Home T́m Ca Dao Trang Chủ Toàn Bộ Danh Mục e-Cadao English

Thư Mục

 
Lời Phi Lộ
Lời Giới Thiệu
Cách Sử Dụng
Dẫn Giải
Diêu Dụng
Cảm Nghĩ
 
Ẩm Thực
Chợ Quê
Cội Nguồn
Cổ Tích
Lễ Hội
Lịch Sử
Ngôn Ngữ
Nhân Vật Nữ
Nhạc Cụ Việt Nam
Phong Tục Tập Quán
Quê Ta
Tiền Tệ Việt Nam
Tiểu Luận
Văn Minh Cổ
Vui Ca Dao
 
Trang Nhạc Dân Ca
 
Trang Chủ
 

 
 

 

 
   
HÁT BẢ TRẠO
 
Hát Bả Trạo c̣n gọi là: “Chèo bả trạo, Ḥ đưa linh, Ḥ hầu linh” là một loại dân ca nghi lễ của cư dân ven biển từ B́nh trị Thiên đặc biệt là từ Quảng Nam – Đà Nẵng cho tới B́nh Thuận. Hát Bả trạo có nghĩa là hát có kèm theo động tác múa (bả = nắm chắc, trạo = mái chèo). Đây là một loại múa hát dân gian  được tổ chức theo tục lệ hàng năm hoặc hai ba năm một lần nhân dịp lễ tế cá ông (Hoặc lễ nghinh ông) c̣n được tŕnh diễn nhân dịp đưa tang cá ông (cá voi) và trong các lễ hội cầu mùa của ngư dân.
 
Thành viên của đội hát bả trạo gồm có: Tổng  mũi (tổng  tiền) tổng  khoang (tổng  thương) và tổng  lái (tổng  hậu) cùng khoảng 10 đến 16 con trạo tùy theo sự tổ chức của từng địa phương, nhưng phải luôn luôn số chẵn.
 
Về trang phục, các tổng  mũi, tổng  khoang, tổng  lái ăn mặc theo lễ phục cổ truyền (áo dài đen qua6`n trắng (cũng có nơi trang phụ/c rực rỡ như diễn viên tuồng). C̣n con tr.ao (bạn chèo) th́ mặc áo trắng quần trắng  (có quấn xà cạp) đầu chít khăn, lưng thắt vải đỏ, chân đi đất, tay cầm mái chèo dài 1m20, sơn đen trắng.
 
Về nhạc cụ có đàn c̣, trống , kèn và sênh
 
Trước cách mạng tháng 8, tục hát bả trạo thường được đo6`ng bào ven biển nói trên tổ chức hàng năm. Vốn là dân ca nghi lễ xưa, dưới thời phong kiến, cho nên c̣n có những mặt hạn chế, lạc hậu về nội dung lời ca, cũng như một số nghi thức có tính chất mê tín xuất phát từ tŕnh độ nhận thức của con người
 
Dưới góc độ văn nghê dân gian, dân ca nghi lễ, hát bá trao cung cấp cho chúng ta nhiều tư liệu quư báu về phong tục tập quán, nghệ thuật làm cơ sở để nghiên cứu sâu hơn về truyền thống văn hóa của dân tộc.
 
Nghệ thuật tŕnh diễn và hát bá trạo là sự phối hợp nhịp nhàng giữa âm nhạc, lời ca và động tác tŕnh diễn  của tổng  mũi, tổng  khoang và tổng lái cùng đám bạn chèodưới sự điều khiển thống nhất của tổng  mũi
 
Nội dung bài hát ở mỗi nơi có sửa đổi, thêm bớt khác nhau.
 
 
Tổng hậu (xướng) :
Án nội lễ nghi chỉnh túc
Đăng chúc huy hoàng ..
Truyền cho bả trạo lường ban
Xếp chèo vào bái yết.
Trạo (đồng thanh) : Dạ ?
Tổng hậu :
Xuân thu lộ tiết
Thốn niệm thanh hương
Tửu cúc trà lan
Hạ các đẳng cung kiên
bả trạo ! Cái (1) khai thuyền hầu trạo.
(1) cái : tất cả, thảy đều. .
Trạo (đồng thanh) : Dạ !
(Lúc này tất cả đứng dậy, xốc chèo lên nách, theo tiếng phách của tổng tiền, tiến vẽ nơi tŕnh diễn (hoặc nơi đặt quan tài cá ông).
Đồng thanh : Hạ thiên quan thủy sắc
Hốt nhật chiếu huy hoàng
Khai thuyền hầu linh vị
Đẳng bá trạo quư vương !
Đẳng bá trạo vương !
(Các con trạo làm động tác chèo)
Tổng hậu (tay lúc nào cũng làm động tác giữ chèo lái)
xướng :
Chói rạng hai vầng nhật nguyệt
Thẳm sâu một dải giang hà
Ngàn năm vang tiếng âu ca
Muôn thuở đên ơn báo bổ
Dâng tế lễ cầu ngư lạc lợi
Đội ơn nhuần lụy nhỏ chứa chan.
(Điệu nam ai)
Chứa chan cất mái chèo
Cơn lại đ̣i cơn.
Anh em bả trạo ơi !
Phong phất phất, thủy phau phau
Buồm dong biển ái, lèo sang mặt sầu.
Trải qua mấy dặm biển dâu
Ngàn năm tế độ sông sâu khôn lường.
Tổng mũi : Truyền cho bả trạo lưỡng ban
Đồng thanh ca nhất loạt.
Con trạo (đứng tại chỗ) đồng thanh : Dạ !
Lan tương lưu phiếm phiếm ''
Quế chấp trạo khinh khinh
Độc tạ quyền linh ứng
Âu ca khứng khải hành
Âu ca khứng khải hành ?
(động tác chèo)
Tổng hậu (điệu nam ai):
Khải hành ngàn trùng vời vợi
Nghĩ như ông (1) ta là
Giữa sóng dồi vùng vẫy lượn xoay
Đến khi phụ mẫu rằng nghe
Thấy tin lên dọi (2) quay lui trở về.
Tổng khoang (vào, nói lối, xưng tên) :
Trước kính thờ tôn vị
Sau vâng lệnh toàn ban
Ngô biều hiệu trung khoang.
Như tôi là đạo tôi con giứ trọn một mềm
Ngó xuống thuyền nước đă đầy khoang .
Gầu gáo nọ tay sang . . .
Khi gầu gáo nọ nước kia ta tát.
(1) ông ở đây chỉ cá ông. '
(2) Dấu hiệu nước dậy sóng ngoài khơi mà người ta tin là có cá ông
(Điệu nam ai)
Tát nước kia cho ráo
Anh em bả trạo ơi !
Hễ làm người phải biết công ơn
 (Nói lối)
Anh em bả trạo ơi! Ráng mà chèo
(Điệu nam ai)
Chèo cho bỏ mái qua lui
Nhờ ơn buồm thuận gió xuôi hộí này
 (nói lối)
 bả trạo ơi! Anh em ráng mà đưa thuyền cho tới
nơí Giang đáo xứ túc hộ tŕ.
 (Diệu nam ai)
Dầu cho sóng ngả gió day chi sờn
Tổng t́ền : Truyền cho bả trạo nghe tổng tiền ḥ cho tử
tế chứ chẳng phái chơi.nghe
Con trạo (đồng thanh) : Dạ ! (tay chèo)
Tổng tiền : (Bắt ban hát đồng thanh)
Trời cao đất dày. rộng vơi vơi
Ngàn thu ân đửc muôn đời oai linh
Con trạo (họa lạí)
Ngàn thu ân đức muôn đời oai l.inh!
Ḥ hầu linh
Tổng tiền :
Vẫy vùng giữa biển thinh thinh
Thần long dậy sóng hải ḱnh lặng tăm.
Con trạo : Thần long. . .
Ḥ hầu linh.
Tổng tiền :
Mối sầu biết thuở mấy năm
Non xây bực nghĩa, nước dầm mặt nhơn.
Con trạo
Mối sầu biết thuở mấy năm
Non xây bực nghĩa, nước dầm mặt nhơn.
Tổng tiền :
Đôi khi động tĩnh khuất thân
Có phần vơ đức, có phần văn công
Lại thêm trí dơng lạ thường,
Đi ngoài phong vũ, đứng trong ba đào.
Làu làu tiết cả càng cao
Tin ra vàng đá, lễ vào khấp khuôn
Năm thường, ba đức rơ ràng
Tới lui bốn biển dọc ngang một ḿnh.
Ngàn thu chữ tạc, trung trinh
Sắc phong trợ tín anh linh trên đời
Công đồng thiên cổ anh minh
Soi trong tam giới rạng danh đức người.
Đâu đâu cũng đội ơn oai
Nam bang, bắc quốc hùng tài xưa nay
Vén mây đón gió hây hây
Ba đào phẳng lặng phép tày thần tiên
Nhớ khi tế độ ngư thuyền
Ra khơi, vô lộng b́nh yên tháng ngày.
Tổng khoang :
Truyền cho bả trạo lưởng ban
Đồng thanh ca nhất loạt.
Con trạo (dừng chèo): Dạ
B́nh trải trạo hoành khai
Phiêu phiêu phất nam lai
Thần minh nan phục xứ
Thiên cổ hề thâm hoài
Thiên cổ hề thâm hoài
(tiếp tục chèo)
Tổng khoang (hát nam)
Anh em bả trạo ơi!
Hăy đồng ḷng báo bổ cho xong
(nói lối)
Trợ sức chèo mặc đó,
Giữ việc nước có đây
Lúc phong ba dù chẳng ra tay
Gánh trung nghĩa sao cho biết mặt
(hát nam) :
Biết mặt, lúc này mới biết
Đứng (đấng) làm người có yiệc phải lo.
Anh em giữ lấy tiếng ḥ
Mặc ta tát nước, miễn cho thanh b́nh.
Nhủ nhau giữ dạ b́nh sanh
Đầu tên mũi đạn, sóng ghềnh quản bao.
Tổng tiền :
Truyền cho bả trạo ḥ cho tử tế nghe
Trời xanh thiệt đấng anh linh,
Vân yên lên dọi lôi đ́nh đập đuôi.
Con trao (đông thanh):
Đỡ thuyền phong nạn giữa trời,
Đưa người bể khổ lên ngồi đài xuân.
Nào ai thả lưới lộng khơi,
Bắc nam kể hết mấy lời cứu sanh.
Lại khi giúp khách hải tŕnh
Rơ ràng lên dọi là ḿnh thấy.tin
Ra tay bốn biển giữ ǵn
Ngơ hầu đem lại thanh b́nh nơi nơi .
Tánh linh bàng bạc giữa vời
Sống thời hiển hiện, thác thời oai Iinh. .
Nơi nơi phụng sự tâm thành
Đài lan chăm chút hương đăng một màu.
Tổng hậu (nói lối) :
Tḥi ! Nghĩ sức ấy sâu dày bốn biển
Đội ơn nhuần khắp cả bốn phương
Xuyên tường hăm bức trực lương phong
Tửu trản hương b́nh long hạ huyệt.
(hát nam)
Hạ huyệt ḱnh phong thê thiếp
Ớ bả trạo, cảnh tứ hồ một chiếc tùng châu
Ngậm ngùi biển thẳm sông sâu
Tay đưa một mái, ḷng đau chín chiều.
Tếch miền biển thẳm lần theo,
Trăng soi đáy nước, gió hiu đầu ghềnh. .
Tổng tiền : Truyền bả trạo lưỡng ban
Đồng thanh ca nhất loạt.
Con trạo (đồng thanh) : Dạ! (dừng chèo)
Khuôn giang nhất châu khinh
Trung lưu tự tại hành
Anh linh tùy xứ hiện
Vạn hải lư ba b́nh.
Tổng khoang (hát nam) : .
Ba b́nh ơn linh phù hộ '
Xốc mái chèo lái xổ, buồm dong
Xa trông gành đá trập trùng
Đài lan chăm sóc thuyền gần đến nơi
(nói lối) : '
Ớ bả trạo! Đây đă gần.băi hạc
Trợ sức thuyền, ai đặng có công
Thời mọi người đều biết.
Ớ bả trạo ! Sách có chữ .:
Thường vô thượng hưởng, hưởng du hữu thành.
Danh vọng thường hoài, hoài du chí nhân.
Đă hàm ơn th́ lo báo đức. . '
(hát nam) :
Báo đức miễn cho trọn nghĩa.
Anh em bả trạo ơi!
Công lao nào nại muôn phần
Luận ǵ một chút đáp ân hải hà.
Tổng tiền :
Truyền cho bả trạo ḥ cho tử tế chớ chẳng
chơi nghe!
Cơi trời nay đă thôi linh
Dọc ngang sông biển một ḿnh dặm khơi.
Con trạo (đồng thanh) :
Thanh b́nh tếch dặm tới nơi,
Phút linh hiển hiện cho người phùng nghinh.
Thấy thôi ai cũng động t́nh
Cờ loan rực rở lộ tŕnh đón đưa.
Ngùi ngùi lệ thảm tuôn rơi.
Xót xa tấc dạ, ngẩn ngơ ḷng sầu.
Tổng hậu (nói lối) :
Phối hành thuyền tu kiểm điểm
Bả trạo khá nghiêm trang
Hội tề tựu án tiền
Tốc hành nghi lễ bái
Trạo nhất nhơn nhất trạo
Lệnh đăng chuc huy hoàng
Truỳen phân bổ lưởng ban ,
Lễ chèo hầu an vị.
Tổng khơang (xướng) :
Vật hoán tinh di
Hoàn cơ kỷ tinh anh chi cựu
Truyền cho bả trạo an vị
Con trạo : Dạ ? (ngồi nghỉ)
Tổ.g khoang (xướng) :
Lộng lạc hoàn cơ kỷ
Gian nhàn du hải thệ kinh luân
Măn ngưyệt đài sơn.
Như tôi chốn Hải Đông quê ngu
Ngô biểu tự Trung khoang.
Như tôi ngày ngày thường dựa cột buồm lan,
Đêm đêm lại sửa sang chèo quế.
(nói lối) : . . .
Như tôi nghĩ lại '
Sách có chữ : Làm nghề ǵ quen nghề đó,
âu là vào thuyền nội giữ ǵn sau trước
Rồi hai bên thuyền bả trạo đă nghỉ an.
Một ḿnh tôi chính giữa
Buồn cha chả là buồn !
Hay là ta ghé lại bên khuôn (1)
Đặng ngâm câu thất tự a...
(ngâm) :
Hảo a, vui chơi băi hạc t́nh non nước
Thong thả gành nghê bạn núi sông.
(nói lối) :
Như tôi nghĩ lại
 
(l) chỗ nấu ăn trên thuyền
 
sách có chữ : Cũng có kẻ chí du sơn lâm
Cũng có người túc du thành thị
Nhơn nhơn các hữu kỳ chí
Như tôi mần ri đây
(ngâm) :
Phong nguyệt một bầu trong tạo hóa
Lục thao thoi dệt ngoại càn khôn.
(nói lối) :
Tôi nghĩ lại :
Cũng có kề thừa thú kinh châu phàm du ngũ hề
Hay là tôi bắt chước người xưa chăng ?
Rỏng rảnh buồm lan noi Phạm Xưởng
Lăng xăng chèo quế hỏi Vương Thông
(nói xong vờ ngủ)
Tổng hâu (báo) :
Giông! Bớ chú tổng, giông, going!
Tổng khọang (giật ḿnh) :
Giông hồi nào ?
Tổng hậu :
Giông hồi này chớ hồi nào.
Tổng khoang :
Thôi Cấp dă, chơn cấp dă !
Nguy tai, thậm nguy tai !
Xem đầu hôm sao tỏ, trăng thanh,
Sao khuya lại mây giăng mù mịt?
Âu là ta lánh chốn ba đào hưng văng.
Tổng hậu :
Ớ trung khoang !
Phó cho trung khoang ǵn giữ nội thuyền
Đặng canh lấy nước non mà tát.
Tổng khoang :
Dạ ! Dạ ! Ngô thọ giáo, ngô thọ giáo
Nguyện đương nguy, nguyện đương nguy.
Âu là ta giở vạt ngơ hầu
Nhảy xuống khoang tát nước...
(hát nam) :
Tát nước đề pḥng giông gió
Anh em bả trạo ơi ?
Giông gió căng thẳng thần kinh
Nhưng anh em ḿnh chớ có băn khoăn
Tổng khoang (nói lối) :
Đoái thấy tây sơn nguyệt lặn,
Trực nh́n đông hải thanh thanh.
bả trạo, bả trạo! ..
Đ́nh thuyền tạm nghỉ sông Thương, .
Lặng gió ta sẽ chèo sang biển ái.
trung khoang ! Nghe ta dặn
Rồi truyền đạt lại cho nghiêm.
(hát tẩu) : -
Duy chấp ngự phong ba,
Tu quản phong bất trắc,
Cứu sinh tư thủy hỏa,
Yếu quan mưu dĩ cách lâm ly.
(nói lối)
Như vậy th́ truyền bảo đă xong rồi
Ngồi, ta nói lối chơi vài hiệp.
Tính lăo hay uống rượu, chỉ uống một đôi chung
Lao lục thâm canh hoàn kỷ độ
Bên hồ dạ tịnh canh thâm.
Hai thuyền bả trạo đă nghỉ ngơi
Khoang chính giữa, buồn cha chả là buồn!
Biết hà mưu chi phân xử
Giải ngă thành sầu
Âu là ta xách cần nọ tới câu
Sẽ ngâm bài tứ tuyệt.
(ngâm) : .
Đêm thu vằng vặc bóng trăng thanh,
Ngọn gió hiu hiu lặng sóng gành,
Sợi chỉ kinh luân giăng đáy biển
Ngọn cần thao lược thả ḍng xanh.
(nói lối) :
Úy hạ !
Câu chưa thẳng nghỉ, nước đă đầy khoang.
Âu là ta xách cần nọ bôn ba
Nháy xuống khoang tát nước.
(bỏ cần câu, xách gàu)
(hát nam) :
Tát nước coi chừng giông tố
Anh em bả trạo ơi!
Cơ hội này có khó mới khôn
Nhớ ơn phước cả cao dày,
Xét soi ḷng chúng tỏ bày sự cơ.
Ơn ông, lớn nhỏ thảy nhờ
Khắp trong bốn biển phụng thờ nghiêm trang.
(úy hạ) :
Trời đă mịt mù, mây kéo lu bù
Từ Hà Ra cho tới mũi Gù(1)
Từ phường Mới kéo ra gành Mít (2)
Gió càng ngày càng thét,
Giông chẳng bớt chút nào.
Âu là mau mau bả trạo cầm chèo
Đặng lui thuyền trở lại.
(Các con trạo cầm chèo)
Tổng khoang (báo) :
Ớ chú tổng, giông, giông a!
Tổng hậu:
Nói vậy sự dĩ chí thử bất khả đ́nh tŕ.
Ớ trung khoang, trung khoang !
(hát tấu) :
Phó nhữ cần giải đáo lư
Tuyệt thi diệu vọng.
Tổng khoang (hát tầu) :
Dạ dạ ! Thân thừa hữu mạn.
(1) (2) Các địa danh thuộc tỉnh B́nh Định.
Tuyết sương miếu vơ cảm từ nan.
Tổng hậu (hát tẩu) :
Dạ dạ! Mau mau ớ tổng khoang!
Trực thư phong lôi tu cấp mạn .
Kinh luân chi thử.
Tổng khoang (hát tẩu) :
Dạ dạ !
Để đó mặc tôi
Nhơn nghĩa chi sờn.
(kéo neo)
Sầu vạn ́âu hẽ nan tiết thủ,
Vô cô hề sầu lụy lâm ly
Tổng khoang :
Nước căng neo thẳng như đờn.
Con trạo (ḥ)
khoan, ḥ khoan hởi ḥ khoan,
Ra tay cùng quyết vượt cơn ba đào
Ḥ khoan, ḥ khoan hỡi ḥ khoan
Nào ai khinh kẻ kéo neo
Đến khi gặp nạn biết nhờ cậy ai.
Tổng khoang : Neo đă lỏng rồi.
(úy hạ) :
Sau lái đà luân bánh, trước hăy vội lỏng neo.
bả trạo, bả trạo !
Khá cầm chèo đặng chèo ngang băi hạc
(Các con trạo cầm chèo lên ngang nách)
Tổng khoang (bắt ban) :
Sơn xuyên dục tú
(Thời ḥ khoan ḥ)
Hà hải phiêu hnh
Chí tử chí hnh
Phất vân phất kiến
Dương dương tại thượng
Trạc trạc quyết linh
Minh đức di linh
Siêu thăng tịnh độ
Anh linh phù hộ
Linh hậu anh linh
(Thời ḥ hậu linh)
Anh linh phù hộ
Khứ tựu lưu b́nh
Hải tịnh ba b́nh
Thủy thanh tài tựu
Dân khương vật phụ
Cổ xúy nhi ca
Miếu vơ thái ḥa
Thanh b́nh thiên hạ
Nhà nhà chung thỏa
Chốn chốn kỳ cầu
Bủa lưới giăng câu
Sinh nhai no ấm
Chí thành một tấm
Nguyện nhớ tâm linh
Minh đức di linh
Siêu thăng tịnh độ
Anh linh vạn cổ
Hiển hách thiên thu
Truyền giữ trạo phu
Lui thuyền an nghỉ !
Tổng hậu : bả trạo!
Án tiền hành lễ kỷ.
(Đồng thanh) :
Phụ tạ anh linh chi tí.
Ngưởng mong đầm nội siêu thăng.
Trạo tử đồng thành tâm
Tạ ân an vị!
(Ghi theo lời đọc của các ông Nguyễn Tam Chiến, Nguyễn Thanh Cao làng Xuân Thạnh xă Mỹ An, huyện Phù Mỹ tỉnh B́nh Định.)

 

 

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

  Hà Phương Hoài

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Hoàng Vân, Julia Nguyễn

Web Database

Nguyễn Hoàng Dũng
Xin vui ḷng liên lạc với  haphuonghoai@gmail.com về tất cả những ǵ liên quan đến trang web nầy
Copyright © 2003 Trang Ca Dao và Tục Ngữ
Last modified: 10/19/17