|
| |
| |
QUYỂN 15
- Năm Kỹ Mùi (1619) vào đầu mùa
hạ
- Vua Lê sai thủ xạ giết Vương
- Chẳng may đạn chỉ xẹt ngang
- Trịnh Tùng rất giận căm gan bấy
giờ
-
- Sau biến cố bức vua thắt cổ
- Giam Trịnh Xuân nội phủ tức th́
- Đưa ngay thái tử Duy Kỳ
- Lên ngôi cửu ngũ trị v́ thay
cha
-
- LÊ THẦN TÔNG
HOÀNG ĐẾ
- (1619- 1643,
1649- 1662)
-
- Bốn năm qua trong cơn bạo bệnh
- Chúa Trịnh Tùng viết lệnh
truyền Vương
- Giao cho Trịnh Tráng quân
quan(1623)
- Nắm quyền phủ Chúa sửa sang mối
giềng
TRỊNH TRÁNG
(1623- 1652)
- Không được quyền Trịnh Xuân nổi
loạn
- Tấn công vào phá tán nội cung
- Bức cha cho tới đường cùng
- Phóng tên đốt cháy khắp vùng
kinh sư
-
- Anh em chúa tranh đồ ngôi báu
- Gây nên tṛ đổ máu lương dân
- Lựa thời theo kế B́nh Vương
- Bắt Xuân, kể tội chặt chân chết
dần
-
- Kể từ khi Trịnh Xuân bị giết
- Bọn tiếm quyền mới dẹp được yên
- Xă tắc trong cảnh thái b́nh
- Nam Bắc tạm hoăn giao tranh bấy
giờ
-
- Mỗi ba năm
lại cho thi Hội (1627,1630,1634,1637..)
- Cả hai miền sĩ tử nhiều nơi
- Trịnh-Lê hưng thịnh Đàng ngoài
- Đàng trong chúa Nguyễn đất đai
lớn dần
NGUYỄN PHÚC LAN
(1635- 1648)
- Nguyễn Phúc Lan thay cha kế vị
- Con Kính Điễn là mẹ của Vương
- Một người dũng lược am tường
- Mấy lần chận dứng xâm lăng đàng
ngoài
-
- Coi phủ chúa trên mười năm lẻ
- Đến Mậu tư (1648) tạ thế khi
đang
- Trên thuyền qua phá Tam Giang
- Một cơn đột quỵ làm vương từ
trần
-
- Năm Quư Mùi (1643) tướng quân
Trịnh Tạc
- Lĩnh đại binh đến Bắc sông
Gianh
- Bất ngờ đánh úp thật nhanh
- Tấn công Nhật Lệ chiếm thành
giữ dân
-
- Người Hà Lan giúp ngầm Trịnh
Tráng
- Ba chiến thuyền dàn sẵn ngoài
khơi
- Đàng Trong trinh sát đă hay
- Lập ra kế hoạch đợi ngày phản
công
NGUYỄN PHÚC TẦN
(1648- 1687)
- Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) cho
dùng tàu chiến
- Khi Hà Lan đă đến gần bờ
- Tấn công lúc địch bất ngờ
- Đánh ch́m một chiếc giong cờ
đuổi theo
-
- Đến tháng ba cường triều nóng
bức
- Gió hạ Lào thổi rát thịt da
- Sức quân cạn kiệt can qua
- Vua Lê hạ lệnh rút ra trở về
-
- Ơ Đàng Ngoài từ khi xuống chiếu
- Cho nhà thờ giảng đạo Gia Tô
- Chừ vua lệnh cấm giáo đồ
- Tuyên truyền tả đạo kể từ hôm
nay
-
- Giáo sĩ Rhode lệnh rời khỏi
nước
- Ông là người đoán được về sau
- Giúp người truyền bá được mau
- T́m ra chử mới làm sao dể dùng
-
- Đặt loại vần gọi chung Quốc Ngữ
- Được viết bằng mẫu tự LaTinh
- Dạy cho giáo sĩ thật rành
- Soạn thêm tự điển để dành mà
tra
-
- Năm Kỷ Hợi (1654) kiểm nhà có
đạo
- Ở Đàng Ngoài đồ giáo ba trăm
- Nhất là ở đất Sơn Nam
- Nhà thờ Thiên Chúa xây gần sát
nhau
-
- Truyền ngôi cho con đầu thừa kế
- Lê Thần Tông lui để dưỡng già
- Chân Tông tuổi mới mười ba
- Khi vào triều chính có cha đi
cùng
-
- LÊ CHÂN TÔNG
HOÀNG ĐẾ
- (1643- 1649)
-
- Chúa Trịnh Tráng được phong
Thái úy
- Năm Ất Dậu kế vị ngôi cha
- Trông coi mọi việc quốc gia
- Cung vua phủ chúa hai nhà thông
gia
-
- Năm Đinh Hợi (1645) quân nhà
Trịnh Tráng
- Đem đại binh sang đánh Quảng
Đông
- Thu hồi đất cũ mấy vùng
- Quân ta làm chủ ṿng cung đất
này
-
- Hai năm sau (1647) chẳn may vua
chết
- Thái Thượng Hoàng lại thế ngôi
xưa
- Vén tay coi ngó cơ đồ
- Thái b́nh thịnh trị được mùa
nhiều năm
|
- LÊ THẦN TÔNG
HOÀNG ĐẾ
- (1649- 1662)
-
- Ỏ đàng trong , khai lâm lấp
biễn
- Dạy cho dân phát triễn ruộng
hoang
- Truyền ngôi chúa Nguyễn Phúc
Lan
- Giao cho thế tử Phúc Tần lên
ngai
NGUYỄN PHÚC TẦN
(1648- 1687)
- Nguyễn Phúc Tần lên ngôi phủ
Chúa
- Lảnh việc quân vào tuổi ba mươi
- Cầm cân nẫy mực trong tay
- Chăm coi chính sự đêm ngày lo
toan
-
- Ỏ đang ngoài thuyền buôn các
nước
- Đưa chiếu thư xin được giao
thương
- Công ty Đông Ấn Ḥa Lan
- Mỡ ra thương điếm ở gần Hưng
Yên
-
- Người Ḥa Lan mở thêm Phố Hiến
- Ở Hăi Hưng làm điễm bán buôn
- Thương thuyền tấp nập trên
đường
- Ma Cao - Ấn Độ chở hàng đem
sang
-
- Các lái buôn là người Nhật,
Pháp
- Bồ Đào Nha muốn cập lên bờ
- Thanh Tŕ, Kẻ Chợ dành cho
- Làm nơi thuê mướn lưu cư tạm
thời(1662)
-
- Năm Canh Dần(1650) Đàng ngoài
thi Hội
- Đỗ ḱ này chỉ có tám người
- Thế Hiền tiến sĩ Giáp Khôi
- Trịnh Cao,Văn Lễ sáu người xuất
thân
-
- Cuối Tân Măo (165 Đàng trong
mở cửa
- Nước Hà Lan cử sứ giả sang
- Vertegen xin giao thương
- Phúc Tần đồng ư cho bàn hiệp
thương
-
- Một hiệp ước được vương kí kết
- Với Hà Lan trong việc bang giao
- Faifô thương điếm dồi dào
- Lại cho miễn thuế hàng vào nước
ta
-
- Năm Ất Mùi (1655) vừa qua tháng
tám
- Nguyễn điều binh đi đánh Trịnh
quân
- Trịnh Lương túng thế lùi dần
- Bắc Hà, Nghĩa Liệt dậm chân đợi
ngày
-
- Cho viện binh vua sai Trịnh Tạc
- Đem đại quân cùng các thân
vương
- Điểm binh hạ lệnh lên đường
- Phúc Tần được báo vội vàng dời
binh
-
- Quân Trịnh-Nguyễn giao tranh
liên tục(1652-1662)
- Cuộc chiến này tàn khốc dă man
- Khi th́ đột phá phương Nam
- Khi th́ Bắc phạt tan hoang
ruộng vườn
TRỊNH TẠC (1657
- 1682)
- Trịnh Tráng chết, chúa nhường
thừa kế
- Giao con ḿnh thay thế việc
quân
- Vua phong Trịnh Tạc đại thần
- Nắm quyền cai trị trấn an biên
thùy
-
- Lê Thần Tông làm v́ cho có
- Vừa băng hà vào độ cuối thu
- Đứa con Duy Vũ c̣n thơ
- Huyền Tông là hiệu bấy giờ nhận
ngôi
-
- LÊ HUYỀN
TÔNG HOÀNG ĐẾ
- (1663- 167
-
- Vua Huyền Tông lên ngôi kế vị
- Lănh sắc phong theo lễ quốc
vương
- Vua sai Lê Hiệu lên đường
- Mang theo lễ cống đem sang
Thanh triều
-
- Trong chín năm dưới triều Duy
Vũ
- Có năm lần băo lốc vỡ đê
(1663,1668,1670…)
- Gắt gay nắng, mưa dầm dề
- Mùa màng mất trắng nhiều bề khó
khăn
-
- Đất Cao Bằng giao cho họ Mạc
(1669)
- Sau mấy lần Trịnh Tạc thảo
chinh
- Sau theo đề nghị vua Thanh
- Bốn châu tạm cắt đất ḿnh trao
đi
-
- Đạo Gia Tô, trong ngoài cấm
đoán
- Bắt người dân phỉ báng giáo
điều
- Đàng Ngoài giáo sĩ khá nhiều
- Trăm ngàn tín hữu đi theo đạo
này (1664)
-
- Các giáo sĩ từ Tây phương đến
- Theo thương thuyền những chuyến
ngang qua
- Thương nhân nhưng lại thực ra
- Họ là giám mục hay là thừa sai
(1669)
-
- Ơ
Đàng Ngoài cho tàu được đáp (1672)
- Các công ty Anh Pháp giao
thương
- Mở ra phố điếm, hiệu buôn
- Đổi trao sản vật, mua hàng đem
ra
-
- Cấm triệt để buôn qua bán lại
- Với nước ngoài các loại điểu
thương
- Nhất là quân dụng tai ương
- Ai mà vi phạm khám đường giam
ngay
LÊ GIA TÔNG
HOÀNG ĐẾ ( 1672- 1675)
- Năm Tân Hợi lên thay ngôi
vị(167
- Cho anh ḿnh Hoàng đế Huyền
Tông
- Là người mới chết vừa xong
- Triều thần tôn gọi Gia Tông từ
này
-
- Năm Nhâm Tí(1672)vua sai Trịnh
Tạc
- Cùng Trịnh Căn dùng các quân
doanh
- Ước chừng mười tám vạn binh
- Vượt qua pḥng tuyến tiến nhanh
vào miền
-
- Bị quân Nguyễn bao quanh đánh
rát
- Sáu tháng sau Trịnh Tạc phải
lui
- Chiến tranh tạm lắng từ nay
- Sông Gianh đành cắt chia đôi
hai miền
-
- Đầu tháng tư nhằm năm Ất
Măo(1675)
- Phủ Trịnh cho khẩn báo vua băng
- Cả nhà họ Trịnh bàng hoàng
- V́ vua và chúa như tuồng anh em
|
LÊ HY TÔNG
HOÀNG ĐẾ
(1676- 1704)
Để nối ngôi chúa đem thế tập
Hoàng đế là Duy Cáp đưa lên
Vĩnh Trị năm ấy nguyên niên
Hy Tông hoàng đế rao truyền trong
dân
Phạm Công Trứ là quan Đông Các
Một người hiền tháo vát tài ba
Cũng là một vị sử gia
Có nhiều trước tác như là :Tục
Biên
Tám năm trước sanh tiền chưa mất
Trịnh Tạc cho đánh đất Cao Bằng
Đời Mạc hơn tám mươi năm
Đến đây chính thức diệt vong hoàn
toàn
Ở Đàng Trong, Chúa ban tướng cũ
Của nhà Minh, đông phố định cư
Mạc Cửu được cấp đất cho
Mở mang cương thổ kể từ Hà Tiên
Đất phía Nam một miền sung túc
Mà Đàng Ngoài băo lụt liên miên
Thế mà c̣n sửa chùa chiền
Làm cho dân khổ hao tiền tốn công
Nguyễn Sĩ Dương, hết ḷng soạn sử
(168
Ông đă biên Thực Lục triều Lê
Trung hưng công nghiệp nhiều bề
Tục biên sử kí Lê Huy viết lời
Bài đề tựa vua sai biên soạn
Sửa những phần khôn đúng bổ sung
Giữ lại bài của Lê Tung
Làm bài tổng luận vô cùng tuyệt
luân
TRỊNH CĂN (1682-
1709)
Con Trịnh Tạc :Trịnh Căn thế tử
Được truyền ngôi nối giữ tước
vương
Sửa sang chính trị mối rường
Ngoại giao khôn khéo chỉnh trang
nhiều bề
Hoàng đế Pháp Louis 14(1682)
Gửi quốc thư đến chốn triều đ́nh
Trịnh Căn chuẩn thuận hoan nghênh
Gửi thư phúc đáp tỏ t́nh bang
giao
Lê Hy Tông yêu cầu Trung Quốc
(1688- 1689)
Trả lại vùng đất nước biên cương
Mà dân Thanh đă lấn đường
Vượt qua cột mốc giao thương hai
đàng
NGUYỄN PHÚC TRĂN
(1687- 169
Nguyễn Phúc Trăn được trao ngôi
chúa
Năm vừa rồi(1687)chọn lựa dời đô
Phú Xuân xây dựng cơ đồ
Thành tŕ gia cố bồi tô miếu
đường
Ông cũng c̣n gọi là chúa Nghĩa
Chọn làm người kế vị tiên vương
Thuế tô tha giảm mọi đường
Tính t́nh rộng răi nhún nhường
khiêm cung
Cho tiên phong đem quân cứu viện
V́ Chân Lạp nội chiến tương tàn
Bổ sung cho tướng Dương Lâm
Tinh binh thiện chiến định an cả
vùng
Chúa Nguyễn Phúc cuối cùng đánh
bại
Vua Chiêm Thành ở măi Đàng Trong
Bởi Chiêm không chịu phục tùng
Lại đem quấy nhiễu ở vùng Diên
Ninh
NGUYỄN PHÚC
CHU
(1691- 1725)
Vừa trưởng thành th́ cha tạ thế
Nguyễn Phúc Chu kế vị phụ vương
Một người am hiểu tinh tường
Lo toan chính sự mở mang cơi bờ
Đễ giữ vững cơ đồ xă tắc
Chúa chọn người sát hạch nghiêm
minh
Quan tâm đăi sĩ chiêu hiền
Cầu lời nói thẳng ngục h́nh giảm
khinh
Phủ Gia Định khai sinh gần cuối
Năm Mậu Dần (1698)triều đại Hiễn
Tông
Chưởng cơ Hữu Kính được phong
Làm quan Kinh lược vào trong xây
đồn
Xứ Sài G̣n lập doanh Phiên Trấn
Đất Đồng Nai là trấn Biên Dinh
Sàig̣n thuộc huyện Tần B́nh
Minh Hương thị xă dành riêng Hoa
Kiều
Đất Gia Định có nhiều sông rộng
Phía Đông Nam đất ruộng Cần Giờ
Tây Bắc dựa núi Lấp Ṿ
Có sông Ngưu Chữ bến đ̣ Thủ Thiêm
Năm Canh Th́n (1700)Đàng Trong
thao diễn
Lấy ngựa ṇi nổi tiếng xung quân
Trong khi ngoài Bắc đăng quan
Mở ra thi Hội đỗ gần hai mươi
Năm Nhâm Ngọ(1702)nước trôi đê vỡ
Ơ
Thanh Hoa nước lội quá đầu
Mất mùa hạn hán năm sau
Nhân dân sơ tán lao đao vô cùng
LÊ DỤ TÔNG
HOÀNG ĐẾ
(1705- 1728)
Lê Hy Tông mới vừa tạ thế (1705)
Lê Duy Đường kế vị vua cha
Bấy giờ hết nạn can qua
Binh đao tạm lắng quốc gia thái
b́nh
Ơ
trấn biên giặc Nùng quấy phá
Tàu Anh Quốc đổ bộ Côn Luân
Đảo quốc cùng với Phúc Phan
Lập đồn trấn thủ đánh tan giặc
này
Đai pḥng ngự lập ngay Phiên Trấn
Sai Cửu Vân khai thác Vũng cù
Xây thành đắp lũy pḥng , lo
Luân phiên canh gác không cho
giặc vào
Vua Ai Lao cưới con họ Trịnh
Cuộc hôn nhân để tránh ngoại xâm
Đàng trong dẹp loạn dân Chăm
Lấy tên nước cũ an phần nhân tâm
Chiêu tập dân khai hoang vỡ đất
Mạc Cửu xin thần phục Đàng Trong
Chúa bèn xuống lệnh gia phong
Cử làm trấn thủ coi vùng Hà Tiên
Miền đất biển ngày thêm đông đúc
Là một vùng sung túc mở mang
Lập nên thương cảng phía Nam
Thuyền buôn các nước thuận đường
ghé qua
|
|
|
