Chỉ còn chưa đầy 1 tuần nữa điệu múa cổ Bài Bông sẽ hoàn chỉnh ra mắt với người dân vào ngày khai hội Yên Tử, suốt 6 tháng qua nhóm Ca trù Tràng An phối hợp với nhà chùa Yên Tử đã phục dựng thành công một điệu múa cổ mà theo một số các học giả khi xưa nhận định là “Nhã nhạc đế vương thịnh điển nhất trong nhạc giới”

Câu chuyện “Người người lớp lớp”

Câu chuyện của một thế kỷ qua khi mà những công chúng yêu Ca trù chứng kiến sự hưng vong của môn nghệ thuật này, nhiều người đã chôn đi tình yêu của mình cho những tiếng hát được coi như tôn vinh nét đẹp của tiếng Việt trong định kiến hẹp hòi của số đông những người dân bắt đầu mưu cầu một cơ ngơi văn hóa mới từ kinh nghiệm của sự tự thất bại.

Đến khi mọi người bắt đầu nghĩ đến Ca trù cũng là lúc những “Giọng oanh cao khó dựng vẻ xuân tàn” như lời thơ của một quan viên cả đời cống hiến cho sự tồn vong của Ca trù, đó chính là nhà thơ Ngô Linh Ngọc.

Những cuộc bảo tồn hấp tấp vội vàng bắt đầu từ những năm đầu của thế kỷ 21 đã làm cho những người yêu nghệ thuật thực sự ngán ngẩm và thất vọng. Năm 2000, khi Sở Văn hóa – thông tin Hà Nội tổ chức Liên hoan Ca trù Hà Nội mở rộng có nhà báo đã từng hỏi một nhà nghiên cứu trẻ: Làm gì để bảo tồn Ca trù? Anh trả lời rằng: Ca trù bây giờ ví như cô gái đang ốm yếu lắm rồi, phải phục thuốc cho cô ấy khỏe chứ không nên tô son trát phấn đẩy cô ra sân khấu. Nhà nghiên cứu trẻ đó giờ đã trở thành một quý ngài học vị Tiến sĩ và cô gái Ca trù mà anh đã thành tâm thương khóc ngày hôm nào giờ chỉ như bột phẩm nhuộm màu mới cho dải dây trên chiếc mũ cánh chuồn anh mặc trong ngày bảo vệ luận án. Đến năm 2006, khi Bộ Văn hóa thông tinh tổ chức Đêm Ca trù toàn quốc nằm trong khuôn khổ công trình đưa Ca trù hội nhập với thế giới di sản quốc tế, thì những người yêu và hiểu Ca trù lúc đó đành “lấy câu vận mệnh” để cho “nguôi dần nhớ thương”.

Múa Bài Bông cũng không nằm ngoài sự hưng vong của Ca trù. Rất nhiều người yêu Ca trù không hề biết đến sự tồn tại của điệu múa bộ môn nghệ thuật này. Nhiều người chỉ biết đến cụm từ “Múa Bài Bông” trong các sách cổ, hoặc trong bài viết, các công trình nghiên cứu của các học giả đầu thế kỷ 20. Đến nỗi những dấu vết về điệu múa này ngoài dân gian đã được tập thể các nhà nghiên cứu của Viện Âm Nhạc, những linh hồn của bộ hồ sơ Ca trù đệ trình UNSCO thống nhất cho một tên gọi là “Múa đèn vai”.

Tập dựng Bài Bông tại chùa Phúc Khánh.

Bắt đầu thời điểm đầu thế kỷ 20 cho đến nay, điệu múa Bài Bông diễn chính thức trong các dịp đại lễ đúng 2 lần. Lần thứ nhất vào dịp Tứ tuần đại khánh của vua Khải Định, dưới đây là những gì mà tác giả Đỗ Bằng Đoàn và Đỗ Trọng Huề tả lại trong cuốn Những đại lễ vũ khúc của vua chúa Việt Nam về lần múa này: “Rồi điệu nhạc nổi lên 64 em vừa trai vừa gái vai mang hai chiếc đèn lồng bằng giấy hồng điều trong thắp nến, xếp hành hàng một tiến vào như con rồng dài có ánh sáng. Múa Bài Bông bắt đầu…Điệu múa khoan tai linh động, tiếng hát êm ái du dương, khán giả đều khen là tuyệt kỹ”. Lần thứ hai vào năm 1945, khi mà các giáo phường Ca trù Hà Nội tổ chức các đêm biểu diễn ở nhà Hát lớn nhằm quyên tiền cứu đói và ủng hộ tuần lễ vàng của chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa. Một trong những vũ sinh còn lại trong đội múa Bài Bông năm đó chính là nghệ sĩ Ca trù Phó Thị Kim Đức đã nhớ và giữ lại được lần múa duy nhất của mình trong đời cho đến tận bây giờ.

Năm 1980, khi nhà thơ Ngô Linh Ngọc được mời làm cố vấn cho bộ phim Hát cửa đình Lỗ Khê do Trung tâm nghe nhìn Hà Nội ghi hình và thu thanh tại đình Lỗ Khê - Đông Anh, có ý tưởng phục hồi lại điệu múa Bài Bông. Nhưng do thiếu kinh phí nên đoàn làm phim do ông Nguyễn Đăng Tuất làm đạo diễn đành gác lại và quay đắp điệu múa Bỏ Bộ do các nghệ nhân Ca trù làng Lỗ Khê dựng lại. Tuy vậy đoàn làm phim vẫn thu được phần nhạc của 3 bài trong điệu múa Bài Bông, phần nhạc do nghệ sĩ Kim Đức hát.

Cuối năm 2003, Nhà thơ Ngô Linh Ngọc có đến chơi với nghệ sĩ Kim Đức tại nhà riêng của hai người học trò của bà là anh Nguyễn Văn Hải và chị Nguyễn Bạch Dương, món quà nhà thơ đem đến cho học trò của nghệ sĩ Kim Đức lúc đó chính là cuộn băng Catset ghi âm phần nhạc của múa Bài Bông mà năm xưa ông đã từng có cơ hội phục dựng lại, thứ hai là ý tưởng thành lập một địa chỉ văn hóa Ca trù do nghệ sĩ Kim Đức phụ trách nghệ thuật để là nơi duy nhất giới thiệu tinh hoa của bộ môn nghệ thuật này. Hơn một tháng sau đó nhà thơ Ngô Linh Ngọc mắc bệnh hiểm nghèo và qua đời.

Cuối năm 2006, địa chỉ văn hóa Ca trù Tràng An thành lập, xuất phát từ chính ý tưởng của nhà thơ Ngô Linh Ngọc, tên Tràng An là do nghệ sĩ Kim Đức đặt.

Đầu năm 2007, dựa trên sự công đức của các phật tử chùa Yên Tử, nhóm Ca trù Tràng An đã tiến hành phục dựng lại điệu múa Bài Bông phần vì vinh danh nghề tổ, phần vì phát nguyện công đức Phật pháp, và cũng là “của tin gửi một chút lòng” với người quan viên đã cả đời đau đáu cho nỗi hưng vong của nghệ thuật Ca trù.

6 tháng phục dựng một điệu múa cổ

Thực tế là năm 2004, nghệ sĩ Kim Đức đã tiến hành dạy lại cho học trò của mình là chị Bạch Dương toàn bộ phần vũ điệu và và dạy hát, sau đó có ghi âm và thu băng để giữ lại làm tư liệu. Đến trước tháng 6 năm 2007, khi bắt đầu quá trình phục dựng điệu múa thì bản thân nghệ sĩ Kim Đức đã chuẩn bị đào tạo được cho mình hai trợ giảng đều là hai học trò của bà là chị Bạch Dương và nghệ sĩ Đoàn Thanh Bình trường Đại học Sân khấu điện ảnh.

Khi phục dựng điệu múa Bài Bông trong tay gần như không có phần tư liệu nào ghi chép cụ thể, các sách cổ hầu như không thấy chép lại, hầu hết các tư liệu đầu từ đầu Thế kỷ 20 thì chỉ chỉ dừng lại ở mức giới thiệu về điệu múa này, tất cả những dòng giới thiệu đó không quá nửa trang giấy. Trong tay nhóm Ca trù Tràng An lúc bấy giờ có đúng một số cuốn sách: Việt Nam Ca trù Biên Khảo; Những đại lễ và vũ khúc của vua chúa Việt Nam (Đỗ Bằng Đoàn & Đỗ Trọng Huề); Tuyển tập thơ Ca trù(Ngô Linh Ngọc); Một số sách và bài viết về Ca trù đầu Tk20 của các tác giả; Một số ảnh chụp múa Bài Bông đầu Tk20 do những công chức người Pháp đã từng làm việc ở Đông Dương chụp và quan trọng nhất là trí nhớ tuyệt vời của nghệ sĩ Kim Đức.

Công việc phục dựng điệu múa Bài Bông của nhóm Ca trù Tràng An dựa theo phương pháp nghệ nhân bắt tay chỉ ngón, mọi yêu cầu của nghệ sĩ Kim Đức về mặt nghệ thuật đều được các 24 vũ sinh là các em bé lấy từ con em Phật tử trong chùa đáp ứng đầy đủ.

Tháng đầu học, một số em bé lúc đầu chưa hiểu gì khi cho đi học nghe đến điệu múa cổ thì ngượng ngiụ sợ sệt; đến tháng thứ 2 có những ngày mưa to chính những em đó đã trốn nhà thuê xe ôm đến chùa Phúc Khánh để học, tháng thứ 3 hầu hết 20 vũ sinh đầu tiên của đội múa Bài Bông đã vỡ xong cả bài múa. Hôm múa thử lần đầu tiên tại tư gia nhà chị Bạch Dương học trò của nghệ sĩ Kim Đức tại khu vực hồ Đải Lải trước sự quan sát của một số nhà báo, các em đều căng thẳng nhưng kết quả của lần múa thử đầu tiên khá thành công. Trong số các khách mời hôm đó có nhà văn Ngô Văn Giá, ông bảo với chúng tôi: “Điệu múa này đủ tư cách đối thoại với quốc tế”.

Sau ba tháng đầu nhóm Ca trù Tràng An bắt đầu công việc phục dựng trang phục của điệu múa Bài Bông, ngược hẳn với sự lạc quan của một số người tổ chức đội múa, công việc phục dựng trang phục khó hơn rất nhiều so với phần vũ đạo. Nhóm Ca trù Tràng An phục dựng phần trang phục hoàn toàn dựa trên trí nhớ của nghệ sĩ Kim Đức vào thời điểm đó bà đã ngoài 76 tuổi. Trang phục múa Bài Bông không giống như các trang phục múa cung đình khác đã được dựa trên một số quy ước chuẩn về mặt hoa văn, đường nét, khối hình mà ở mỗi giáo phường có mỗi kiểu dáng trang phục khác nhau. Theo yêu cầu của nghệ sĩ Kim Đức, nhóm Ca trù Tràng An đã phục dựng đúng bộ trang phục mà bà đã mặc vào biểu diễn tại nhà hát lớn Hà Nội và năm 1945, tức là bộ trang phục của giáo phường Khâm Thiên cũ.

Quá trình phục dựng riêng khâu vẽ lại trang phục theo trí nhớ của nghệ sĩ Kim Đức thay đổi 2 họa sĩ trải qua nhiều lần vẽ khác nhau, đến bản vẽ cuối cùng gần với tinh thần của trang phục ngày xưa nhất, khi đem đi gia công phải mất thêm 4 lần thay đổi, có những lần trang phục may xong rồi chưa đúng phải bỏ đi làm lại từ đầu.

Riêng phần mũ Bài Bông đã có 5 chi tiết phải gia công, phần lớn những chi tiết đó đem đặt ở các tiệm may không nơi nào nhận làm, cuối cùng các khâu đòi hỏi sự tỉ mẩn nhất như đính cườm, may mũ, làm quả bông…vv.v toàn bộ nhóm Tràng An và một số thành viên lớn trong đội múa trực tiếp làm. Suốt hai tuần liền tại địa chỉ 973 đường Hồng Hà, địa chỉ văn hóa Ca trù Tràng An như một xưởng may, người đính cườm, người làm quả bông, người thêu vảy rồng… bản thân chị Bạch Dương có hôm nghỉ việc cơ quan để ở nhà… làm quả bông.

Sau 2 tháng cả nhóm Ca trù và đội múa cùng chung sức phục dựng điệu múa những bộ trang phục đầu tiên hoàn thành trước ngày giỗ vua Trần Nhân Tông tức là buổi diễn báo cáo đầu tiên chỉ gần một tuần.

Phục dựng múa Bài Bông và một số điều so sánh

Phục dựng điệu múa cổ Bài Bông là kết quả của sự truyền dạy dựa trên trí nhớ của nghệ sĩ Kim Đức, tuy nhiên chúng tôi vẫn đặt ra câu hỏi liệu điệu múa Bài Bông mà nhóm Tràng An vừa phục dựng được có khác gì so với điệu múa Bài Bông khi xưa hay không? Câu hỏi này luôn làm những người tổ chức lớp học băn khoăn.

Trong khi đó tư liệu có về Bài Bông quá ít để có thể giúp cho những người đứng ra bảo tồn có một cái nhìn chính xác và đầy đủ được về điệu múa này. Nhưng dựa trên nguồn tư liệu văn bản và hình ảnh chúng tôi có, vẫn có thể đưa ra một số kiến giải giúp đi đến một kết luận thống nhất.

Thứ nhất là về trang phục: Trong tay chúng tôi có 4 tấm ảnh chụp các đội múa Bài Bông ngày xưa, ảnh do người Pháp chụp đầu tk20. Nếu như đem ra so sánh thì bộ trang phục Bài Bông hiện giờ khác so với ngày trước. Nhưng qua 4 bức ảnh chúng tôi có một nhận xét: Về mặt trang phục với 3 đội múa khác nhau có 3 kiểu trang phục khác nhau. Hai tấm ảnh của bác sĩ Charles-Edouard Hocquard chụp vào đầu thế kỷ XX chụp tại Nam Định thì các vũ sinh mặc áo tứ thân bình thường đầu đội khăn vấn, vai đeo đèn vuông.

Tấm ảnh thứ hai không có tác giả thì các vũ sinh lại trong mặc áo dài, ngoài mặc áo mã tiền tay cầm quạt, đâu đội mũ hoa sen gắn quả bông; Tấm ảnh thứ ba chụp đoàn ca công Thanh Hóa, các vũ sinh có mặc áo dài ở trong, ngoài mặc áo nậu, tay cầm quạt, đầu đội mũ (không rõ) nhưng có gắn quả bông. Trong bốn tấm ảnh có tấm ảnh đoàn ca công Thanh Hóa diễn múa Bài Bông trong dịp Tứ tuần đại khánh của vua Khải Định làm chúng tôi quan tâm nhất vì: Theo lời kể của nghệ sĩ Kim Đức có học được điệu múa Bài Bông từ bà cô là cụ Phó Thị Yến, cụ Phó Thị Yến trước theo học Ca trù ở Thanh Hóa sau lấy ông Trưởng Bảy bên ấp Thái Hà nên mọi người vẫn hay gọi là bà cụ Trưởng Bảy, nếu cụ Phó thị Yến gốc Ca trù Thanh Hóa thì chắc chắn điệu múa Bài Bông mà cụ dạy lại cho con cháu sẽ mang màu sắc của múa Bài Bông trong Thanh Hóa; thêm vào đó Những gì mà tác giả Đỗ Bằng Đoàn & Đỗ Trọng Huề tả lại về điệu múa Bài Bông múa trong dịp Tứ Tuần đại khánh của vua Khải Định làm cho chúng tôi với được một cái “phao” chắc chắn hơn để bám vào.

Với tấm ảnh chụp đoàn Ca công Thanh Hóa tuy qua lớp mầu trắng đen chúng tôi vẫn phát hiện ra một số chi tiết: Đoàn Ca công Thanh Hóa có mặc áo dài ở trong và một cái áo nậu bên ngoài, áo nậu cổ tròn xẻ giữa, hai viền cánh áo có đính mặt gương, trong thêu hoa văn ngũ phúc chúc thọ, năm con dơi ngậm một chữ thọ. Đầu có thể đội mũ hoa sen kết quả bông.

Trong khi đó theo lời tả về trang phục của đội múa Bài Bông là đầu đội nửa khăn vấn nửa sau buộc dây, trên có thêu rồng chầu một cái mặt gương bằng đồng xu đính ở giữa tượng trưng cho mặt nguyệt, trên có gắn quả bông, tóc đằng sau búi và có một cái mũ chụp cài trâm thẳng đứng, trên trán có buộc tấm vải có xâu cườm. Vũ sinh đi bít tất trắng trong mặc áo dài trắng, ngoài mặc áo nậu, cổ vuông hai cánh có viền nẹp để đính mặt gương, áo có hai mầu một màu đỏ, một màu xanh, ngày xưa áo nậu may bằng vải sa_tanh cứng, vẫn quen gọi là “sa_tanh xúp”.

Qua những gì nghệ sĩ Kim Đức tả và phục dựng lại thì trang phục của giáo phường Khâm Thiên xưa có nhiều chi tiết giống so với bức ảnh chụp lại của đoàn ca công Thanh Hóa về chiếc áo nậu có gắn mặt gương ở hai bên viền áo. Trong khi đó ở chiếc mũ ta vẫn thấy có chi tiết giống so với bức ảnh hai bức ảnh của đoàn ca công Nam Định khi chiếc mũ của giáo phường Khâm Thiên cách điệu chiếc khăn vấn ngày xưa thành một nửa khăn và một nửa buộc dây, trên đó có thêu hoa văn rồng chầu

Về chiếc đèn đeo vai, đa số ta thấy các bức ảnh chụp chiếc đèn đeo vai đều là đèn vuông trong đó gắn cành hoa đào như hình một chiếc giỏ hoa, trong thắp nến (Điệu múa Bài Bông còn có tên là múa Trận hoa), nhưng chiếc đèn đeo vai sau khi phục dựng có hình bông hoa sen; trong bức ảnh của đoàn ca công Thanh Hóa ta không thấy họ có đeo đèn.

Tháng 10 năm 2007, trong quá trình phục dựng điệu múa Bài Bông chúng tôi có vào Huế để phục dựng tiếp điệu múa Lục cúng hoa đăng theo yêu cầu của nhà chùa Yên Tử, trong chuyến đi đó, chúng tôi có đặt một số đèn hoa sen thử nghiệm làm chiếc đèn đeo trên vai vì theo như lời tả của nghệ sĩ Kim Đức, chiếc đén đeo vai của múa Bài Bông gần giống với đèn hoa đăng của múa Lục Cúng, nhưng khác ở một chỗ là nó chỉ có 5 cánh trong đó đèn Lục Cúng là sen 10 cánh.

Trong Huế, chúng tôi có gặp nghệ sĩ Thanh Tâm, sau này bà chính là người giúp chúng tôi trong việc phục dựng một số động tác nguyên thủy của điệu múa Lục Cúng khi xưa. Bà cho biết trong biên chế các điệu múa cung đình thì cũng có điệu múa cũng phải đeo đèn hoa sen trên vai, khi tôi đưa mẫu đèn Bài Bông cho bà, bà bảo chính xác là đèn này. Điệu múa đó như thế nào ở phần sau chúng tôi sẽ nói kỹ hơn. Khi tôi ra Hà Nội đưa lại mẫu đèn cho nghệ sĩ Kim Đức, bà cũng thừa nhận đó chính là đèn múa Bài Bông. Như vậy chúng tôi có thể yên tâm rằng đèn múa Bài Bông do nhóm Ca trù Tràng An phục dựng lại vẫn mang dấu vết của điệu múa cổ.

Thứ hai về phần động tác: Rất may mắn cho chúng tôi, trong cuốn Những đại lễ và vũ khúc của vua chúa Việt Nam có tả lại đôi dòng để cho chúng tôi có thể hình dung và so sánh được với điệu múa phục dựng. Trong sách có viết: “Chia làm 8 hàng, theo điệu nhạc, vũ sinh quỳ xuống đứng lên rất nhịp nhàng, đèn lồng ở trên vai cũng lúc lên lúc xuống theo nhịp với tiếng trống, sáo, nhị và thanh la. Hai cánh tay chúng dang thẳng ra, hai bàn tay dựng đứng lên với khuỷu tay thành một góc vuông. Chúng múa theo hàng ngũ, khi thì hàng nọ sát cạnh hàng kia, khi thì hàng nọ đi xuyên qua hàng kia, khi lộn ngược lại, khi xoay vòng tròn… điệu múa biến đổi thiên hình vạn trạng, vừa múa vừa hát…”

Những gì mà hai học giả tả lại nếu đem so với những động tác trong điệu múa Bài Bông mà nghệ sĩ Kim Đức phục dựng lại hoàn toàn không có gì khác. Chúng ta sẽ xem những hinh ảnh minh họa mà chúng tôi đã nhờ anh Lê Anh Dũng chụp lại từ giai đoạn phục dựng đến biểu diễn ở chùm ảnh dưới đây để có thể có một so sánh chuẩn với những gì hai học giả Đỗ Bằng Đoàn & Đỗ Trọng Huề tả lại.

Vấn đề lịch sử của điệu múa Bài Bông

Như ở một bài viết trước chúng tôi có giới thiệu về điệu múa Bài Bông tương truyền có từ đời Trần, nhưng trong các sách chính sử thì chưa nhắc tới điều này. Có người phản biện với chúng tôi nếu điệu múa Bài Bông có từ đời Trần thật thì tại sao trong một cuốn sử rất có giá trị như An nam chí lược mà Lê Tắc cũng không thấy có nhắc tới. Nhưng tôi cũng xin thưa lại ngay rằng cuốn Lê Tắc chạy sang hàng nhà Nguyên từ cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2, nếu theo luận điểm có múa Bài Bông có từ đời nhà Trần, được làm ra trong hội Thái Bình Diên Yến của vua Trần Nhân Tông tổ chức để ăn mừng đất nước thái bình sau lần thứ 3 đuổi quân Nguyên ra khỏi bờ cõi. Như vậy khi có điệu múa Bài Bông thì sử gia Lê Tắc cũng không biết được để đưa và sách của mình.

Mọi vấn đề sử liệu chúng tôi có nhắc tới trong bài viết trước nhưng cũng muốn bổ sung thêm một số kiến giải nữa trong quá trình tìm hiểu thực địa.

Trở lại với chuyến đi Huế vào tháng 10 năm 2007, khi trao đổi với nghệ sĩ Thanh Tâm nguyên là một vũ sinh trong đoàn Ba vũ cổ nhạc của đức Từ Cung thành lập sau năm 1945 với nhiệm vụ lưu giữ, diễn các điệu múa và hệ thống Nhã nhạc cung đình triều Nguyễn, chúng tôi phát hiện một điều là bản thân trong hệ thống ba vũ cung đình có một điệu múa khá giống múa Bông.

Điệu múa này có tên là Bông Tam Quốc, lấy tích Tam quốc ra để múa, nghệ sĩ Thanh Tâm còn nhớ đôi chút vì bản thân ngày xưa bà cũng đã diễn điệu múa này. Về phần lời, có thể nói 2/3 lời Bông Tam Quốc giống Múa Bài Bông, về phần nhạc thì hoàn toàn bài Đào viên kết nghĩa giống, dẫu vậy Bông Tam Quốc nét nhạc Tuồng trong phần nhạc vẫn rõ hơn; phần vũ điệu tuy mới chỉ được xem bài Đào viên kết nghĩa nhưng chúng tôi thấy bộ động tác khi so sánh hai màn với nhau thì cảm nhận đầu tiên là giống, nhưng xem kỹ thì thấy bộ động tác trong Bông Tam Quốc là của nghệ thuật Tuồng, động tác gọn mạnh mẽ dứt khoát, trong khi đó ở Bài Bông phần động tác nhẹ nhàng uyển chuyển, khoai thai.

Theo sử chép lại thì Bông Tam Quốc và Bông Tây Du do Đào Duy Từ làm ra, Đào Duy Từ là ông tổ của Ba vũ và Nhã Nhạc triều Nguyễn. Ông vốn là con nhà đào hát ở Đằng ngoài do bấy giờ có lệ cấm con em nhà ca kỹ không được đi thi nên ông đã trốn vào Đằng Trong theo chúa Nguyễn dựng nghiệp. Như vậy ắt hẳn phải có một mối liên hệ nào đó giữ điệu múa Bài Bông của Ca trù và Bông Tam Quốc của Nhã nhạc cung đình triều Nguyễn, tự thân Đào Duy Từ không thể sáng tạo ra một khối lượng đồ sộ các điệu múa và định ra các bản Nhã Nhạc cho triều Nguyễn mà ắt hẳn đó phải là kết quả của sự huân tập của nhiều môn nghệ thuật khác nữa.

Như vậy đến thời nhà Lê chúng ta đã có những dấu vết chứng tỏ có sự tồn tại của điệu múa Ca trù Bài Bông.

Một mặt khác trong khi quan sát chúng tôi cũng phát hiện ra ở riêng múa Bài Bông có những động tác ảnh hưởng múa Chàm khá đậm nét, mà chúng ta biết dưới thời Trần sự giao lưu văn hóa giữa vương triều nhà Trần với quốc gia Chiêm Thành khá đâm đặc mà minh chứng tiêu biểu nhất vẫn là cuộc hôn phối chính trị giữa công chúa Huyền Trân với vua Chiêm Chế Mân để nước ta có được mảnh đất châu Ô, Lý.

Tuy vậy múa Bài Bông có phải từ đời Trần hay không còn phải một thời gian dài nữa với những phân tích cẩn thận và cụ thể chúng ta mới có thể chứng minh được.

Nhưng gạt bỏ qua quy phạm nghiêm ngặt về niên đại, thời gian, thì cái còn lại vẫn là tính nghệ thuật trong điệu múa Bài Bông mà nghệ sĩ Kim Đức cùng với những thành viên của địa chỉ văn hóa Ca trù Tràng An với chị Bạch Dương, nghệ sĩ Thanh Bình, nghệ sĩ Công Hưng, anh Ngọc, anh Hải đội múa Bài Bông cộng với sự động viên và khích lệ của những nhà sư tu hành chùa Yên Tử làm được để cúng dường tổ Trần Nhân Tông, cũng là để tri âm với những người muôn năm cũ đã sống và cống hiến cho văn hóa của dân tộc.

Múa Bài Bông được phục dựng vẫn xứng đáng là“Nhã nhạc đế vương thịnh điển nhất trong nhạc giới”. Tôi chắc chắn rằng trong ước mơ của thành viên của những người đứng ra bảo tồn một điệu múa cổ độc đáo này Bài Bông sẽ không chỉ diễn trong lễ hội Yên Tử mà ở mỗi dịp đại lễ lớn của dân tộc những tiếng hát, điệu múa chúc tụng đất nước thanh bình, cầu mong quốc thái dân an lại cất lên sống lại không khí của những mùa xuân an lạc.

• Trần Ngọc Linh