Đầu tiên là truyền thuyết cờ lau tập trận của Đinh Bộ Lĩnh. Đại Việt sử ký toàn thư chép:
“Vua mồ côi cha từ bé, mẹ họ Đàm đưa gia thuộc vào ở cạnh đền sơn thần trong động. Vào tuổi nhi đồng, vua thường cùng bọn trẻ con chăn trâu ngoài đồng. Bọn trẻ tự biết kiến thức không bằng vua, cùng nhau suy tôn làm trưởng. Phàm khi chơi đùa, thường bắt bọn chúng chéo tay làm kiệu khiêng và cầm hoa lau đi hai bên để rước như nghi trượng thiên tử. Ngày rỗi, thường kéo nhau đi đánh trẻ con thôn khác, đến đâu bọn trẻ đều sợ phục, hàng ngày rủ nhau đến phục dịch kiếm củi thổi cơm. Bà mẹ thấy vậy mừng lắm, mổ lợn nhà cho chúng ăn. Phụ lão các sách bảo nhau: “Đứa bé này khí lượng như thế ắt làm nên sự nghiệp, bọn ta nếu không theo về, ngày sau hối thì đã muộn”. Bèn dẫn con em đến theo, rồi lập làm trưởng ở sách Đào Áo. Người chú của vua giữ sách Bông chống đánh với vua. Bấy giờ, vua còn ít tuổi, thế quân chưa mạnh, phải thua chạy. Khi qua cầu ở Đàm Gia Nương Loan, cầu gãy, vua rơi xuống bùn, người chú toan đâm, bỗng thấy hai con rồng vàng hộ vệ vua, nên sợ mà lui.”

Truyền thuyết trên giống hệt chuyện của … Chu Nguyên Chương (vua đầu nhà Minh bên Trung Quốc) thủa nhỏ. Cũng chăn trâu, tập trận, cũng mổ bò khao quân, cũng bị đuổi lưu lạc khắp nơi. Giống hơn nữa là chuyện Đinh Bộ Lĩnh đầu quân cho sứ quân Trần Lãm ở Bố Hải khẩu (Thái Bình), được Trần Lãm tin tưởng, gả con gái và trao quyền cầm quân cho. Chu Nguyên Chương thì gia nhập khởi nghĩa Hồng Cân của tướng Quách Tử Hưng, cũng được gả con gái và giao quyền hành. Từ đó đánh đông dẹp bắc, thắng quân Mông Cổ rồi lên ngôi.
Thậm chí một trong những bạn chăn trâu thủa nhỏ của Đinh Bộ Lĩnh sau thành khai quốc công thần nhà Đinh là Lưu Cơ thì có tên trùng khớp với mưu sĩ khai quốc công thần của Chu Nguyên Chương là Lưu Bá Ôn.

Truyền thuyết thứ hai của nhà Đinh là chuyện cái chết của Đinh Tiên Hoàng và sự tranh chấp vương vị giữa các con của vua Đinh. Gọi là “truyền thuyết” vì toàn những chuyện sử mà nghe như đùa: Đinh Liễn nổi giận dễ dàng giết Hạng Lang (con thứ của Đinh Tiên Hoàng). Rồi một tên quan vô danh tiểu tốt Đỗ Thích chỉ vì nằm mơ thấy sao rơi vào miệng mà đã giết cả cha con vua Đinh lúc đang say xỉn… Đọc đoạn sử này thấy sao mà nhà Đinh lại bê tha, thối nát vậy.

Sự thực thì câu chuyện này là “bóng dáng” của câu chuyện khác, cũng của một vị vua họ Chu của Trung Hoa. Đó là Hậu Lương Chu Ôn. Chu Ôn xuất thân nghèo hèn, thủa nhỏ phải đi chăn lợn, làm công cho địa chủ là Lưu Sùng. Chu Ôn rất thích đánh quyền múa kiếm, sao nhãng lao động nên thường bị Lưu Sùng đánh mắng. Khi Hoàng Sào khởi nghĩa, Chu Ôn cùng hai anh đi theo. Trong chiến đấu Chu Ôn dũng cảm thiện chiến được thăng làm quan tiên phong…

Đoạn trên cũng không khác chuyện Đinh Bộ Lĩnh đi chăn trâu rồi đầu quân cho Trần Lãm là mấy. Khó biết dân gian đã chép truyền thuyết vua Đinh từ chuyện của Chu Ôn hay Chu Nguyên Chương.

Chu Ôn là tướng của Hoàng Sào nhưng đã phản bội, đầu hàng nhà Đường, sau đó rồi lại gạt bỏ nhà Đường mà lên ngôi Lương Thái Tổ. Từ đó bắt đầu thời kỳ phân liệt Trung Hoa mà sử gọi là thời Ngũ đại thập quốc. Khi nhìn từ góc nhìn của người Việt ở Giao Chỉ thì đã bị chép thành thời kỳ “loạn 12 sứ quân”. Sự lầm lẫn này nhiều khả năng xảy ra hơn là nhầm với thời kỳ Chiến Quốc của nhà Tần vì thời Chiến Quốc cách thời của Đinh Lê quá xa.

Đinh là dịch tượng chỉ hướng Tây. Chu cũng vậy. Chính vì thế mà có sự lẫn lộn giữa Đinh Bộ Lĩnh với Chu Ôn hay Chu Nguyên Chương vì các vị này đều ở vào thời kỳ phân liệt cát cứ mà lên ngôi. Chu Ôn lên ngôi nhà Hậu Lương thì đổi tên thành Chu Hoảng. Có thể Hoảng = Hoàng. Như vậy Đinh Tiên Hoàng tương đương với Chu Hoảng – Lương Thái Tổ.

Chu Ôn sống dâm loạn, thất thường. Ông ta ngủ với kỹ nữ sinh ra Chu Hữu Khuê. Sau đó lại thường bắt các con dâu phải hầu hạ mình. Năm 912, Chu Ôn ốm nặng, định truyền ngôi cho con thứ là Chu Hữu Văn. Nhưng người con trai lớn là Chu Hữu Khuê nhanh tay hơn, phát động chính biến.

Đêm ngày 18-7 năm 912, khi bệnh tình Chu Ôn đang trở nên nguy cấp thì Chu Hữu Khuê cùng tay chân của mình xông vào bên trong. Chu Ôn bị một thuộc hạ của Chu Hữu Khuê đâm một đao giữa bụng, chết ngay tại chỗ. Thuộc hạ của Chu Hữu Khuê còn tiêu diệt nốt Chu Hữu Văn. Sau khi mọi việc đã xong xuôi, Hữu Khuê ra lệnh cho quan hầu cận của Hoàng đế thảo một bức chiếu thư giả vu khống Chu Hữu Văn giết cha và phong mình làm Hoàng đế. Chu Hữu Khuê sinh ra trong kỹ viện, gây tội ác giết cha giết em nên có miếu hiệu là Lương Thứ Nhân.

Chỉ ít lâu sau, người con trai khác của Chu Ôn là Chu Hữu Trinh lại nổi dậy, giết chết Chu Hữu Khuê, tự mình lên ngôi Hoàng đế. Như vậy Chu Ôn và Chu Hữu Văn đã bị một thuộc hạ giết chết trong đêm, giống y chuyện Đỗ Thích thí nhị Đinh ở Hoa Lư. Còn chuyện Đinh Liễn giết Hạng Lang là chuyện Chu Hữu Trinh giết Chu Hữu Khuê, lên ngôi Lương Mạt Đế.

Cuối cùng trong truyền thuyết Đinh Lê là chuyện Thái hậu Dương Vân Nga khoác long bào cho Thập đạo tướng quân Lê Hoàn khi đất nước bị nạn ngoại xâm đe dọa. Chuyện này đã bị các sử gia nghi ngờ từ lâu vì quá giống cuộc binh biến Trần Kiều dẫn đến sự lên ngôi của Tống Thái Tổ. Thập đạo quân tính ra là cả triệu người. Đội quân như vậy vào thời đó thì chỉ có Triệu Khuông Dẫn là Chỉ huy sứ của nhà Hậu Chu cầm đầu mà thôi.

Chu Tống ở đây là nói đến thời kỳ Chu Thế Tông – Tống Thái Tổ, là lúc nhà Đinh Lê lập quốc gia riêng.