Chùa Quán Sứ được xây dựng vào thế kỷ XV nằm
trên địa phận thôn An Tập, phường Cổ Vũ, tổng Tiền Nghiêm (sau đổi là
tổng Vĩnh Xương), huyện Thọ Xương, ngày nay là phố Quán Sứ, quận Hoàn
Kiếm, thủ đô Hà Nội.
|
Đại lễ tại
chùa Quán Sứ |
Nguyên xưa ở phường này chưa có chùa, chỉ có mấy gian
nhà tranh ở phía Nam, dân làng dùng làm chỗ tế thần cầu yên gọi là xóm
An Tập. Theo sách Hoàng Lê Nhất Thống Chí, vào thời vua Lê Thế Tông, các
nước Chiêm Thành, Ai Lao thường cử sứ giả sang triều cống nước ta. Nhà
vua cho dựng một tòa nhà gọi là Quán Sứ để tiếp đón các sứ thần đến
Thăng Long. Vì sứ thần các nước này đều sùng đạo Phật nên lại dựng thêm
một ngôi chùa cũng nằm trong khuôn viên Quán Sứ để họ có điều kiện hành
lễ. Thời gian đã xóa đi dấu khu nhà Quán Sứ nhưng ngôi chùa thì vẫn tồn
tại.
Năm 1934, Tổng hội Phật giáo Bắc Kỳ thành lập, chùa
Quán Sứ được chọn làm trụ sở trung ương. Năm 1942 chùa đã được xây dựng
lại theo bản thiết kế của hai kiến trúc sư Nguyễn Ngọc Ngoạn và Nguyễn
Xuân Tùng do chính Tổ Vĩnh Nghiêm duyệt. Nghệ thuật kiến trúc và trang
trí kết hợp tất cả tinh hoa các đại già lam miền Bắc. Chùa Quán Sứ có lẽ
là một trong rất ít ngôi chùa ở nước ta mà tên chùa cũng như nhiều câu
đối đều được viết bằng chữ quốc ngữ. Phải chăng vì ngôi chùa được xây
dựng lại vào giữa thế kỷ XX và vì chùa đã trở thành trụ sở trung tâm của
Tổng hội Phật giáo Bắc Việt, nay là của Giáo hội Phật giáo Việt Nam,
ngôi Quốc tự chung của các thiện nam tín nữ trên đất Việt.
Tam quan chùa có ba tầng mái, ở giữa là lầu chuông.
Đi qua một sân gạch nhỏ, bước lên 11 bậc thềm là tới chánh điện. Điện
Phật được bài trí trang nghiêm, các pho tượng đều khá lớn và thếp vàng
lộng lẫy. Phía trong cùng, thờ ba vị Tam Thế Phật trên bậc cao nhất. Bậc
kế tiếp thờ tượng Phật A-di-đà ở giữa, hai bên có tượng Quan Thế Âm và
Đại Thế Chí. Bậc dưới đó, ở giữa thờ Phật Thích-ca, hai bên là A-nan-đà
và Ca-diếp. Bậc thấp nhất, ở ngoài cùng có tòa Cửu Long đứng giữa tượng
Quan Âm và Địa Tạng. Gian bên phải chánh điện thờ Lý Quốc Sư (tức Thiền
sư Minh Không) với hai thị giả, gian bên trái thờ tượng Đức Ông và tượng
Châu Sương, Quan Bình.
Các nhà chính và nhà phụ chùa Quán Sứ đều rộng rãi.
Nơi đây từng là trụ sở báo Đuốc Tuệ và văn phòng Tổng hội Phật giáo Bắc
Kỳ. Hiện nay chùa có giảng đường, thư viện, là nơi đặt văn phòng Phân
viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam và văn phòng tổ chức Phật giáo Châu Á
vì hòa bình (ở Việt Nam).
Nửa thế kỷ nay, chùa Quán Sứ đã chứng kiến nhiều hoạt
động quan trọng của Phật giáo Việt Nam, trong đó có sự thống nhất tổ
chức Phật giáo trong cả nước và sự hòa nhập của Phật giáo Việt Nam với
Phật giáo thế giới. Chính nơi đây vào ngày 13-5-1951 (mồng 8-4 năm Tân
Mão) lần đầu tiên lá cờ Phật giáo thế giới do Thượng tọa Tố Liên mang về
từ Colombo đã xuất hiện trên bầu trời Hà Nội.
VÕ VĂN TƯỜNG VÀ HUỲNH NHƯ PHƯƠNG
|