Tháng giêng ăn tết ở nhà
Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè.
Tháng tư đong đậu nấu chè
Ăn tết Đoan Ngọ trở về tháng năm.
Tháng sáu buôn nhãn bán trăm
Tháng bảy ngày rằm xá tội vong nhân.
Tháng tám chơi đèn kéo quân
Trở về tháng chín, chung chân buôn hồng.
Tháng mười buôn thóc, bán bông
Tháng một, tháng chạp nên công hoàn thành.
Tháng giêng ăn tết ở nhà (2)
Tháng hai rỗi rãi quay ra nuôi tằm.
Tháng ba đi bán vải thâm
Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về.
Tháng sáu thiếp đi buôn bè
Tháng bảy, tháng tám trở về trồng ngô.
Chín mười cắt rạ đồng mùa
Một chạp vớ được anh đồ dài lưng.
Anh ăn rồi anh lại nằm
Làm cho thiếp phải quanh năm lo phiền.
Ngày thì đem thóc ra phơi
Tối lặn mặt trời đổ lúa vô xay
Một đêm là ba cối đầy
Một tay xay giã, một tay giần sàng
Tháng ba, tháng tám rỗi ràng
Làm sao đủ gạo, mùa màng sang năm
Làng ta phong cảnh hữu tình
Dân cư đông đúc như hình con long
Nhờ trời hạ kế sang đông
Làm nghề cày cấy, vun trồng tốt tươi
Vụ năm cho đến vụ mười
Trong làng già trẻ, gái, trai đua nghề
Mặt trời lặn mới ra về
Ngày ngày, tháng tháng, nghiệp nghề truân chuyên!
Dưới dân tráng trên quan viên
Công binh giữ mực, cầm quyền thẳng ngay
Bao giờ gặp hội chẳng may
Khi trời hạn hán, khi đây mưa dầm
Khi trời gió bão ầm ầm
Đồng ruộng thóc lúa, mười phần được ba
Lấy gì cung ứng can qua
Lấy gì lo việc trong nhà cho đương
Lấy gì sưu thuế phép thường
Lấy gì hỗ trợ cho đường làm ăn
Trời làm khổ cực hại dân
Vì mùa mất mát trăm đương lao đao!
Canh nông sớm tối ngoài đồng
Suốt ngày cặm cụi chổng mông lên trời
Bữa ăn như bữa vét nồi
Đói cào đói rã mồ hôi ướt đầm
Sống gì sống tối sống tăm
Khổ ngày khổ tháng khổ năm khổ đời
Bắc thang lên hỏi ông Trời
Cớ sao nỡ để kiếp người đắng cay ?
Cậu kia cắp sách đi đâu
Cậu học chữ Tầu hay học chữ Tây?
Học chữ Tây không tiền không việc,
Học chữ Tầu ai biết ai nghe
Chi bằng về chốn thôn quê
Cấy cày còn được no nê có ngày
Quý hồ nhiều lúa là tiên
Rõ ràng phú túc, bình yên cả nhà
Bốn mùa xuân lại thu qua
Muốn cho thóc lúa đầy nhà hán sương
Bước sang hạ giá thu tàn
Thu thu tiền hoạch, giầu sang Thạch Sùng
Quý nhân dùng kẻ anh hùng
Rắp toan muốn hỏi nhà nông ê hề
Thật là chân chỉ thú quê
Chuyên cần học nghiệp, học nghề đoan trang
Gặp thời là được thọ khang
Tam đa ngũ phúc, rõ ràng trời cho!
Văn chương (Thông ngôn) phú lục chẳng hay
Trở về làng cũ học cày cho xong
Ngày ngày vác cuốc thăm đồng
Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên.
Hết mạ ta lại quẩy thêm
Hết lúa ta lại mang tiền đi đong.
Nay mai lúa tốt đầy đồng
Gặt về đập sảy bõ công cấy cày.
Ngày ngày vác cuốc thăm đồng
Hết nước thì lấy gàu sòng tát lên
Hết mạ ta lại quẳng thêm
Hết lúa ta lại mang tiền đi đong
Nữa mai lúa chín đầy đồng
Gặt về đập sảy bõ công cấy cày
Kể nghề làm ruộng không nhàm
Tôi xin nói hết rõ ràng hỡi ai
Tháng chạp là tháng trông khoai
Tháng giêng trông đậu, tháng hai trồng cà
Tháng ba cày bửa ruộng ra
Tháng tư gieo mạ, thuận hòa vui thay
Tháng năm cấy lúa vừa rồi
Tháng sáu mưa xuống nước trôi đầy đồng
Tháng bảy cày cấy đã xong
Tháng tám lúa tôt trong lòng vui thay
Tháng chín tôi lại kể ngay
Đồng lúa bụ bẫm , sướng thay trong lòng
Tháng mười lúa chín đầy đồng
Gặt về đổ cót để dùng năm sau
Được mùa ca hát cùng nhau
Trời làm thất bát đâu đâu cũng buồn
Kể việc làm ruộng mọi đường
Tôi xin được kể rõ ràng hở ai
Tháng Chạp là tiết trồng khoai
Tháng Giêng trồng đậu, tháng Hai cấy cà
Tháng Ba cày bở ruộng ra
Tháng Tư bắc mạ thuận hòa vui thay
Tháng Năm cắt lúa vừa rồi
Tháng sáu mưa xuống nước trôi đầy đồng
Tháng Bảy cày cấy đã xong
Tháng Tám thấy lúa tốt lòng vui thay
Tháng Chín tôi lại kể nay
Bắc mạ xem được mới hay trong lòng
Tháng Mười lúa chín đầy đồng
Cắt về đổ cót để phòng năm sau
Mười một là tiết cấy sâu
Một năm kể cả tử đầu đến đuôi
Việc nhà nông tốn công tốn sức
Làm một mình biết lúc nào xong
Rủ nhau lập nhóm đổi công
Dẫu rằng lắm việc cũng không ngại gì!
Lúa con gái đang kỳ chăm bón
Bà con ta một xóm chung nhau
Đổi người làm cỏ cho mau
Để còn lấy đất trồng mầu nay mai
Một mình công việc kéo dài
Đổi công năng suất gấp hai người thường!
Trời mưa trời gió đùng đùng
Cha con Lão Hùng đi gánh phân (cứt) trâu
Đem về bón tất ruộng sâu,
Đêm đêm đạp nước trông mau tới mùa.
Phen này lão quyết thi đua
Cấy hai ang giống, thu thừa trăm ang.
Giữ gìn bờ cõi cho ai,
Áo xiêm, mão, mãng, cân đai đâu rồi,
Khoác ngoài chiếc áo tả tơi,
Đầu đội một chiếc nón cời te tua,
Tháng ngày dãi nắng dầm mưa,
Quản bao khó nhọc, lộc vua được gì
Tháng năm cho chí tháng mười
Năm mười hai tháng em ngồi em suy:
Vụ chiêm em cấy lúa đi
Vụ mùa, lúa dé, sớm thì ba trăng,
Thú quê, rau cá đã từng
Gạo ngon, cơm trắng chi bằng tám xoan
Việc nhà em liệu lo toan
Khuyên chàng học tập cho ngoan kẻo mà
Giả ơn (Trả ơn) cái cối cái chày
Nửa đêm gà gáy, có mầy có tao
Giả ơn (trả ơn) cái cọc cầu ao
Nửa đêm gà gáy, có tao có mày
Giả ơn cái rổ, cái sề
Tao ở chẳng được, tao về nhà tao
Giả ơn cái cuốc, cái cào
Mặc cho ruộng thấp, ruộng cao người cày
Con cò lặn lội bờ sông (2)
Mẹ đi tưới nước cho bông ra đài.
Trông trời, trông đất, đông mây,
Trông cho lúa chín, hột sây nặng nhành,
Trông cho rau muống mau xanh,
Để em cắt nấu bát canh mặn mà,
Mát lòng sau bữa rau cà,
Con ơi mau lớn nước nhà cậy trông.
