| |
- Cá tính miền Nam của Sơn Nam
-
- ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG VÀ MIỀN HẬU GIANG VỚI NẾP SỐNG CỰC KHỔ
NHƯNG NHÀN RỖI
- So với Bắc và Trung phần thì Nam phần là nơi dễ sinh sống, đất
rộng người thưa. Người dân thảnh thơi: vừa làm vừa chơi cũng đủ ăn”.
Chúng ta thử nhìn kỹ hơn để tìm hiểu nhờ đâu có sự thảnh thơi ấy.
Sông Cửu Long chảy dài từ Tây Tạng uxống Nam Hải, mỗi năm một mùa
lụt (gọi làm ùa nước lên, mùa nước nổi), hai bên bờ sông tuyệt nhiên
không có bờ đê, từ hồi Vương quốc phù Nam đến vương quốc Chân Lạp
vẫn thế. Đất rộng người thưa, không đủ nhân công, vả lại vào mùa
nước lụt hãy còn nhiều giồng đất cao ráo không bị ngập, đủ chỗ cho
dân cư ngụ. Phù sa tràn vào ruộng, làm cho đất thêm màu mở. Cá tôm
cũng theo nước mà vào rạch, xuống địa, hoặc vào mấy khu rừng cầm
thủy, thường là rừng tràm, tha hồ sanh sôi nẩy nở.
-
- Không có để thì cứ canh tác theo thời tiết và phỏng đóan mực
nước tối đa vào mùa nước nổi, có xê dịch vài tất cũng không đủ gây
tai hại đói kém; ngày đêm khỏi phải làm công tác dắp đê hoặc gìn giữ
để hco khỏi vở, như trường hợp ở Bắc phần.
-
- Bông điên điển
-
- Mực nước lụt đôi khi thay đổi, gây thiệt hại những chỉ là từng
địa phương nỏ. rủi như mùa màng bị tiêu hủy thì dân ở địa phương này
có thể tìm lúa ăn do các vùng phụ cận cung cấp. Nạn lụt gây cảnh
chết chóc hàng trăm người dường như mỗi thế kỷ chỉ xảy ra một đôi
lần mà thôi. Bão tố ở Nam phần tuy có nhưng quá nhẹ, so với miền
Trung. Đại khái, khi cân nhắc lại những thiên tai hạn hán, đồng bào
ở Nam phần chỉ biết dẫn chứng trận bão lụt năm Giáp thìn (1904) gây
thiệt hại cho tỉnh Gò Công. Hoặc nạn cào cào chỉ xảy ra một lần ở Gò
Công vào năm Ất tỵ (1905). Năm sau, cũng ở Gò công xảy ra nạn “bạch
đồng”, trời cứ nắng suốt mùa mưa, lúa không cấy được, nước dưới sông
không lớn không ròng.
 -
- Đã khỏi gìn giữ tu bổ bờ đê, người dân lại được nhẹ công việc
canh tuần. Làng ở Nam phần không có lũy tre bao bọc. Hình thế của
làng thường là chạy dài theo hai bờ sông bờ rạch, với một lớp nhà:
mé rạch, đường mòn rồi đến nhà, phía sau là vườn rồi ruộng. chỉ ở
nơi ngã ba sông hoặc ngã tư thì nhà c
- ửa mới đông đúc hơn, trở thành
chợ nhỏ. Ranh giới của làng thường thay đổi, trồng tre chỉ là để tạo
bóng mát chung quanh nhà, có thêm vật liệu dùng vào việc lặt vặt,
thế thôi. Vả lại, không tài nào canh phòng nổi một làng dài bảy tám
cây số ngàn hoặc dài hơn nữa, với số dân ít ỏi. Bọn cướp trộm cứ
chạy ra ngòai ruộng hoặc bơi xuồng qua làng khác bên kia bờ rạch,
bên kia cánh đồng.
-
- Nói chung thì khí hậu ở miền Nam không được tốt cho lắm. Ở Bắc
phần, nếu miền Thượng du nhiều sơm lam chướng khí thì vùng hạ lưu
lại trong lành, với hoa bướm của bốn mùa khá rõ rệt.
-
- “Miền Nam với mưa nắng hai mùa đã người bức, ẩm thấp lại còn là
nơi mà muỗi mòng, kiến ,mọt mối, rắn rít, đỉa vắt tha hồ sanh sôi
nẩy nở. Khi mùa nắng sắp chấm dứt, bịnh dịch thường xảy ra, lại còn
bịnh kiết, bịnh rét rừng với những biến chứng như đau ruột, đau gan.
Ngày qua ngày, với sự khia thác đất đai, bụi rậm và nước đọng bớt
dần. Ta không nên phỏng định quá thẩy về tỷ lệ người chết vì bịnh,
hàng năm, trước khi có chích thuốc ngừa, trồng trái. Khi mới chiếm
Nam Kỳ, người Pháp rất bi quan và nhận định rằng không thể nào định
cư được, chỉ là ở tạm rồi về. Họ sơ muỗi mòng, sợ nắng chói, sợ rắn,
sợ những buổi chiều vào đầu mùa mưa, nắng người bức rồi mưa rơi và
sấm sét liên hồi.
-
- Về đất phù sa, chúng ta nên nhìn kỹ và tránh những ảo tưởng cho
rằng đồng bằng sông Cửu Long quá phì nhiêu. Ở vùng đất rộng này có
nhiều “tiểu hình thể” khác nhau: nơi nước mặn, nước phèn, nơi nước
ngọt; nơi ngập lụt gần như sình lầy mãn năm, nơi cao ráo; nơi làm
ruộng làm vườn được, nơi thì hoang vu, cỏ lác, dưng, cỏ năn mọc lưa
thưa.
-
- Phù sa được gọi nôm na là đất mở gà, bãi sinh. Nước có phù sa
gọi nôm na là nước đỏ, nước son. Nhiều vùng đất ở sát bờ Tiền Giang
hoặc Hậu Giang tuy quanh năm nước ngọt nhưng đất quá xấu, lần hồi
trở nên cằn cổi vì nước son, nước đỏ chở đầy phù sa cư trôi đi tuốt,
không tích tụ lại được. không cứ ở bờ sông cái là sống thong dong,
tha hồ trồng cam trồng quít. Chúng ta thử xem khung cảnh vài nơi ở
Long Xuyên – Châu Đốc hoặc Đồng Tháp Mười buồn bả. Tuy là ở gần sông
Tiền và sông Hậu những cánh đồng giữa Sa Đéc, Long Xuyên quá nhàm,
thua xa vùng Tân An, Cần Giuộc là nơi có con sông kém quan trọng hơn
chảy qua.
- Muốn cho phù sa kết tụ (trầm tích) lại, cần rất nhiều điều kiện.
- Nước ngọt và nước mặn gặp nhau.
- Trên đất giồng ở bờ sông có lùm bụi nhiều, như lác, sậy, cỏ tim
bấc, lục bình.
- Sông già, không chảy thẳng, cón hiều nơi uốn khúc, có doi có vịnh.
“tiền Giang sông già, nên trầm tích, trái lại Hậu Giang còn sức vận
chuyển mạnh nên không trầm tích nhiều.- “Mặt khác, các giồng ven sông Tiền Giang quan trọng ở Mỹ Tho, có
lẽ là do sự xâm thực triền lỏm của các nếp uốn, và vì sức vận chuyển
của sông yếu nên có sự bồi đắp của khối vật liệu liền theo đó”
-
- Tiền giang đón nhận nhiều phù sa hơn Hậu giang, và trên Tiền
Giang, vùng mỹ Tho là nơi được ưu đãi nhứt, với những con rạch đón
nhận phù sa và cù lao phì nhiêu giữa sông cái.
-
- Suốt hai bên bờ Hậu giang thuộc Việt Nam, chỉ riêng con rạch
Bình Thủy, rạch Cần Thơ là trù phú, có thể so sánh với Miệt Vườn bên
tiền Giang.
- Vùng Mỹ tho quả thật là địa đàng với những con rạch nhiều nhánh
nhóc như Cái thia, Cái Bè, Rạch Gầm, cù lao Năm Thôn.
- Đáng chú ý là phía bên kia Cái Bè, còn vùng Chợ Lách, Cái mơn
lừng danh. Rạch Sa Đéc ở hữu ngạn Tiền Giang cũng được ưu đãi. Phù
sa trôi vào rạch, vào mương vườn, vào ao; khi nước ròng, trên cầu ao
hệin ra một lớp bùn non, gọi là đất mỡ gà (màu giống như mỡ gà) dày
đến mức hễ vô ý bước xuống là có thể trượt té. Người làm vườn móc
đất dưới mương, hai năm một lần, bằng không thì mương cạn.
-
- Ruộng vườn tốt, rau cải cũng tôt, cá tôm dư ăn trong gia đình,
quanh năm nước ngọt, mùa nước nổi nhà không bị ngập, muốn đi xóm
hoặc chở chuyên hàng hóa thì dùng đường htủy, ngòai huê lợi ruộng
còn huê lợi vườn.
-
- Quãng đường từ Sầm Giang, Mỹ Đức Tây, Cái Cối , Trà Lọt, An Hữu
đến bến đò Mỹ Thuận: xòai xum xuê hai bên bờ rạch, vườn tược xanh
um, với một mẫu đất là dư sống. Bến đò Mỹ Thuận phô bày tất cả tặng
phẩm của sông Cửu Long: nào trái ngon, cơm trắng, tôm, ổi, mứt
chuối.
-
- Nhờ khả năng thích ứng với hòan cảnh và biết tổng kết kinh
nghiệm về trồng tỉa ngay ở những vùng hẻo lánh bất lợi, nên nếp sống
con người lần hồi trở nên thuần thục. Nhà cửa chú trọng vào cách bố
trí những bộ cán để nghỉ ngơi trong mùa nực. Về trồng tỉa, tuyển
chọn lọai cây thích hợp với chất đất ở địa phương để rồi trở thành
sản phẩm độc đáo: cam Cái Bè, chôm chôm Cái mơn, vú sữ Lò rèn Vĩnh
Kim, quít Sa Đéc, quít và cam ở Bình Thủy, Phong điền (Cần Thơ). Về
thức ăn: chọn những món” cây nhà lá vườn” tuy là tầm thường nhưng
nếu ăn đúng lúc thì quả làp hong lưu. Trồng bầu vào tháng 9 âm lịch
để rồi khi trái vừa lớn là tới lúc có cá trê, nấu cá trê canh bầu.
vùng ruộng sạ, gạo không ngon nhưng gạo lúa sạ vừa mới gặt nấu cháo
trắng ăn với khô cá lóc thì hương vị khó quên được. Nắng hạn, rủ vài
người bạn ra giữa đồng đem theo cái hộp quệt, một gói muối hộ, vài
trái ớt rồi đền vũng nước khô cạn nào đó mà bắt cá lóc thứ to con,
đốt gốc rạ và rơm mà nướng trui, chấm muối ớt, nhai thêm vài ngọn lá
nghễ bên ao. Lươn, rùa, ếch, rắn được chế biến thành ra nhiều thức
ăn ngon.
-
- Mùa nắng, ăn chanh chua vừa khỏe vừa đỡ khát, hoặc là khổ qua
hầm thịt. Bí rợ hầm nước dừa, ăn với mắm chưng vào buổi trưa, dưới
cơn mưa lất phất khi cấy lúa gần rồi công. Mắm sống ăn với gừng non.
Măng trẻ Mạnh Tông hầm thịt là cao lương mỹ vị.
- Ngòai cây từng trồng làm cảnh hoặc cây trẻ để nhắc nhở tiết tháo
của bực trượng phu, ngày tết có mai vàng, đất xấu tốt đều trồng
được. Cây mai chiếu thủy (còn gọi là mai hoằng), cây cần thăng, cây
kim quít, thậm chí tới cây gừa được chọn lực vì lá đẹp, vóc dáng
xinh.
-
-
-
- Rước thợ Bắc về để chạm trổ nhà cửa là phong lưu tột bực, thợ ở
luôn tại nhà, làm lai rai hết công chuyện này qua công chuyện kia,
chủ nhà nuôi cơm đôi ba năm. Lại còn thói ganh đua mua sắm đồ sành
đồ sứ, “chơi đồ xưa” hoặc thi tài tuyển chọn giống gà nòi, cá thia
thia.
- Tùy công dung, tùy địa phương mà cán của cây dao dài ấy bẻ cong
lại nhiều hay ít. Nói cho cụ thể, cán dáo và lưỡi vốn là nằm theo
đường thẳng (180o) , nếu uốn lại lần hồi ta có loại phảng náp, phảng
mõ cộ lôi, phảng mõ cộ vấp, đến mức cán và lưỡi phẳng tạo ra một góc
đứng 90o thì gọi là phảng cổ cò (như hình dáng cổ con cò).
- Loại phảng mà cổ cong lại không đúng 90o chỉ xài vào công việc
thứ yếu như phát cỏ ở bờ mương, phát cỏ vườn, chế đất (phát những
cọng cỏ còn sống sót sau khi cày, trục, trước khi cấy), hoặc phát
nơi nước sâu. Muốn làm ruộng trên diện tích to thì nhứt định là dùng
loại phảng cổ cò.
-
- Đơn vị để đo diện tích làm ruộng là một công, mười công là một
mẫu ta. Công là diện tích của khoảng đất hình uvông, mỗi cạnh dài 12
tầm, mỗi dài 2m60 đến 2m80, tính cho gọn để được htống nhất với mẫu
tây (hectare) thì mỗi tầm dài đúng 2m63 để công là hình vuông, mỗi
cạnh hơn 33m.
-
- Cầm cây phảng trên tay (trong tay mặt thôi), nghiêng mình uxống
phát rồi đưa phảng lên, bước tới mà chém thêm nữa là việc nặng nhọc
còn hơn là lực sĩ cầm cây mã tấu. Nếu lấy trung bình một lát chém là
36 tấc vuông (hình vuông mỗi cạnh 6 tấc) thì muốn dọn cho sạch cỏ
trong một công đất, cần đến non 2.000 lát chém. Cây phảng trung bình
nặng hơn 3 kí lô, dài 85 phân. Tính theo vật lý, muốn dở cây phảng
nặng 3 kí lô ấy lên khỏi đầu, phải tung ra một sứcl ực ba lần nhiều
hơn. Phát một công đất, mệt như một lực sĩ cầm quả 10 kí lô trong
một tay, cử động 2.000 lần.
-
- Vì nặng nhọc như thế nên phát cỏ trên diện tích lớn là độc quyền
của bọn đàn ông trai tráng. Tay mặt quơ cây phảng, tay trại cầm cây
cù nèo (còn gọi là kèo nèo) để kèo (vạch cỏ) cũng 2.000 lần cho
trống chân cỏ, không thể chém bừa vãi trên ngọn vì như thế thì cỏ sẽ
mọc lại. Người phát phải khom lưng cho lưỡi phảng nằm ngang song
song mặt nước và dưới mặt nước.
-
- Việc phát cỏ không thể kéo dài ngày này qua ngày kia suốt năm.
Mùa phát bắt đầu từ tháng năm âm lịch đến khoảng rằm tháng sáu âm
lịch là chấm dứt. Phát quá sớm khi đất ruộng còn khô thì cỏ sẽ mọc
trở lại như cũ. Phát quá trễ khi nước mưa lên cao trong ruộng thì
khó chém sát gốc cỏ. Trong 45 ngày do yếu tố thời tiết qui định chặt
chẽ, thật ra chỉ phát được có 40 ngày; khi đang mưa mà bỗng dưng trở
nắng đôi ba ngày, phát cỏ là vô ích; đôi ngày sua, gốc cỏ sẽ nhô lên
vì nước cạn, cỏ mọc lại như cũ.
-
- Buổi phát tính từ khoảng 6 giờ sáng đến 11 giờ trưa, người giỏi
thì rồi một công, trước khi ra ruộng thường là ăn cơm rang cho no
dai. Buổi trưa và buổi chiều, cần dưỡng sức cho ngày mai, phát xong
thì người mạnh khỏe cũng “bể nghể” trong mình, lờ 9dờ vì thấm mệt.
Một số trai tráng thiếu sức khoẻ hoặc vì chưa nắm được kỹ thuật nên
phát không rồi một công, đành để ngày sau mà phát tiếp. Đã ra ruộng,
muốn rồi công thì tuyệt nhiên không được nghỉ để nói chuyện khoào
hoặc hoảng chạy vô nhà khi trời đô mưa quá to, có sấm chớp sáng lòe,
nổ ầm ầm trước mặt.
-
- Phát song, chờ năm bảy ngày cho thúi gốc rồi dùng loại bừa cào
to (gọi là bừa cào rẽ) mà kéo cỏ gom lại thành vồng (mỗi công đất
thường có năm sáu vồng), sau đó dọn cỏ qua loa (để phòng trường hợp
hôm trước phát không sạch) rồi cấy ở khoảng trống giữa hai vồng cỏ
(gọi là láng cấy).
-
- Ở nơi đất rộng người thưa, tìm đâu cho đủ nhân công phát cỏ? Chỉ
còn một cáhc là trau dồi kỹ thuật để mỗi người đàn ông phát trung
bình một ngày được một công, hoặc hơn càng tốt; ai phát không rồi
một công thường bị chê là quá dở, lười biếng, chẳng ai dám mướn tốn
cơm.
-
- Kỹ thuật lần hồi trau dồi đến mức tinh vi, kinh ngiệm được tổng
kết kỹ lưỡng, gọi là phát thể hoặc phát thiếp. Theo lời truyền khẩu
thì tổ sư của bộ môn này là ông Cai Thoại, làm chức cai đồn điền hồi
đời Tự Đức. Vào cuối thế kỷ thứ XIX, khi Nam Kỳ Lục Tỉnh lọt vào tay
thực dân Pháp, ông rảo chân khắp miền Rạch Giá, Cà Mau; gặp ông thì
cọp chạy cong đuôi hoặc tới chầu chực bên cạnh khi ông ngủ giữa
rừng! Ai đang làm chuyện nặng nhọc thì ông sẳn sàng tiếp tay. Sức
ông bằng năm bảy người, trên vai luôn luôn có cây phảng to tướng
nặng gấp đôi cây phảng thường dùng, cở 6 kí lô, dài trên một mét.
Muốn phát cỏ nhanh, kịp thời tiết thì cứ mời. Ông phát suốt ngày
đêm, nhịn đói ròng rã đôi ba ngày để rồi sau đó ăn lại một nồi cơm
to, ngủ suốt một ngày.
-
- Nhiều người đi phát cỏ dạo, làng này qua làng kia, xưng là đệ tử
hai đời của ông Cai Thoại. Quả thật, họ phát nhanh gấp đôi người
thường, từ hai đến năm công mỗi ngày. Họ tự nhận là được tổ sư
truyền đạo, nhờ thần thánh phù hộ nên sức lực mạnh khỏe, lúc ra
ruộng phát cỏthì cứ quơ tay như người lên đồng bóng, như người đi
thiếp, thông cảm trực tiếp với thần linh khuất mặt. ai muốn thọ
giáo, họ đòi số tiền tổ khá cao, lúc dạy thì lựa ban đêm, không cho
ai lại gần. Vài thầy giựt tiền của học trò trước khi dạy, và đa số
đều là nói láo, mượn tiền để xài, sau đó phát vài công rồi trốn hoặc
nằm ngủ, viện lý do là chưa đi thiếp được, thoần thánh chưa nhập vào
xác. Lẽ dĩ nhiên ,các thầy phải nắm được vài bí quyết nào đó thì mới
lường gạt được người trong xóm vốn chuộng thực tế. Các thầy có thể
biểu diễn trong mộtvài giờ hoặc một buổi, nhưng phát từ sáng đến
chiều thì không tài nào đủ sức.
-
-
-
- Kiểu nhà ngói Nam bộ
-
- Muốn phát cỏ cho nhanh, phải kỹ lưỡng từ cách chọn thợ rèn phảng
rồi chọn thứ thép thích hợp, và nên chọn loại cây làm cán phảng để
khi phát da bàn tay được mát, không phồng. Và học kỹ thuật mài phảng
như thế nào cho bén lâu, khỏi tốn thời giờ mài tới mài lui. Khi quá
lụt, lưỡi phảng không chạy nhanh dưới nước. Lại còn tư thế đứng và
bước của người phát, đúng chữ bộ chữ đinh như võ sĩ:
- - Chân trái phía trước, chân mặt phía sau, chém dao thứ nhứt.
- Bỏ chân sau qua bên trái đồng thời vung cây phảng lên cao để chuẩn
bị.
- Bỏ chân trước qua bên trái, chém lát dao thứ nhì ngay khi ngón
chân cái vừa đặt xuống đất.
-
- Việc hợp lý hóa từng động tác này, nếu thực hiện đúng thì với
hai dao chém xuống liền ranh nhau, có thể thanh toán một vùng cỏ
rộng 9 tấc (bề dài của cây phảng) và dài đến 4m20, tức 3 mét vuông
78; khi chém, cây phảng chạy theo hình vòng tròn, được nửa vòng
trước mặt người phát.
-
- Nhiều người phát cỏ giỏi giữ mức trung dung, tập luyện kỹ thuật
“dao vuông” , tức là mỗi lát chém phải thanh toán một vùng cỏ vuông
bề ngang 9 tấc bề dài 9 tấc. Như vậy, thay vì dùng 2.000 lần chém
như các tay thông thường, người nhà nghề chỉ dùng 1.400 dao để giải
quyết một công đất.
-
- Cây phảng góp phần quan trọng vào việc khẩn hoang; ở một xóm nhỏ
với vài mươi nóc gia, số ruộng canh tác có thể lên hơn trăm mẫu,
trong hoàn cảnh thiếu hoặc không cần trâu bò.
-
- Mãi đến năm 1945, phát cỏ vẫn còn là công việc cần thiết và nặng
nhọc nhứt của nông phu trong nhiều vùng ở Hậu Giang. Để khích lệ,
vài người bày ra sáng kiến thi đua phát cỏ (gọi là phát kình, theo
nghĩa kình địch, ăn thua, có kẻ thắng người bại), mỗi thầy chọn một
đệ tử giỏi nhứt của mình và một ông kỳ lão đứng làm trọng tài. Trên
hai công đất giáp ranh nhau, khi lịnh ban hành, hia người cứ hươi
phảng, nhịp nhàng, không dám bỏ một giây, trong khi thầy khom lưng
đi bên cạnh “con gà” nhà của mình mà khoác nước lên đầu, lên vai cho
người lao lực kia được mát, ít mệt. Lẽ dĩ nhiên là ăn thua bằng
tiền.
-
- Chi tiết “đất phì nhiêu”, bứt cỏ” để trồng lúa, không cần cày
bừa mà Lê Quí Đôn và Trình Hoài Đức chép lại là như thế. Người phát
giỏi thường ỷ tài nên lắm khi cờ bạc quá mức, thua thiếu rồi lãnh
tiền trứơc, tới mùa mưa chỉ làm để trả nợ hồi Tết. Và đời sống của
họ không hơn gì những nông phu khác: tình trạng thất nghiệp, khiếm
dụng của xứ mỗi năm làm một mùa ruộng.
-
- Kinh nghiệm của người già cả đã tổng kết là cứ hai năm làm ăn
khá giả được mùa thì bất cứ 9dịa phương nào cũng phải gặp một năm
thất mùa. Trong sáu tháng ở không, chờ lúa chín hoặc sau Tết chờ khi
trời đổ mừa, người dân sống bằng nợ, vay với tiền lời quá cao. Gặp
khi trong gia đình có tang chế, thân nhân đau ốm thì số nơ gác lại
năm sau. Những năm thu hoạch ở mức trung bình; người làm ruộng chỉ
đủ ăn cho tới tháng ba; tháng tư âm lịch là vay lúa, vay tiền.
-
- Mấy tháng rãnh rỗi ấy, người dân ở thôn quê vì thiếu tiểu công
nghệ nên chỉ còn một con đường là sống lê thê, trước sau gì cũng
nghèo, không chơi thì chẳng làm gì sanh lợi cả. Vào mùa mưa, nhiều
gia đình không có đủ mắm mà ăn, vì hồi mùa cá họ không rảnh rang mà
bắt, nếu làm mắm được chút ít là đã bán rồi.Vào tháng bảy tháng tám,
nhiều người lâm vào cảnh thiếu gạo, chủ điền chỉ cho vay ở mức vừa
phải, ruộng canh tác tới đâu thì được vay tới đó. Nhiều người đã bán
bớt số lúa vay ấy, lấy tiền mặt mà chi dụng trong gia đình, đó là
chưa nói tới trường hợp người gia trưởng bịnh hoạn, ai dám cho vay
khi chắc chắn là không bao giờ trả nổi?
- Thói ăn chơi lan tràn, từ chợ làng chợ tổng đến xóm nhỏ. Xin
trích vài nhận xét, viết từ năm 1908. Một cậu nọ ở Vĩnh Kim (Định
Tường, xứ cóvườn) “tánh rất ham chơi, người đã không dư ấm, nhà lại
chẳng nghiệp làm, xách ba-ton dạo cùng làng, hút Bastos đi giáp xứ”
Tình trạng người tá điền lại thảm thương hơn: “Một năm 12 tháng, làm
ruộng thiệt sự có bốn năm tháng, còn bảy tám tháng dư linh làm nghề
chi? Vì không có nghề trong tay nên mới rủ nhau đánh cờ chó, hoặc đi
coi đánh cờ bạc, chà lết mòn quần rách áo”. Và đây cũng là sự nhàn
rỗi, trong thôn xóm vào thời ấy: “Vả lại tôi thấy người lối xóm tôi,
hoặc có người sớm mai thì dậy, thay quần đổi áo. Hễ có ai hỏi đi đâu
thì đáp rằng: đi xóm. Té ra không phải đi đâu hết, cứ tới trà đình
tửu điếm, dụm năm dụm bảy mà ăn uống say sưa, bàn chuyện đề cổ nhơn,
hết sức rồi bàn tới chuyện đàn bà con gái, đứa này xinh đẹp, đứa
khác xấu xa. Nói cho tới giờ ăn cơm thì trở về mà ăn, hoặc có đứa ra
đánh đáo tường ăn công cho tiêu cơm, có đứa kiếm năm bá cắc bạc ra
mướn xe máy mà chạy một hai vòng, đến nỗi đổ mồ hôi mồ hám mà cũng
chưa chịu về, người ta có hỏi thì lại nói chạy cho tiêu
cơm” Vì tin
rằng trước sau gì cũng cực khổ mang nợ mà không bao giờ trả nổi, nên
nhiều người dám ăn xài to trong dịp Tết, mua nào là rượu cô-nhắc,
thuốc xì gà và rất nhiều pháp để vui ba ngày, sau đó đi làm mướn
suốt năm tháng cho mấy chủ tiệm Huê kiều, khiêng vác đồ đạc, hoặc
chèo ghe lúa.
-
- Lập luận khôi hài của người lâm vào cảnh khiếm dụng, bán thất
nghiệp ở miền Nam là “trời sanh thì trời dưỡng”, “thiên sanh nhơn hà
nhơn vô lộc, địa sanh thảo hà thảo vô căn”.
-
- Trách nhiệm ấy về ai? Ngoài trách nhiệm của thực dân Pháp, ta
nên nhớ là giới thương gia Hoa liều bấy giờ vốn lợn, việc làm ăn của
họ dính dấp tới những tay mua bán lúa gạo thuuộc vào hàng quốc tế ở
Tân Gia Ba, ở Hương Cảng. Ai làm ăn vốn nhỏ là thất bại. Giới đại
điền chủ ở Nam Kỳ lúc bấy giờ chọn lực con đường chắc ăn hơn: dư
tiền thì mua thêm đất ruộng, thâu thêm địa tô, đất không bị mất mát.
Hơn nữa, nếp sống điền chủ được sung sướng, thảnh htơi như ông hoàng
nhỏ nhỏ. Nếu coi sóc một công ty thương mãi, một hãng xưởng họ phải
bận rộn hàng ngày quá nhiều thời giờ, lại thêm mệt óc tính toán.
-
-
- Post ngày:
10/19/17
|
