Thư Mục

• Ca Dao
• Câu Đố
• Dân Ca
• Di Tích
• Lịch Sử
• Linh Tinh
• Nghệ Thuật
• Ngôn Ngữ
• Phong Tục
• Tín Ngưỡng
• Tục Ngữ/TN
• Văn Hóa

Tìm Bài Trong

Toàn Trang

Ca Dao Tục Ngữ bằng:

Theo nhà sử học Biệt Lam Trần Huy Bá trích bản đồ Hà Nội năm Minh Mạng 12 (1831) thì Hà Nội có 16 cửa ô, đặt tên theo làng theo tổng. Mỗi cửa ô thời ấy có lẽ là một chiếc cổng ngày mở đêm đóng bởi mỗi phường như một làng, khép kín, có cây có rào, có tuần đinh canh phòng để ngăn ngừa đạo chích và dè chừng hoả hoạn.

Người Hà Nội từ giữa thế kỷ XX trở đi đã không còn nhiều người biết đến những cửa ô đã mai một vào thời gian, chìm đi trong quá khứ. Những Tây Luông (sau Nhà hát Lớn), Thuỵ Chương (đầu Quán Thánh-Thuỵ Khuê), ông Yên (Hàng Cau-Hàng Bè), Mỹ Lộc (đầu Hàng Bạc), Trừng Thanh (Hàng Mắm), Phúc Lâm (Hàng ậu), Thạch Khối (Hàng Than), Yên Tỉnh (dốc Hàng Than), Nhân Hoà (Hàn Thuyên).... chỉ còn được biết mang máng như những hoài niệm đẹp. Những cái tên còn được nhiều người biết đến ngày nay là những cửa ô Yên Phụ,ồng Lầm, Chợ Dừa, Cầu Dền, ống Mác, Cầu Giấy... và cửa ô còn lại cái cổng duy nhất: Ô Quan Chưởng.

Ô ồng Lầm: Chỗ ngã tư ại Cồ Việt - Kim Liên

Ô Chợ Dừa: Về phía tây, nơi có cái chợ nhỏ bé từng một thời họp dưới bóng dừa lao xao bát ngát, dẫn tới Trại Tóc, Trại Nhãn... xuôi sang phía bên kia là con đê La Thành.

Ô Cầu Dền: Phố Huế nối với Bạch Mai

Ô ông Mác: ở tận cùng phố Lò úc, chỗ gặp phố Lương Yên, ngày xưa là một cửa ô. Cửa ô đó mở ở đúng góc đông nam của toà thành đất vòng giữa bao quanh khu đông dân cư của kinh thành Thăng Long xưa và có nhiều tên gọi khác nhau, tên ông Mác là tên gọi nôm na của cửa ô này.

Ô Quan Chưởng: Ngay cạnh chợ ồng Xuân, một cửa ô duy nhất còn lại cái cổng ba cửa như cổng thành, có vọng lầu, bằng gạch vồ nâu đỏ, có cả tấm bia đá của Tổng đốc Hoàng Diệu cho dựng năm 1882 cấm ngặt binh lính quan nha không được sách nhiễu người dân qua lại đây vào thành. Cổng ô được xây dựng năm 1749, hơn hai trăm năm rồi, là chứng nhân của lịch sử và tấm bia đá kia trăm năm chưa mòn.

Ô Yên Hoa: nay là Yên Phụ. Ô Yên phụ là nơi mà đào Nhật Tân, quất Nghi Tàm, hoa Tứ Tống ... phải vượt qua mà vào Hà Nội.

Nói đến Hà Nội, hẳn ai cũng phải nhắc đến 36 phố phường Hà Nội. Hà Nội ngày nay tuy đã đổi thay theo năm tháng nhưng những gì về phố cổ Hà Nội thì sử sách đã ghi. ối với 36 phố phường Hà Nội, mỗi con đường, góc phố đều mang những ý nghĩa thật sâu xa. Không phải ngẫu nhiên mà tên phố được đặt là Hàng iếu, Hàng Nón, Hàng Muối, Hàng ào..... Mỗi tên gọi đều mang một ý nghĩa riêng, rất đời thường và dễ nhớ. Nếu theo đúng như các nhà Hà Nội học đã viết thì tên gọi của mỗi con phố đều nói lên một nỗi niềm riêng. Người ta đặt tên theo nghề làm ăn của bà con hàng phố đó cho dễ nhớ. Chỉ là thế thôi nhưng người ta cảm giác như ôm trọn cả Hà Nội khi đọc những dòng cảm xúc viết về phố phường Hà Nội, như cảm nhận được tiếng nói của phố Hà Nội, người Hà Nội. ể đến lúc đọc "ường vào Hà Nội" của nhà văn Băng Sơn, rồi "Hà Nội thanh lịch" của nhà văn hoá Hoàng ạo Thuý, ta như đang được trò chuyện với những người đã sống ở cái thuở ấy. Và dường như ta được sống lại với những kỷ niệm tuy đã trở nên cổ kính nhưng lại làm chúng ta cảm thấy như được gần lại với quá khứ và hiểu hơn về cội nguồn của chính mình.

Bài Đọc Thêm

Các cửa ô Hà Nội

Theo nhà sử học Biệt Lam Trần Huy Bá (trích bản đồ Hà Nội năm Minh Mạng 12 (1831) thì Hà Nội có 16 cửa ô, đặt tên theo làng theo tổng. Mỗi cửa ô thời ấy có lẽ là một chiếc cổng ngày mở, đêm đóng. Bởi mỗi phường như một làng khép kín, có hàng rào, có tuần đinh canh phòng để ngăn ngừa đạo chích và dè chừng hoả hoạn. Nhiều người Hà Nội hiện nay đã không còn biết đến những cửa ô đã măi một với thời gian, mờ dần cùng quá khứ. Những Tây Luông (sau Nhà hát lớn), Thuỵ Chương (đầu Quán Thánh - Thuỵ Khuê), Đông Yên (Hàng Cau - Hàng Bè), Mỹ Lộc (đầu Hàng Bạc), Trừng Thanh (Hàng Mắm), Phúc Lâm (Hàng Đậu), Thạch Khối (Hàng Than), Yên Tỉnh (đốc Hàng Than), Nhân Hoà (Hàn Thuyên)... chỉ còn như những hoài niệm đẹp, những cửa ô Yên Phụ, Đồng Lâm, Chợ Dừa, Cầu Dền, Đông Mác, Cầu Giấy... như là chứng tích của các cửa ô Hà Nội xưa và cửa ô còn lại duy nhất: Ô Quan Chưởng. Vậy một số địa danh nổi tiếng ấy hiện được xác định ở đâu? Ô Đồng Lầm nằm ở ngã tư Đại Cổ Việt - Kim Liên. Ô Chợ Dừa: Từng là nơi có cái chợ nhỏ họp dưới bóng dừa dẫn tới Trại Cóc, Trại Nhãn... xuôi sang phía bên kia là con đê La Thành. Ô Cầu Dền: chỗ phố Huế nối Bạch Mai. Ô Đông Mác: ở tận cùng phố Lò Đúc, chỗ gặp phố Lương Yên và đường Trần Khát Chân, đường Kim Ngưu, ngày xưa là một cửa ô. Cửa ô đó mở đúng góc Đông Nam của toà đất bao quanh khu đông dân cư của kinh thành Thăng Long xưa và có nhiều tên gọi khác nhau, tên Đông Mác là tên gọi nôm na của cửa ô này. Ô Cầu Giấy: ở phía Tây Hà Nội, Ô Quan Chưởng: ngay cạnh chợ Đồng Xuân, cửa ô duy nhất còn lại cái cổng ba cửa như cổng thành, có vọng lầu bằng gạch vồ nâu đỏ, có cả tấm bia đá của Tổng đốc Hoàng Diệu cho dựng năm 1882, cấm ngặt binh lính quan nha không được sách nhiễu người dân qua lại nơi đây, cửa ô được xây dựng năm 1749.

Ô Yên Hoà hay là Ô Yên Phụ, là nơi đào Nhật Tân, quất Nghi Tàm, Hoa Tứ Tống... phải vượt qua để vào Hà Nội./.

Ô QUAN CHƯỞNG

May mắn cho phố cổ Hà Nội còn sót lại một Ô Quan Chưởng. Cửa ô là nơi nội thành tiếp cận với ngoại thành. Do đó, ca dao xưa mới có câu:

"Ở đâu năm cửa chàng ơi
Sông Nhĩ Hà mấy khúc nước chảy xuôi một dòng!"

Đó là câu đố về Hà Nội. Năm cửa tức là năm cửa ô. Cho đến đầu thế kỷ Hà Nội vẫn còn năm cửa ô. Đó là Ô Cầu Giấy, Ô Cầu Dền, Ô Chợ Dừa, Ô Đống Mác và Ô Quan Chưởng... Bốn cửa ô kia đã bặt tăm bóng dáng. Chỉ còn một Ô Quan Chưởng. Có ô chắc phải có cửa. Thành quách ngày xưa thường có 3 lớp: lớp thành ngoài cùng đắp bằng đất... Đấy là thành của phố, phường dân chúng, là nơi bảo vệ vành ngoài. Sau đó tầng thành thứ hai là hoàng thành, và lớp cuối cùng là nơi vua và các đại thần đến để làm việc gọi là Tử Cấm Thành. Mỗi vòng thành đều có cửa cả. Về Ô Quan Chưởng, sách của cụ Hoàng Đạo Thuý "Người và cảnh Hà Nội" đã ghi:

"Song song với Hàng Đậu là Hàng Khoai. Dưới chợ là Phố Mới; đầu phố, chỗ gần bờ sông có cửa Ô Quan Chưởng (cửa Đông Hà), còn nguyên cổng xây cũ, đoạn này gọi là phố Hàng Chiếu. Trước khi Tây sang, tên Jean Dupuis (Đồ Phổ Nghĩa) gây cơ sở ở đây cùng với bọn khách trú khi Francisco Garnier đánh thành thì một ông Chưởng Cơ, cùng một trăm chiến sĩ, đã giữ cửa này đến người cuối cùng!

Quả như vậy thì đây là nơi mà đáng lý phải ghi biển chiến công. Nhưng Hà Nội với trận tử chiến cùng quân Pháp của Nguyễn Tri Phương oanh liệt quá mà chiến công ở đây bị sử sách quên ghi mất chăng...

Cuốn "Đường phố Hà Nội" của các ông Nguyễn Vinh Phúc và Trần Huy Bá thì đưa ra ba giả thuyết cho rằng cửa ô có từ cuối đời Lê... và lại căn cứ vào sách Cương Mục ghi rằng thời Mạc đã có phường Đông Hà, bởi vì trên đỉnh Ô Quan Chưởng còn có 3 chữ "Đông Hà môn"... Nhưng liệu cái "Đông Hà môn" thời nhà Mạc ấy, có đúng là Ô Quan Chưởng hiện nay, i xì như thế không, thì hai ông cũng không giải thích...

Cổng thì có tên là cửa Đông Hà mà dân thì cứ quen gọi là Ô Quan Chưởng..., vậy là cái tên Ô Quan Chưởng là dân phong; và cái ông Quan Chưởng này chắc hẳn được dân yêu thì mới đặt tên cho... Cho nên, tôi cứ nghiêng về thuyết cụ Hoàng Đạo Thuý...

Tôi đã nhiều lần đi lại dưới vòm cổng Ô Quan Chưởng, có lúc ngắm cổng từ Hàng Buồm, Hàng Chiếu là ngắm từ phía tả, xế về Hàng Buồm, thuở còn nhà cửa lúp xúp, là nhìn từ phía hữu, tuy có bị che chắn nhưng cũng thấy được cái vòm cổng xa xa... nhất là khi ráng chiều đổ xuống, vương vàng trên tán cây thì cái dáng Ô Quan Chưởng vừa oai, lại có một chút gì bùi ngùi, vương vấn... Ô Quan Chưởng gắn liền với chợ Bắc Qua, chợ Đồng Xuân; với chợ Gạo... Trước đây ở sát gần Ô Quan Chưởng còn có mấy cửa hàng nâu... Hẳn là từ phía Phú Thọ-Yên Bái-Tuyên Quang, cập bến sông Hồng, rồi đưa lên đây bán...

Cửa ô là nơi chân quê, những người sơn cước lần đầu tiên vào thành phố chạm trán với kinh thành. Qua các Ô Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Chợ Dừa, Ô Cầu Giấy xưa thì chỉ trống huơ, trống hoác... Nhưng đến với Ô Quan Chưởng thì còn vòm cửa trấn giữ, trên lại còn lưu giữ một lầu vọng địch... gạch cũ rêu phong... cửa ô dày bằng cả thân thành xưa. Cái vòm tò vò rất rộng, chắc trước đây còn có hai cánh cổng dày và lớn, ban đêm đóng lại, sáng lại mở ra... Nhưng cổng đã không còn... Cái vòm tò vò chính là cái khuôn hình tạo nên một trong vẻ đẹp của cửa ô, mỗi khi có một chiếc xích lô, một gánh hàng rong, hay một lữ khách nào, lưng đeo ba lô, dừng lại ngó nghiêng ở đấy.

Tôi đã nhiều lần chứng kiến, một vài Việt kiều khi thăm phố cổ, thăm Hàng Chiếu, Hàng Buồm cứ lững thững đi lại dưới vòm Ô Quan Chưởng, có một lần họ mừng reo lên vì có một hàng bún ốc rong và họ gọi đến, ngồi ngay bên cổng Ô Quan Chưởng, mà xì xụp ăn... Lúc ấy họ mới có cái phút hân hoan, thấy mình quả là Hà Nội gốc...

May sao, Hà Nội còn một cửa Ô Quan Chưởng. Tôi cứ nghĩ thế. Sau này nữa, khi phố cổ đã như một góc bảo tàng sống, thì cửa ô với nguyên hình dáng này mới thật quý làm sao... Vì chợ Đồng Xuân cũ cũng còn đâu nữa... Chợ Gạo, chợ Bắc Qua cũng biến dạng nốt rồi... Chỉ còn dáng một cổng thành xưa..., với nỗi hoài niệm đủ đầy vì quá khứ, là cái đẹp của một thời, không chỉ về kiến trúc mà còn lại một di tích lịch sử đáng trân trọng nữa...

May sao Hà Nội còn nguyên một Ô Quan Chưởng!/.

Xây Công viên Văn hoá quanh Cửa ô Nam Hà Nội

• Kiều Minh

Giải Nhất	Giải Nhì
Giải Ba	Giải KK

Xem tiếp Hà Nội Đầu Ô

Sưu Tầm Tài Liệu và Web Design

Hỗ Trợ Kỹ Thuật

Web Database