Thư Mục

• Ca Dao
• Câu Đố
• Dân Ca
• Di Tích
• Lịch Sử
• Linh Tinh
• Nghệ Thuật
• Ngôn Ngữ
• Phong Tục
• Tín Ngưỡng
• Tục Ngữ/TN
• Văn Hóa

Tìm Bài Trong

Toàn Trang

Ca Dao Tục Ngữ bằng:

Người Hạ ở Đồng Cau

 

Trước đây, vào năm l992, chúng tôi đã có thực hiện một đề tài khoa học về "Người Đàng Hạ trên đất Khánh Hoà" chủ yếu nghiên cứu sưu tầm trên địa bàn huyện Vạn Ninh và đã tìm ra một số tư

liệu đáng quý về tộc người này. Trong quá trình điền dã sưu tầm. Chúng tôi đã phát hiện ra rằng không riêng gì huyện Vạn Ninh có người Hạ cư trú mà suốt một dải ven biển miền Trung Trung Bộ, rải rác ở các hòn đảo, bán đảo, và một số làng người Hạ ở xen lẫn với người Kinh, cụ thể là ở thôn Đồng Cau xã Suối Tân, Huyện Diện Khánh tỉnh Khánh Hoà. Để lý giải thực tế này. Giáo sư Trần Quốc Vượng đã có một giả thuyết trong bài:"Có một giải văn hoá năm đảo ven bờ biển Đông " đăng trong tạp chí Đông Nam á. Theo Giáo Sư Trần Quốc Vượng. Người Hạ (mà Giáo sư gọi đó là người Hẹ - điều này chúng tôi sẽ giải thích sau) thuộc hệ Malayô polinêdi sống dọc theo bờ biển ở các đảo, bán đảo từ Phú Quốc đến Quãng Nam Đà Nẵng (gồm đảo Phú Quốc, đảo Phú Quý, Bình Thuận, hòn Cù Hin, Binh Ba - Khánh Hoà, Đảo Điệp Sơn, Bán đảo, Đầm Môn, huyện Vạn Ninh - Khánh Hoà. Hoà Vang Tỉnh Bình Định, Cù Lao Chàm - Quảng Nam - Đà Nẵng...)

 

Như vậy, việc nghiên cứu về tộc người Hạ đã hé mở một đường hướng mới, sâu hơn và rộng hơn. Việc tìm hiểu xuất xứ nguồn gốc sinh hoạt văn hoá tinh thần và vật chất của người Hạ còn là một tiềm ẩn chưa giải đáp trọn vẹn. 

 

Trở lại với Thôn Đồng Cau - xã Suối Tân huyện Diên Khánh, chúng tôi được cán bộ của UB Xã đưa đến gặp người cao tuổi nhất thôn là ông Man Cà - người đang giữ một số tài liệu ruộng đất của làng từ thuở mới lập làng (văn tự chữ Hán Nôm). Ông Man Cà năm nay 75 tuổi, ông nói với chúng tôi: (trích băng ghi âm) ..."Chúng tôi không phải là người trên núi xuống chúng tôi là người Hạ, theo lời kể của ông bà thì đời ông bà chúng tôi ở Cù Hin, Cù Ho. Trước kia cha ông cũng có tiếng nói riêng, nhưng bây giờ thì không ai biết

 

nữa, tôi còn nói được và nghe được tiếng nói của dân tộc Raglay, Chăm..." và ông Man Cà đọc cho chúng tôi nghe một đoạn văn cúng Miếu làng bằng tiếng dân tộc (?) trong đó nhằm dâng lễ cho Thần Biển, Thần Núi và Bà Thiên Y A Na...Thôn người Hạ ở Đồng Cau hình thành cách đây hơn l00 năm, trong thư tịch cổ của làng còn lưu lại dấu hiệu của đời Vua Khải Định năm thứ 8. Trong tờ (l) của thư tịch cổ này có ghi như sau:

'Phê bằng - tạo khai niên tam nguyệt nhị thập nhị nhật" (Khởi tạo tháng 3 ngày 22 - Triện đóng có hai chữ Thuận Khánh nhưng không ghi năm nào)

- Cửu phẩm chánh ngạch Lê Bá Xuân

- Điển bộ nguyên thừa hương Ngô Kế - Cẩn Ký

 

Thuở ban đầu đến lập làng Đồng Cau chỉ có khoảng l2 người dân trong địa bàn của làng còn ghi rõ "thập nhị man đinh"...Như vậy một nghi vấn khoa học: Người Hạ ở thôn Đồng Cau xã Suối Tân trướckia đã cư trú ở những vùng bán sơn địa - Biển - Đảo chứ không phải là một nhánh của tộc người Raglay như nhiều người hiện nay nhận định. Trong bài báo: "Làng dân tộc không có buôn" của tác giả Việt Trường in trên báo Khánh Hoà Chủ Nhật ra ngày l2 - 9 - l999 đã giải thích thiếu cơ sơ khoa học và sai về Họ của người Hạ ở Đồng Cau. Tác giả viết: ‘Cả làng đều mang họ Mang từ thuở khai sinh ra Đồng Cau, ngừơi Pháp đến bắt họ làm phu khuân vác, thấy người nào cũng mang gùi sau lưng, nên đặt cho họ cải họ Mang..." Thực ra, không phải như vậy. Người Hạ ở Đồng Cau mang họ Man chứ  không phải là Mang. Theo Hán - Việt từ điển của Thiền Chửu - nhà in Hưng Long ll7 Tôn Thất Đạm - Sài Gòn - l 996 đã giải thích như sau:

 

MAN: Giống Mán ở phương Nam,

Chỉ cây mạnh để làm cân gọi là Man

Dã Man: gọi là Man

 

Điều này ta thấy đúng với nội dung ghi trong các khế ước ruộng đất của người Hạ ở Đồng Cau, vì người Hạ không có họ nên trong các giấy tờ đất đai thời thuộc Fháp đều ghi trước tên là chữ Man thay cho họ. Trang (25) của thư tịch cổ này có ghi như sau:(tạm phiên âm)"Kết tu điền thổ bộ độ nạp tư man sách tuân hành sự hoàng sở hữu giới hạn tịnh công tư điền thổ đẳng tinh đông tây tứ cận, kê:

Đông cận ngôi hiệp sơn vi giới

Tây cận hoả xa lộ ba mươi thước tây

Dĩ hoá xa lộ vi giới

Phần mãi dĩ mộc trụ vi giới

Bắc cận Văn Nhĩ phần trung dĩ mộc trụ vi giới

Đông cận lâm, hưu cận ngôi bàn hiệp sơn, tây cận Man Điền, man là, đẳng mười ba đinh phần khẩu, nam cận Lê Man là, Man Này, Man Mực, Man Trực, Man Thật, Man Lập, Man Tiến, Man Thủ, Man Kỷ...đẳng phần Tam thập đinh. Quân phần quảng nhận canh tác dĩ hạ..."

 

Hiện nay người Hạ ở thôn Đồng Cau có 73 hộ gồm 233 nhân khẩu. Nghề nghiệp chính của người dân trong thôn chủ yếu là làm ruộng, làm rẫy - không có nghề thủ công, người trong thôn đều theo lương giáo thờ cúng ông bà tổ tiên chứ không theo đạo nào khác. Cuộc sống kinh tế nhìn chung, theo thống kê của UBND xã Suối Tân thì hộ giàu khoảng 20%, hộ trung bình 40%, hộ nghèo 40%. Con em trong thôn được đi học tại trường cấp l, ll của xã. Về di tích lịch sử văn hoá của người Hạ trong thôn Đồng Cau hiện có một ngôi miếu thờ tiền hiền và thờ thánh mẫu. Theo lời ông Man Cà thì người Hạ đã nhờ người Kinh viết và trang trí Hán tự ở ngôi miếu này việc thờ cúng hiện nay không khác gì mấy so với lễ cúng Miếu, Đình của người Kinh trong vùng. Ông Man Cà là người thường đại diện cho dân làng chủ tế miếu hàng năm, lời văn cúng được ông đọc bằng tiếng dân tộc (.) lệ cúng miếu làng thường vào rằm tháng bảy âm lịch hàng năm.

 

Để điều tra dân tộc học đơn giản, chúng tôi đã hỏi ông Man Cà về các tên gọi như 'Oray Glai", Rai", "Rayl' là những tên gọi tộc người có quan hệ gắn bó với dân tộc Raglay, nhưng ông đều lắc đầu không biết. Vậy, việc người Hạ ở thôn Đồng Cau tự nhận mình là người dân tộc Raglay như từ lâu nay cần phái soát theo tinh thần khoa học nghiêm túc. Dân tộc Raglay là một dân tộc còn lưu giữ khá đậm nét văn hoá vật chất và tinh thần như ta đã biết. Riêng  người Hạ ở Đồng Cau thì không có biểu hiện gì về đâu ấn văn hoá Raglay cả Khi trao đổi về tên gọi của người Hạ với Giáo Sư Trần Quốc Vượng, PGS - PTS Nguyễn Xuân Kính, Giáo Sư Trần Quốc Vượng gọi đó là người Hẹ, nhưng theo tôi - ở vùng Khánh Hoà trong cách phát âm, ngữ âm A thường hay bị đọc lệch thành AE, thí dụ: BA đọc thành BA-E(BE), Hạ đọc thành HA-Ẹ (Hẹ). Ở vùng thuộc Vạn Long. Vạn Thạnh huyện Vạn Ninh thường gặp cách phát âm này nhất. Ngay ở địa bàn Khánh Hoà, trước kia, người Kinh thưòng gọi người Hạ là Mọi Nước (Cách gọi miệt thị hiện nay đã không còn tồn tại nữa) theo nhà nghiên cứu Folklore Lê Quang Nghiêm, ở đảo Phú Qúi (Bình Thuận) người ta gọi người Hạ là người Hòn. Như vậy cách gọi tên của tộc người Hạ ở từng vùng khác nhau vẫn có sự khu biệt, cần kiểm chứng cụ thể.

 

Việc tìm kiếm, điều tra nghiên cứu về tộc người Hạ đang được Hội Văn Nghệ Dân Gian Việt Nam thực hiện nhằm xác minh được nguồn gốc của tộc người. Sự thể hiện của văn hoá vật chất tinh thần của người Hạ và sự giao thoa văn hoá với các cộng đồng người khác trên mảnh đất miền Trung Trung Bộ - tìm được những khái niệm đó, thì trong tương lai, bản chất cụ thể và riêng biệt của tộc người Hạ sẽ được các nhà khoa học giải đáp trọn vẹn, hi vọng là vậy.

 

 (l): xem " Văn Hoá và Xã Hội người Raglay ở Việt Nam

Phan Xuân Biên (chủ biên)

Phan An

Phan Văn Dốp

Võ Công Nguyên

Nguyễn Văn Huệ - NXB Khoa học

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Web Database