ch?ng ta c? thể ph?n biệt được nhờ chữ H?n: tiền của ch?a Nguyễn viết l? ?th?i b?nh?, c?n tiền của vua Đinh viết l? ?đại b?nh?, đ?y l? vấn đề mấu chốt, cần xem x?t kỹ!

3. Đọc lại hiệu tiền v? ? nghĩa mới?
Ở tr?n, t?i đ? n?i việc đồng tiền ?大平興寶 (Đại B?nh Hưng Bảo)? mặt lưng c? chữ ?丁 (Đinh)? chắc chắn l? của Đinh Ti?n Ho?ng, ni?n hiệu Th?i B?nh (970-979) v? n?n đọc l? ?Th?i B?nh Hưng Bảo?. Đ?y l? c?ch giải th?ch theo lối kinh điển l? đồng tiền thường mang ni?n hiệu của vua!, v? t?i cũng đ? từng giải th?ch như thế. Nhưng ng?y nay t?i đ? c? lối suy nghĩ kh?c?
- Tại sao phải đọc l? ?Đại Thắng Minh ho?ng đế? m? kh?ng đọc l? ?Th?i Thắng Minh ho?ng đế??
- Ni?n hiệu của Trần Dụ T?ng, v? sao phải đọc l? ?Đại Trị? (1358-1369) m? kh?ng đọc l? ?Th?i Trị??
- Tại Trung Quốc, Tống Th?i T?ng ni?n hiệu Th?i B?nh Hưng Quốc (976-984) c?ng thời với Đinh Ti?n Ho?ng, nhưng tr?n đồng tiền vẫn viết l? ?太平通寶 (Th?i B?nh Th?ng Bảo)?. V? sao kh?ng viết l? ?大平通寶 (Đại B?nh Th?ng Bảo)? để vẫn được đọc l? Th?i B?nh Th?ng Bảo?
Với chứng l? ?v?ng? l? c?ch đọc đế hiệu của Đinh Ti?n Ho?ng, t?i cho rằng phải đọc đồng tiền l? ?Đại B?nh Hưng Bảo?. Vậy giải th?ch ? nghĩa hiệu tiền như thế n?o?
Theo t?i, hai chữ ?Đại B?nh? tr?n đồng tiền vua Đinh kh?ng phải l? ni?n hiệu của vua, m? c? ? nghĩa l? đ? ?đại b?nh? (định) được Loạn 12 sứ qu?n, thống nhất dựng nước; v? như vậy, đồng tiền c? thể được đ?c từ năm 968, chứ kh?ng phải đến 970 mới c? ni?n hiệu ?Th?i B?nh? để đ?c tiền!
V? c?ng lao ?đại b?nh định? đ? c?n được thể hiện qua đế hiệu Đại Thắng Minh ho?ng đế ngang h?ng với thi?n triều đại đế Trung Hoa (c?c vua đời sau đều thần phục Trung Quốc v? kh?ng đặt đế hiệu). Cho n?n việc đ?c đồng tiền ?Đại B?nh? c?n c? chữ ?Đinh? để tiếp tục giương cao Đại Thắng Minh ho?ng đế Cồ Việt! Ngẫm nghĩ chữ ?Cồ (to lớn)? trong quốc hiệu ?Cồ Việt? (chứ kh?ng phải l? ?Đại Việt? như sau n?y, m? c?c vua ta cũng kh?ng c? đế hiệu như đ? n?i), ta c? cảm tưởng như c? mối li?n quan g? đ? với ? nghĩa chữ ?Đại B?nh? tr?n đồng tiền ?Đại B?nh Hưng Bảo?? Cho n?n ng?y nay tiền ?Đại B?nh Hưng Bảo? ? theo ?ng XiongBaoKang (Tổng Gi?m đốc Viện nghi?n cứu tiền tệ v? Bảo t?ng Tiền tệ Quảng T?y ? Trung Quốc), đ? được t?m thấy ở Hoa Nam (Trung Quốc NG?Y NAY) l? đất của d?n B?ch VIỆT rất nhiều? M? t?i cho đ?y cũng l? một cuộc ?Đại B?nh? về tiền tệ!?
Th?m nữa, chữ ?Hưng? trong ?hưng bảo? nối tiếp hai chữ ?Đại B?nh? như c? nghĩa l? ?phục hưng?, ?trung hưng? v? ?chấn hưng? d?n tộc Việt vậy!; bởi d?n tộc ta đ? từng c? một nền Văn minh s?ng Hồng thuần Việt (phi Hoa phi Ấn), thuộc một trong những nền văn minh rực rỡ nhất của nh?n loại l? Văn h?a Đ?ng Sơn (700 TCN ? 100), m? đỉnh cao l? Trống đồng Đ?ng Sơn ? Trống đồng Ngọc Lũ lan tỏa cả v?ng Hoa Nam; v? theo H?n thư v? Cựu Đường thư th? người Lạc Việt đ? từng sinh sống ở Quảng Đ?ng, Quảng T?y, Qu? Ch?u, Hải Nam v? cả v?ng s?ng H?n? V? trong thời kỳ n?y, d?n tộc ta đ? từng c? cuộc ?đại b?nh? của Hai B? Trưng (40-43) thu phục được 72 th?nh tr? của Thi?n triều Đại H?n?
Ch?nh v? một nền văn h?a Lạc Việt rực rỡ như vậy, n?n khi M? Viện b?nh định được Hai B? Trưng, đ? đem trống đồng Đ?ng Sơn⁽²⁾ nấu chảy để đ?c tượng?
C?ch hiểu ? nghĩa ?Đại B?nh Hưng Bảo? n?y tuy chưa c? tiền lệ ở tr?n tiền Trung Quốc, nhưng sự xuất hiện của quốc hiệu ?Cồ Việt? cũng như loại ?hưng bảo? cũng chưa c? tiền lệ bao giờ! V? ch?ng cũng c? ? nghĩa tựa tựa như:
Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đ? l?u.
N?i s?ng bờ c?i đ? chia.
Phong tục Bắc Nam cũng kh?c.
Từ Triệu, ĐINH, L?, Trần bao đời G?Y NỀN ĐỘC LẬP,
C?ng H?n, Đường, Tống, Nguy?n mỗi b?n H?NG CỨ MỘT PHƯƠNG?

Ý ki?́n của trang chủ :

Xin trích ý bài vi?́t của nhà nghi?n cứu Bách Vi?̣t trùng cửu :
Các chữ tr?n đ?̀ng ti?̀n có 2 cách đọc :

Như th?́ đ?̀ng ti?̀n nhà Đinh phía dưới có th?̉ đọc :

-          Theo cách vi?́t chéo : Thái bình hưng bảo .
-         Theo cách vi?́t thu?̣n : Thái hưng bình bảo .
H?̀u h?́t giới nghi?n cứu hi?̣n nay đ?̀u đọc theo cách vi?́t chéo ?Thái bình hưng bảo và cho đó là đ?̀ng ti?̀n của nhà Đinh  thời ni?n hi?̣u Thái bình .
Nhưng nhìn kỹ hình chụp đ?̀ng ti?̀n ở vị trí s?́ 1 là chữ Đại kh?ng phải chữ Thái như trong đ?̀ng ti?̀n vẽ , 2 chữ Đại và Thái khác nhau ở d?́u ch?́m ,  Bernard J. Perma (Catalogue of Annam coins  968- 1955, Vietnam, 1963), thật c? l? khi đọc hiệu của đồng tiền l? ?Đại B?nh Hưng Bảo?; ?Đại bình  ?thì kh?ng dính gì đ?́n nhà Đinh , mọi cách gỉai thích n?u ở tr?n v?̀ chữ Thái ?rơi? m?́t d?́u ch?́m thành chữ Đại đ?̀u qúa gượng ép khó có  th?̉ ch?́p nh?̣n .
Tác gỉa Bách Vi?̣t trùng cửu r?́t có lý khi đọc 4 chữ tr?n đ?̀ng ti?̀n nhà Đinh là ?Đại Hưng bình bảo? .
Thực ra sự th?̉ ra sao ? ?4 chữ ?Đại Hưng bình bảo? mang ý nghĩa gì , quan h?̣ với lịch sử người Vi?̣t ra sao ? ; mời các bạn đọc bài vi?́t v?̀ đ?̀ng ti?̀n  ?Đại Hưng bình bảo? của nhà nghi?n cứu Bách Vi?̣t Trùng cửu cùng tr?n web ? Blog này 

Ngu?̀n ? http://www.vanhoahoc.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=1112%3Anguyen-anh-huy-mot-dong-tien-mot-niem-tu-hao&Itemid=118&catid=96%3A