Cô bác xóm giềng
Lẳng lặng mà nghe
Cá nuôi thiên hạ
Là con cá cơm,
Không ăn bằng mồm
Là con cá ngác
Không ăn mà ú
Là con cá voi,
Hai mắt thòi lòi
Là cá trao tráo
Không may quần áo
Là con cá chim,
May áo không kim
Là con duối dẻ
Sống lâu mạnh khoẻ
Là cá trường sanh
Ở ngoài đầu gành
Là cá bống cát
Đi thời xách mác
Là con cá đao
Đốn cây mà rào
Là con cá chép
Nó kêu óp ép
Là con cá heo
Buộc lại mà treo
Là cá cờ phướng
Để lên mà nướng
Là cá nóc vàng
Để được hai thoàn
Là cá nhám nghệ
Đi thời chậm trễ
Là cá lù đù,
Đầu óc chù vù
Là con cá úc
Bắt lên chặt khúc
Là con cá sòng
Vợ đánh với chồng
Là con cá sào
Mình cũng như dao
Là cá lưỡi trâu
Eo đầu ngắn cổ
Là con cá ét
Miệng mồm lép xẹp
Là con cá móm
Chơi trăng cả hám
Là con cá thu
Vừa sủa vừa tru
Là cá hàm chó
May ngồi xỏ rỏ
Là cá hàm be
Lắng tai mà nghe
Là con cá mỏng
Việc làm cho chóng
Là con cá mau
Lãi đãi theo sau
Là con cá nóc
Chân đi lốc thốc
Là con cá bò
Ăn chẳng hay no
Là con cá liệc
Gái tham huê nguyệt
Là con cá dâm
Lấy cây mà đâm
Là cá nhám nhọn
Nước da lạm xạm
Là cá nhám trâu
Mặt trắng làu làu
Là cá bạc má
Hình đen như quạ
Là cá ô mun
Đặt giữa đình trung
Là cá ông sáp
Vừa đi vừa táp
Là cá dọ đàng
Kiều lạc khua vang
Là con cá ngựa
Rước thầy về chữa
Là cá tà ma
Đi xét từ nhà
Là con cá sát
Đắp bờ mà tát
Là cá ở mương
Giống không biết đường
Là con cá lạt
Kể cho cô bác
Nghe lấy mà chơi
Kể đã hết hơi
Xin cho tôi nghỉ.
(Vè về cá)
Thơ Thầy Thông Chánh
Nhựt trình Vĩnh Ký đặt ra
Thơ thầy Thông Chánh
Nhựt trình Vĩnh Ký đặt ra
Chép làm một bổn để mà coi chơi
Trà Vinh nhiều kẻ kỳ tời
Có thầy Thông Chánh thiệt người khôn ngoan
Đêm nằm khô héo lá gan
Nghĩ giận Biện lý không an tấm lòng
Chừng nào tỏ nỗi đục trong
Giết tên Biện lý trong lòng mới thanh
Lang sa làm việc Châu thành
Mười bốn tháng bảy lễ rày Chánh Chung
Chỉ sai đua ngựa rần rần
Trát đòi làng tổng tư bề đến đây
Bốn giờ đua ngựa cát bay
Phủ Hơn, Biện lý đương rày ngồi coi
Có thầy Thông Chánh hẳn hòi
Xách súng nai nịt đi coi châu thành
Phủ Hơn lời mới hỏi rằng
– Do này thầy Chánh đi rình bắn ai
Thầy thông thưa lại cùng ngài
– Tôi bắn Biện lý chớ ai bao giờ
Thầy thông thiệt lẹ như cờ
Bắn quan Biện lý suối vàng mạng vong
Các quan, đua ngựa rần rần
Tưởng đâu trận giặc không hay sự gì
Thầy thông làm việc ngoan ngùy
Bắn rồi trở súng bắn mình, để chi
“Dù ta có sống một khi
Tây cũng hình phạt sống thì nhơ danh”
Phủ Hơn thấy vậy thất thanh
Bắt tay thầy Chánh giựt rày súng đi
Thuốc đạn nạp sẵn một khi
Tức mình súng nổ đạn ria giáp vòng
Trúng nhằm ông Chánh Vĩnh Long
Trúng ngay bắp vế điệu về nhà thương
Các quan thiên hạ chạy tuôn
Đua nhau mà chạy ra đường ngẩn ngơ
Trúng nhằm ông Đốc Cần Thơ
Bây giờ lại trúng Chánh tòa Bạc Liêu
Người Tây bị bệnh cũng nhiều
Cảm thương thầy Chánh chín chiều sầu bi
Khen cho cây súng dị kỳ
An Nam không trúng trúng nhằm người Tây
Các hàng phủ huyện đông vầy
“- Do nào nó oán người Tây chuyện gì?
Trong trại kèn thổi vang vầy
Nhà việc hồi trống vang vầy thôn hương
Vui thay như hội Tầm Dương
Cháo bồi, chè đậu đổ đường sạch trơn
Nước chanh, nước đá chi sờn
Nem bì gỏi rượu sạch trơn chẳng còn
Đi coi lạc vợ mất con
Cũng vì thông Chánh phá rày tiệc chơi
Ngoài thời hàng xén kêu trời
Mất vàng mất chuỗi đếm đàng no nê
Bài cào, bông vụ, số đề
Thùng xà giựt hết chẳng còn bạc xu
Đề lao cai đội canh tù
Việc này lộn xộn nó lưu chẳng còn
Mấy thầy trở lại lầu son
Cảm thương thầy Chánh hao mòn lá gan
Vợ con thầy Chánh đoạn trường
Bây giờ phụ tử hai đường xa nhau
Thầy Thông phát mắng một khi
– Phụ nhơn nan hóa biết gì mà lo
Tội tao dù có của kho
Chuộc làm sao đặng khá lo làm gì
Phủ Bình dời gót chân lui
Tây đem thầy Chánh một hồi khảo tra
– Sao mày dám bắn Lang sa
Mày bắn Biện lý thiệt mày to gan
Thầy thông nổi giận chửi ngang
– Chết tao tao chịu hỏi mà sao ra
Chúa sanh tao đứng người ta
Quân bây ăn cướp con nhà nước Nam
Tao là quân tử chẳng tham
Thông Chánh cắn lưỡi còn chi hỏi hoài
Quan thầy vốn thiệt cao tài
Đổ thuốc vào rượu giao cho Ký Hòa
Bảo thầy Thông Chánh kia là
Uống vào một chén vậy mà giải khuây
Thầy thông không biết không hay
Vị lòng thầy Ký uống vào rụng răng
Thuốc chi hay đã quá chừng
Thầy thông mắc kế rụng răng cả rồi
Ký Hòa xem thấy hỡi ôi
– Nào tôi có rõ khúc nôi sự tình
Tôi đâu nỡ hại trưởng huynh
Xin thầy xét lại sự tình cho tôi
Thầy thông nghe nói ngùi ngùi
– Việc này cũng bởi Tây thời hại ta
Rạng ngày đến bữa thứ ba
Điệu thầy Thông Chánh đi ra Sài Gòn
Cảm thương cùng vợ cùng con
Xin thầy sống thác chẳng còn kể chi
Vợ con lưỡng mục lâm ly
Đi đưa thầy Chánh xót xa đoạn trường
Thông Hồ, Ký Hớn, Ký Hòa
Mấy thầy ở lại lệ sa dầm dề
Ngày nay phân biệt phu thê
Bỗng đâu tàu tới súp lê thổi liền
– “Ngày nay áo lại rẽ bâu
Vợ con bây chớ đau sầu hư thân
Nhan Hồi sự cũng ba mươi
Phải chi Bành Tổ sống đời trăm năm
Thầy thông gan mật nát dầm
Mấy thầy than khóc ướt đầm gối loan
Tàu ra Giồng Tượng, Bãi Xang
Thầy thông nói gạt vậy mà bằng nay
– Chúng bây nghe thửa lời này
Mở còng một chút thầy ra bô tàu
Thầy thông gan dạ như bào
Giả đò đi tiểu té nhào xuống sông
Mình này mắc phải tay còng
Móc sắc nó móc kéo lên bô tàu
Thầy thông ruột thắt gan bào
Liều mình chẳng đặng làm sao bây giờ
Mã tà lớn nhỏ sợ thay
Phải thầy chìm mất bị đày Côn Nôn
Mã tà sợ đã hết hồn
Một lần thầy tiểu biết khôn tới già
Thứ này đến thứ cô Ba
Mới mười bảy tuổi lấy mà chồng Tây
Nghe cha mắc phải nạn này
Cúi đầu xin phép vậy thì quan ba
– Cho tôi đi tới giữa Tòa
Đặng mà tôi thấy mặt cha tôi rày
Quan ba lụy nhỏ chau mày
– Phụ thân tội trọng xin rày đặng đâu
Cô Ba từ giã ngọc lầu
Tay cầm súng sáu miệng hầu kêu xe
Mình mẩy võ nghệ ai dè
Đứng kề lại đó lắng nghe sự tình
Mau chân bước tới châu thành
Tai nghe quan soái xử mà làm sao
Nếu mà xử hiếp cha rày
Ta bắn Ngươn soái phát nay mới đành
Cha ta dù thác bỏ mình
Cũng trong đạo Chúa cầu xin thiên đường
Sống chi ở tại nhơn gian
Phân ly phụ tử hai đàng cách xa
Đem thầy Thông Chánh đến Tòa
Đặng mà Ngươn soái xử tra công đồng
– Làm sao mày quá anh hùng
Dám bắn Biện lý thiệt mày to gan
Thầy thông nổi giận chửi ngang
– Mày còn hỏi nữa còng va lên đầu
Ngươn soái nghe nói lắc đầu
– Thiệt dòng Thông Chánh hỗn hào lắm thay
Nó không kiêng nể đến ai
Giữa Tòa Ngươn soái nó còn dọc ngang
Cô Ba cầm súng nhảy vào
– Hỏi thằng Ngươn soái nhiếc rày dòng ai
Cha ta sanh tử chẳng nài
Chớ phải cha kiếp một loài như bây
Cao nguyên đất rộng trời đầy
Chết thì ta chịu mình này cũng ưng
Ngươn soái bèn mới tỏ phân
– Mã tà bắt nó để mà làm sao
Mã tà phú lích áp vào
Cô Ba bèn đá té nhào sảy tay
-Ta không thù oán chi bây
Để ta đánh với người Tây mới tài
Phủ Hơn nghe lọt vào tai
– Xin cháu bớt giận chớ đừng hung hăng
Khá khen lời bác nói rằng
Nhứt nhơn địch vạn thế thường đặng đâu
Phủ Hơn rình lại nắm đầu
Phủ Bình giựt súng nắm đầu cô Ba
Cả kêu phú lích mã tà
– Đem còng nó lại bỏ ngoài đề lao
Cô Ba lời mới nói vào
– Bác ơi hại cháu làm sao cho đành
Thiệt tôi sợ lỗi trời sanh
Cảm thương thân phụ về thành đế đô
Thầy thông gan héo ruột khô
Bây giờ phụ tử lộ đồ xa nhau
Đem thầy Thông Chánh xuống tàu
Chở ra ngoài Huế nạp rày vua ta
Thánh hoàng ngồi ngự chương tòa
Hỏi thầy Thông Chánh sao mà bắn Tây
Thầy thông đặt gối tâu quỳ
– Muôn ơn thiên tử dân di tỏ tường
Trước sau thần hạ tỏ phân
Cái thằng Biện lý ve rày vợ tôi
Thì thôi tôi cũng bỏ trôi
Vợ chồng tôi mới đổi về Chợ Trong
Sài Gòn làm việc mới xong
Biện lý trở lại nó hòng ve con
Làm cho tôi bỏ Sài Gòn
Quả đồ lục súc vợ con ve đùa
Thôi thôi tôi cũng nhịn thua
Vợ chồng tôi mới trở về Nam Vang
Làm cho tán bại gia cang
Biện lý xin phép Nam Vang đổi về
Làm cho rời rã phu thê
Vợ chồng tôi mới đổi về Trà Vinh
Đặng gần bằng hữu đệ huynh
Biện lý xin phép Trà Vinh đổi về
Từ tôi tạo lập gia tề
Mới đặt thợ mộc làm nhà cho tôi
Làm rồi thì đã khuôn viên
Còn một cái cửa thợ không chịu làm
Thiệt tôi giận nó căm gan
Mắng nhiếc thợ mộc đâm đơn kiện vào
Biện lý xử thất một khi
Bênh vực thợ mộc bỏ tôi ngày rày
Tôi ra làm việc cho Tây
Làm việc nhà nước, ai mà cũng thương
Ngày nay phân nỗi tỏ tường
Không nghe, chống án lên rày Tòa trên
Năm nay thời vận không hên
Ngươn soái y án một lời như ghi
Nên tôi những luống sầu bi
Xin vua đừng xử để mà mặc tôi
Đức vua nghe nói thêm thương
Thiệt thầy Thông Chánh là người trung cang
– Bây giờ để trẫm liệu toan
Xin dùm thầy Chánh vậy mà kẻo oan
– Cúi đầu tâu vọng thánh hoàng
Xin vua an nghỉ nghị ngơi chương tòa
Việc này là việc Lang sa
Giết tha mặc nó vua xin làm gì
Làm vua chánh trị trào nghi
Đi chiều lòng nó vậy mà thất danh
Thương thầy Thông Chánh hùng anh
Ngày sau hậu thế lưu danh muôn đời
Đem thầy Thông Chánh về Tây
Cho mẹ Biện lý xử mà làm sao
Mụ đầm nổi giận lôi đình
– Thông Chánh dám giết con tao bỏ mình
Thông Chánh nổi giận lôi đình
– Mẹ nào con nấy một dòng chẳng sai
Con mụ vốn thiệt quá tay
Ta đâu theo đó nói sai bao giờ
Tử sanh như máy thiên cơ
Không biết mụ giận vậy là làm sao
Đem thầy Thông Chánh xuống tàu
Trở về công sở mau mau xử hình
Tàu về mới tới Trà Vinh
Vợ con bằng hữu đệ huynh đều mừng
Thầy thông nước mắt rưng rưng
“Trở về chịu chết mà mừng làm chi”
Quan trên mới phán một khi
Mười bảy tháng sáu xử hình thầy thông
Truyền ra lục tỉnh giáp vòng
Đi coi Thông Chánh đứng nên anh hùng
Càng Long, Ất Ếch, Trà Vinh
Ba Xuyên, Rạch Giá, cũng đi đùng đùng
Bắc Trang, Trà Cú, Gò Công
Sài Gòn, Tân Lạc, cả ngàn muôn dân
Thiên hạ đông đảo quá đông
Bến Tre cũng đến, Mỏ Cày cũng sang
Người ta ăn uống muôn ngàn
Bây giờ thầy Chánh hội này trả ơn
Phủ Hơn lời mới tỏ bày
– Nghe đâu lính tới tịch biên gia tài
Bà Phủ lời mới chỉ bày
– Vàng vòng tom góp lại thì một ô
Chạy ra rồi lại chạy vô
Tới chùa mà gởi cho thày lục Nghiêm
Gởi rồi trở lại gia đường
Phút đâu lính tới nó biên gia tài…
Con đò trong bãi nằm dài,
Em là du kích đợi hoài các anh.
Quân về mình biếc lá xanh,
Ngậm tăm lựa bóng trăng thanh xuống đò.
Hôm đi thuyền bến nặng chờ,
Hôm về thắng trận câu hò lại vang.
Một chén giải cơn sầu
Hai chén còn nhơn đạo
Ba chén còn gượng gạo
Bốn chén nổi sân si
Năm chén sập thần vì
Sáu chén ngồi ghì xuống đó
Bảy chén thì đuổi chẳng đi
Tám chén lóc trộn lộn ra
Chín chén lóc trộn lộn vô
Mười chén ai xô tôi ngã
Mười một chén chửi cha ai xô
(Vè bợm nhậu)
Nắng lên cho mối bắt gà
Một trăm đàn bà đánh giặc cho vua
Con tép nó kẹp con cua
Một bầy cá mại cõng rùa đi ăn
Chồn đèn cắn cổ chó săn
Chuột kêu chút chít, đòi ăn con mèo
Chó chạy, chồn rượt đuổi theo
Chuột gặm chân mèo, muỗi đốt cánh dơi
Cây cao bóng mát chơi vơi
Gà con tha quạ lên ngồi cành tre
Con voi ấp trứng sau hè
Gà con đi kiện, vịt què vô Nha
Nực cười rết nuốt trứng gà
Đàn ông có chửa, đàn bà có râu
Trai tơ sắm cối giã trầu
Bà già bạc đầu nằm ngửa trong nôi
Chẳng tin đốt đuốc mà coi
Thầy chùa đang ướp cá mòi nấu chay
Cầu ông mưa thuận gió hòa
Cho cây lúa trổ, cho cà đơm bông
Cùng nhau xúm lại cúng ông
Có trà, có bánh, có lồng đèn xanh
Lòng người như bóng trăng thanh
Vui tình đất nước, dân lành ấm no
Đôi ta như đũa trong kho
Không tề, không tiện, không so cũng bằng
Đôi ta như thể con bài
Đã quyết thì đánh, đừng nài thấp cao
Đôi ta như đá với dao
Năng liếc năng sắc, năng chào năng quen
Con chim nho nhỏ (4)
Đỏ mỏ xanh lông,
Đỏ mồng xanh kiểng,
Nó kêu xao xuyến những tiếng lạ lùng,
Kêu sao, kêu lại cho quân tử nghe cùng,
Phải duyên quân tử kết, phải lòng quân tử ưng.
Con chim nho nhỏ, (5)
Cái lông nó đỏ,
Cái mỏ nó vàng,
Nó đậu nhành bàng,
Nó sang nhành trắc,
Gãy cái rắc,
Nó xuống nhành mai,
Chim kêu vượn hú non đoài,
Không ai gìn giữ trong ngoài cho anh.
Con chim nho nhỏ,(7)
Đỏ mỏ xanh lông,
Đỏ mồng xanh kiểng,
Nó kêu xao xuyến những tiếng lạ lùng,
Kêu sao, kêu lại cho quân tử nghe cùng,
Phải duyên quân tử kết, phải lòng quân tử ưng.
Chiều chiều vịt lội cò bay
Con voi bẻ mía chay ngay vô rừng
Vào rừng bứt một sợi mây
Đem về làm gióng, mẹ (cho) mày đi buôn
Đi buôn sợ (chẳng) lỗ sợ (thì) lời,
Cố công, bền chí, có thời phất to
Đi ra cho thấy mặt trời mặt trăng
