Tự do tự lực tự cường
Trong ba tự ấy anh thương tự nào
Tự do là ý của đồng bào
Tự cường tự lực tự nào anh cũng thương
Còn hai đứa mình thì tự vấn vương…
Từ khi em về làm dâu
Anh thì dặn trước bảo sau mọi lời
Mẹ già dữ lắm em ơi
Nhịn ăn, nhịn mặc, nhịn lời mẹ cha
Nhịn cho nên cửa nên nhà
Nên kèo nên cột nên xà tầm rông
Nhịn cho nên vợ nên chồng
Thời em coi sóc lấy trong cửa nhà
Đi chợ thời chớ ăn quà
Đi chợ thời chớ rề rà ở trưa
Dù ai bảo đợi, bảo chờ
Thì em nói dối: con thơ em về
Từ khi gặp mặt giữa đàng
Thiếp quyết thương chàng cha mẹ nào hay.
Có hay thì nhất đánh nhì đay, hai lẽ mà thôi.
thủy chung em giữ trọn mấy lời.
Chết thời chịu chết, lìa đôi em không lìa.
Từ khi Tự Đức lên ngôi
Vỡ đường Thiệu Trị vỡ đôi năm liền
Mong cho thiên hạ lòng thuyền
Trong làng lại có chiếc thuyền đi qua
Vỡ từ cửa ô Yên Hoa
Nhật Tân, Quảng Bá vỡ ra Tây Hồ
Thụy Phương trôi mất mả mồ
Kẻ Vòng, kẻ Cót xôi đồ làm ăn
Kẻ Trôi, kẻ Gối, kẻ Đăm
Nước vào đến vách biết nằm nơi nao
Giời làm cả huyện lao đao
Ăn đói nhịn khát những đau ruột rà
Mong cho nước xuống nước ra
Để mà buôn bán gần xa trong đồng.
Để mà tính chuyện canh nông
Mắt nhìn dòng nước mênh mông mong hoài
Thòm thòm trống điểm canh hai
Nửa đêm gà gáy mười hai tháng thừa.
Từ ngày ăn phải miếng giầu,
Miệng ăn môi đỏ dạ sầu đăm chiêu
Biết rằng thuốc dấu hay là bùa yêu
Làm cho ăn phải nhiều điều xót xa
Làm cho quên mẹ quên cha quên cửa quên nhà
Làm cho quên cả đường ra lối vào
Làm cho quên cá dưới ao
Quên sông tắm mát quên sao trên trời
Đất bụt mà ném chim trời
Ông Tơ bà Nguyệt xe dây, xe nhợ nửa vời ra đâu
Từ ngày ăn phải miếng trầu
Miệng ăn môi đỏ dạ sầu tương tư.
Vì người tôi phải viết thư
Nhờ con chim nhạn đưa thư cho người.
Thư rằng: em chẳng có ai
Trên nghiên dưới mực cửa cài chữ sen.
Từ ngày chưa bén duyên chàng
Như chuông khác tiếng, như vàng pha thau
Từ ngày ta bén duyên nhau
Như áo phải dầu, gột cũng chẳng phai
Bây giờ chàng đã nghe ai
Áo hoen mặc áo, dầu phai mặc dầu
Từ ngày có Phú Lãng Sa
Văn minh thì ít, trăng hoa thì nhiều
Văn minh khắp cả Tây, Tầu
Ông sư cũng húi cái đầu năm xu
Văn minh khắp cả gần xa
Sư ông xe đạp, sư bà xe tay.
Từ ngày em về nhà này
Tưởng ngày một khá hóa ngày một hư.
Đi chợ ăn những quà trừ
Đi tắm mất váy khư khư chạy về.
Nấu cơm trên sống dưới khê
Đủ cả tứ bề như thể cháo hoa.
Bữa ăn nồi bảy nồi ba
Quanh năm ngày tháng chẳng ra đồng nào.
Rửa bát ngủ gật cầu ao
Ngủ trưa chồng gọi kêu sao nhức đầu.
Ăn nói cảu nhảu càu nhàu
Sai em rinh nước đổ vào tàu khoai.
Việc ăn em chẳng kém ai
Hễ mó đến gánh thì vai sứt hờ.
Việc làm chểnh mảng thờ ơ
Lại thêm một chút làm thơ với chồng.
Từ ngày giấy rã, hồ trôi
Anh ngồi anh khóc, em ngồi em than
Nhạn xa chen bóng cây tàn
Dưới khe nước chảy, trên ngàn ve kêu
Ra đi là sự đã liều
Mưa mai ai biết, nắng chiều ai hay
Dám đâu trách mẹ trách thầy
Trách trời sao nỡ đọa đày tấm thân
Anh là con ông nào bà nào
Nói lên một tiếng cho má đào chào anh
- Anh là con ông cả
Cháu ông xã trong làng
Con ông vua Vũ Đế
Cháu ông Ngọc Hoàng
Cầm kỳ thi họa lên thượng đàng cỡi hạc chơi tiên.
Anh là con trai Bắc Ninh
Cửa nhà sung túc sinh linh trên đời
Đá hoa anh để một nơi
Đá tảng anh để trên đời phô phang
Cái cột anh đúc bằng vàng
Trước cửa có bốn cây thông
Trước cửa có bốn cây thông
Đằng sau anh chạm sân rồng anh chơi
Nhà anh rước Phật trên trời
Bố mẹ anh đẻ được mười anh em
Chín anh thi đậu giải nguyên
Còn anh là Út cho nên ở nhà
Anh cả là quan thám hoa
Anh Hai quan trạng anh ba tú tài…
Anh là con trai Nam Sang
Nước lớn ngang đàng, vác đấu đi đong
Anh đong tỉnh Bắc tỉnh Đông
Trở về anh lại đi đong tỉnh Đoài
Tỉnh Bắc giá thóc mười hai
Tỉnh Đông mười tám, tỉnh Đoài hai mươị
Anh là con trai nhà nghèo
Nàng mà thách thế anh liều anh lo
Cưới em anh nghĩ cũng lo
Con lợn chẳng có, con bò thì không
Tiền gạo chẳng có một đồng
Thiên hạ hàng xứ cũng không đỡ đần
Sớm mai sang hiệu cầm khăn
Cầm được đồng bạc để dành cưới em
Ba hào anh để mua tem
Gửi thư mời khắp anh em xa gần
Trăm năm kết ngãi châu trần
Nhớ ngày nên lứa giao loan với mình
Họ hàng ăn uống linh đình
Cả tỉnh Hà Nội đồn mình lấy ta
Hào tư anh để mua gà
Sáu xu mua rượu, hào ba đi tàu
Bẩy xu mua lấy trăm cau
Một hào mua gói chè tầu uống chơi
Một hào cả đỗ lẫn xôi
Một hào gạo tẻ với nồi rau dưa
Anh ngồi anh tính cũng vừa
Cưới em đồng bạc chẳng thừa một Xu
Nàng mà thách thế anh liều anh lo
Cưới em anh nghĩ cũng lo
Con lợn chẳng có, con bò thì không
Tiền gạo chẳng có một đồng
Thiên hạ hàng xứ cũng không đỡ đần
Sớm mai sang hiệu cầm khăn
Cầm được đồng bạc để dành cưới em
Ba hào anh để mua tem
Mời khắp thiên hạ anh em xa gần
Thiên hạ hàng xứ đồn ầm
Sơn Tây Hà Nội đồn mình lấy ta
Một hào thì để mua gà
Bảy xu mua rượu, hào ba đi tàu
Sáu xu mua lấy trăm cau
Hào tư mua gói chè tàu uống chơi
Sáu xu gạo nếp thổi xôi
Với một xu mỡ và mười xu dưa
Cưới anh đồng bạc cũng vừa
Tính đi tính lại vẫn thừa ba xu
Anh là con trai út ở nhà
Anh đi kén vợ đằng xa quê người
Thấy em đẹp nết, đẹp cười
Đẹp người, đẹp nết lại tươi răng vàng
Vậy nên anh gởi thư sang
Một lòng đã quyết lấy nàng mới thôi.
Anh là quân tử tài cao
Xin anh hãy họa bài "sao trên trời"
Nửa đêm thức dậy trông trời
Thấy sao bên bắc anh ngồi bên đông
Ai ơi thức dậy mà trông
Kìa ông sao Vượt với Sông Ngân Hà
Sao Rua trên bốn dưới ba
Nhị Thập Bát Tú cùng là Thất Tinh
Sao Hôm đứng có một mình
Sao Mai đủng đỉnh ra tình chơ ai!
Có Hôm mà chẳng có Mai
Kìa ông Sao Vượt chờ ai giữa trờI
Nam Tào Bắc Đẩu đôi nơi
Hai ông đứng đó, coi trời trị dân
Vậy nên thiên địa xoay vần
Chưa đến chập tối đã dần mọc ra
Mọc ra sa số hằng hà
Nghìn vạn ức triệu biết là bao nhiêu
Tối trời trong rõ càng nhiều
Trời sáng trăng tỏ ra điều sao thưa
Anh làm thợ mộc Thanh Hoa
Làm cầu làm quán, làm nhà khéo tay (khó thay)
Lựa cột anh dựng đòn tay
Bào trơn đóng bén nó ngay một bề
Bốn cửa anh chạm bốn dê
Bốn con dê đực chầu về tổ tông
Bốn cửa anh chạm bốn rồng
Trên thì rồng ấp, dưới thì rồng leo
Bốn cửa anh chạm bốn mèo
Con thì bắt chuộc, con leo xà nhà
Bốn cửa anh chạm bốn gà
Đêm thì nó gáy, ngày ra ăn vườn
Bốn cửa anh chạm bốn lươn
Con thì thắt khúc, con thì trườn ra
Bốn cửa anh chạm bốn hoa
Trên là hoa sói, dưới là hoa sen
Bốn cửa anh chạm bốn đèn
Một đèn dệt cửi, một đèn quay tơ
Một đèn đọc sách ngâm thơ
Một đèn anh để đợi chờ nàng đây
Anh nghiêng tai dưới gió,
Để em (Cho thiếp) kể công khó cho anh nghe
Từ thuở anh đau ban cua,
Lưỡi đắng, miệng trắng cơm ôi
Công em đỡ đứng bồng ngồi
Bây giờ anh ở bạc trời nào để anh.
Anh nghiêng tai dưới gió, để em kể công khó cho anh nghe
Từ thuở anh đau ban cua, lưỡi đắng, miệng trắng cơm hôi
Công em đỡ đứng bồng ngồi
Bây giờ anh ở bạc trời nào để anh.
Anh ngó lên Châu Đốc thấy gốc bần trôi,
Anh ngó về Lưu Định thấy vịnh Bóng Tàu.
Em ơi có thương thì mở cửa cho anh
Bằng không thương thì đóng lại, anh nỡ lòng nào dám vô.
Anh ngó lên trời thấy đám mây bạch,
Ngó xuống rạch thấy cá trạch đỏ đuôi,
Nước chảy xuôi, con cá buôi lội ngược,
Anh mảng thương nàng biết được hay không.
Anh ngó lên trời thấy mây giăng chiếu đỏ,
Anh ngó xuống đất thấy bông vạn thọ chiếu vàng,
Kể từ ngay anh bước cẳng xuống thàng (thuyền)
Giả buôn với bán mà ra đàng gặp em.
Anh ngồi trong bếp lửa đau cái bụng
Em ngồi ngoài cửa nát lá gan
Biết thuốc chi mà chữa bệnh cho chàng
Lấy trầm hương cho chàng uống sao chàng vội quên
Anh người có chí canh nông
Mười phần ta cũng giở trong tám phần
Can gì để ruộng mà ngăm
Làm ruộng lấy lúa, chăn tằm lấy tơ
Tằm có lứa ruộng có mùa
Chăm làm trời sẽ đền bù cho ta!
Anh nguyền cùng em Chợ Giã cho chí sâu Đôi,
Nguyền lên Cây Cốc, Vạn Gò Bồi, Giao Long.
Anh nguyền cùng em Thành Cựu cho chí Thành Tân
Câu Chàm, Đập Đá giao lân kết nguyền.
Trung Dinh, Trung Thuận cho chí Trung Liên,
Trung Định, Trung Lý cũng nguyền giao ca (2)
Anh nhất kỳ tâm,
Sao cô bây khéo nhị kỳ tình ?
Vì ai xui giục cho cô mình nhị kỳ tâm.
Đêm hôm qua vắng khách tri âm,
Vắng hoa thiên 1ý thăm thầm cội cây.
Đêm hôm qua rót đọi dầu đầy,
Than thân với bóng, bóng rầy bóng chẳng có thương.
Suốt năm canh bế bóng lên giường.
Ngọn đèn dập tắt, nửa thương, nửa cười
Bấy lâu nay gần bến, xa vời.
Anh như cây quế nở trong nhà
Em như con gái hàng phố mà ra chơi đường
Em thấy cây quế héo vàng
Em càng vun xới cây càng tốt tươi
Bao giờ cho quế mọc chồi
Để quế trả nghĩa cho người xới vun
Anh như con một nhà giàu
Em như tờ giấy bên Tàu mới sang
Anh như con một nhà quan
Em như con én lạc đàn ngẩn ngơ
Anh như chỉ gấm thêu cờ
Em như rau má lờ mờ giếng khơi
Cho nên chẳng dám ngỏ lời
Anh như con nhạn bơ phờ
Sớm ăn, tối đậu bơ vơ một mình
Anh nói với em sơn cùng thủy tận
Anh nói với em nguyệt khuyết sao băng
Đôi ta như rồng lượn trong trăng
Dẫu xa nhau đi nữa vẫn khăng khăng đợi chờ.
Anh nói em cũng nghe anh
Bát cơm đã trót chan canh mất rồi
Nuốt đi đắng lắm anh ơi
Bỏ ra thì để tội trời ai mang
Tội trời đã có người mang
Ước gì ta lấy được chàng chàng ơi
Bây giờ ba ngả bốn nơi
Thiếp chàng muốn lấy tôi bên này
Thiếp tôi bên này trong then ngoài khóa
Thiếp chàng bên ấy có thỏa hay không
Trách đường giây thép không thông
Gửi thư thư biệt, gửi lời lời bay
Nhạn ơi trăm sự nhờ mày
Ngậm thư mang tới tận tay cho chàng
Chẳng may chim nhạn lạc đàn
Chim trời bay mất, để chàng nhớ mong
