Chương II

Ăn Uống

 

90.

Anh ôi uống rượu thì say,

Bỏ  ruộng ai cày bỏ giống ai gieo.

 

Còn trời còn nước còn non,

Còn cô bán rượu, anh còn say sưa.

 

Đã từng ăn bát cơm đầy,

Đã từng nhịn đói cả ngày chẳng ăn.

 

Mang bầu chịu tiếng thị phi,

Bầu không có rượu lấy gì mà say.

 

-Mang bầu tìm bạn cố tri,

Tìm không gặp bạn li bì những say.

 

95.

Mang bầu tới quán rượu dâu,

Say hoa đắm nguyệt quên câu ân tình.

 

Miếng ăn là miếng tồi tàn,

Mất ăn một miếng lộn gan lên đầu.

 

Miệng mời tay lại mở nem,

Nem thời có ít, chị em thời nhiều.

 

Rượu nào rượu lại say người,

Bớ người say rượu chớ cười rượu say.

 

Vai mang bầu rượu chiếc nem,

Mảng say quên hết lời em dặn dò.

 

Ví dầu cá bóng xích đu,

Tôm càng hát bội cá thu cầm chầu.

 

Ví dầu cầu ván đóng đinh

Cầu tre lắc lẻo gập ghềnh khó đi.

 

Ví dầu cậu giận cậu hờn,

Đi theo cùng cậu kéo đờn cậu nghe.

Cậu hờn thì kéo te te

Ú liêu xang xự, xang xê liêu hò.

 

Ví dầu ví dẫu ví dâu,

Ăn trộm bẻ bầu tôi chẳng dám la.

 

Vịt chê lúa lép không ăn,

Chuột chê nhà trống ra nằm bụi tre.

 

Chương III

Ăn Nói

 

Ai xui ai khiến trong lòng,

Mau chân nhạy miệng mắc võng gian nan.

 

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang,

Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.

 

Chim khôn tránh bẫy tránh dò,

Người khôn tránh tiếng hồ đồ mới khôn.

 

Hoa thơm ai chẳng muốn đeo,

Người khôn ai chẳng nâng niu bên mình.

 

Hoa thơm ai nỡ bỏ rơi,

Người khôn ai nỡ nặng lời làm chi.

 

Kim vàng ai nỡ uốn câu,

Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời.

 

Kiến bò miệng chén bao lâu,

Phù du lướt gió, ruồi bu miệng hùm.

 

Lọ là thét mắng mới nên,

Một lời siết cạnh bằng nghìn roi song.

 

Roi song đánh đoạn thì thôi,

Một lời siết cạnh muôn đời chẳng quên.

 

Lời nói chẳng mất tiền mua,

Liệu lời mà nói cho vừa lòng nhau.

 

Mai mưa, trưa nắng, chiều nồm,

Trời còn luân chuyển huống mồm thế gian.

 

Miệng mời tay lại mở nem,

Nem thời có ít, chị em thời nhiều.

 

Người sao một hẹn thì nên,

Người sao chín hẹn thì quên cả mười.

 

Người thanh tiếng nói cũng thanh,

Chuông kêu sẻ đánh bên thành cũng kêu.

 

Nói đẩy đưa cho vừa lòng bạn,

Sông Giang Hà khúc cạn khúc sâu.

 

Thử chuông cho biết chuông ngân,

Thừ bạn đôi lời cho biết dại khôn.

 

Trăm năm bia đá thì mòn,

Nghìn năm bia miệng hãy còn trơ trơ.

 

Trong lưng chừng có một đồng,

Lời nói như rồng chúng chẳng thèm nghe.

 

Trồng hường bẻ lá che hường,

Đừng cho những miệng thế thường bán rao

 

Vai mang túi bạc kè kè,

Nói bậy nói bạ chúng nghe rầm rầm.

 

Chương IV

Làm Người

 

Chim bay về núi tối rồi,

Anh không toan liệu còn ngồi chi đây

 

Có khó mới có mà ăn,

Ngồi không ai dễ đem phần tới cho.

 

Công dã tràng thường ngày xe cát,

Sóng ba đào, ai xét công cho.

 

Mèo đàng lại gặp chó hoang,

Anh đi ăn trộm gặp nàng xới khoai.

 

Tằm vương tơ nhện cũng vương tơ,

Mấy đời tơ nhện được như tơ tằm.

 

Có vất vả mới thanh nhàn,

Không dưng ai để cầm tàn che cho:

 

Chương 5

Dạy Trẻ

 

Ăn cam ngồi gốc cây cam,

Ănn sung ngồi gốc cây sung,

Ăn rồi lại ném tứ tung ngũ hoành.

130

Ăn trái nhớ kẻ trồng cây,

ăn gạo nhớ kẻ đâm xay giần sàng.

 

Ba đời bảy họ nhà khoai.

Dù ngọt dù bùi cũng phải lăn tăn.

 

Bao giờ cá lý hóa long,

Đền ơn cha mẹ ẵm bồng ngày xưa.

 

Biết mùi mặn lạt chua cay,

Làm ăn trong sạch thật rày nữ công.

 

Cá không ăn muối cá ươn,

Con cãi cha mẹ trăm đường con hư.

 

135.

Cá không ăn muối cá ươn,

Không nghe cha mẹ trăm đường con hư.

 

Có cha có mẹ thì hơn,

Không cha không mẹ như đờn đứt đây.

 

Có vàng vàng chẳng hay phô,

Có con nó nói trầm trồ mà nghe.

 

Con chim mày ở trên cây,

Tao đứng dưới gốc mày bay đàng nào.

 

Con lành con ở cùng bà,

Vang mình sốt mẩy con ra ngoài đường.

 

Con mèo con chuột có lông,

ống tre có mắt, nồi đồng có quai.

 

Còn mèo con mèo con meo,

Muốn ăn thịt chuột thì leo xà nhà.

 

Con mèo mà trèo cây cau,

Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.

Chú chuột đi chợ đường xa,

Mua mắm mua muối giỗ cha chú mèo.

 

Con mèo xáng vỡ nồi rang,

Con chó chạy lại nó mang lấy đòn.

 

Con ơi muốn nên thân người,

Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha.

Gái thời chăm chỉ trong nhà,

Khi vào canh cửi, khi ra thêu thùa.

Trai thì đọc sách ngâm thơ,

Dùi mài kinh sử để chờ kịp khoa.

Nữa mai nối được nghiệp nhà,

Trước là đẹp mặt, sau là hiển thân.

 

Con tài lo láo lo kiêu,

Con ngu thì lại lo sao kịp người.

 

Dạy con dạy thuở còn thơ,

Dạy vợ dạy thuở ban sơ mới về .

 

Dặn con con có nghe cho,

Chọn người quân tử đói no cũng đành.

 

Kẻ ăn người ở trong nhà,

Sớm khuya công việc giúp ta nhọc nhằn.

 

Thương người đày đọa chút thân,

Chớ nên ngược đãi lòng nhân mới là.

 

Mẹ nuôi con bấy lâu rồi,

Nuôi con cho đến thành người mới nghe.

 

Miệng ru mắt nhỏ hai hàng,

Nuôi con càng lớn mẹ càng thêm lo.

 

Mong con đến tuổi lập thân,

Lấy chồng những đứa tiểu nhân thì đừng.

 

Ngó lên nuộc lạt mái nhà,

Bao nhiêu nuộc lạt thương bà bấy nhiêu.

 

Nhạn lạc bầy tìm cây nó ẩn,

Tớ lạc thầy thơ thẩn thẩn thơ.

Trai thời đèn sách nghiệp thường,

Gái thời kim chỉ hiểu (?) đường vá may.

 

Tượng rằng là đạo mẹ cha,

Con trai con gái cũng là một thương.

 

Sao ba đã đứng ngang đầu,

Em còn ở mãi làm giàu cho cha.

Giàu thì chia bảy chia ba,

Phận em là gái được là bao nhiêu.

 

Chương VI

Ăn Chơi

 

Đổng Kim Lân hồi còn nhỏ,

Đi bán giỏ nuôi mẹ già,

Anh gặp em đây không cửa không nhà,

Muốn vô gá nghĩa biết là được không?

 

Anh ví vậy còn sai,

Em thấy hoài thật quả

Hễ khi hút đã

Như Hành Giả loạn thiên

Gặp buổi hết tiền

Như Lưu Huyền chạy giặc,

Em có nói một hai lời làm mặt Trương Phi;

Hươi "hỏa tim thương"

Dường Na Tra xuất trận,

Nằm chình chòng như Tôn Tẫn xem thơ

Mắt lim dìm như ông Không nghiệm binh cơ

Phà hơi khói như Kinh Kha oán khí

Vui thú yên hà toại chí phong lưu.

 

Ba đồng một trái hồng ngâm,

Bên ấy không nói thì câm mất mồm.

 

Ba đồng một trái hồng dai,

Bên ấy có tài thì cất tiếng lên.

 

Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè bài tới,

Cơm chưa kịp bới, Trầu chưa kịp têm,

Tôi đánh một đêm, Thua ba tiền rưỡi,

Về nhà chồng chửi, Thằng móc thằng quăn,

Đánh sao không ăn, Mà thua lắm bấy,

Tôi lấy tiền cấy, Cho đủ mười ngày,

Bảy thua bảy dày, Cùng là ngạt kéo,

Chị em khéo léo, Dễ mượn dễ vay,

Thân tôi ngày rày, Dầm sương dãi nắng,

Chị em có mắng, Tôi cũng ngồi đây,

Nó là tuồng dày, …………

…………………Nó cũng a dua,

Ăn thì tôi vùa, Thua thì tôi chạy.

 

Bánh nhiều quá cũng kêu bánh ít,

Chuối non nhớt cũng gọi chuối già.

Trượng phu đối được mới là đáng khen.

- Canh chua lét sao kêu canh ngọt,

Cây cao nghệu cũng gọi cau lùn,

Đối chơi với bạn anh hùng há thua?

 

Cất lên một tiếng la đà,

Cho chim nhớ tổ, cho gà nhớ con.

Cất lên một tiếng linh đình,

Cho loan nhớ phượng, cho mình nhớ ta.

 

Cờ bạc là bác thằng bần,

Của nhà bán hết tra chân vào cùm.

 

Cờ bạc là bác thằng bần,

Áo quần bán hết ngồi trần tô hô.

 

Khăn vuông bốn chéo cột chùm,

Miệng 'mời người nghĩa hò giùm ít câu.

 

Nói ra cô bác đừng cười,

Để cho tôi bắt bộ một người áo đen.

 

Áo đen tra nút cũng đen,

Tôi hò với người lạ chớ người quen không hò.

 

Tiếng đồn cô Bảy hò lanh,

Ngày nay mới biết mặt xanh như chàm.

 

Tới đây chào hỏi quí nương,

Chào ông chủ ruộng người thương tôi người nào?

 

Tới đây lạ xứ quen người,

Trăm bề nhẫn nhịn đừng cười tôi quê.

Chương VII

Lính

Anh ngồi phần thủ trống treo,

Miệng kêu ghe ghé chưn trèo xuống thang.

 

Ba năm trấn thủ lưu đồn,

Ngày thì canh điểm tối dồn việc quan.

Chém tre đẵn gỗ trên ngàn,

Hữu thân hữu khổ phàn nàn cùng ai.

Miệng ăn măng trúc măng mai,

Những dang cùng nứa lấy ai.bạn cùng,

Nước giếng trong con cá nó vẫy vùng.

Ngang lưng thì thắt bao vàng,

Đầu đội nón đấu vai mang súng dài.

Một tay thì cắp hỏa mai,

Một tay cắp giáo, quan sai xuống thuyền,

Thùng thùng trống đánh ngũ liên,

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.

 

Trống điểm canh thâu, trên lầu nhặt thúc,

Rượu một bầu hồng cúc giải khuây.

 

Chương VIII

Cày

 

Lạy trời mưa xuống,

Lấy nước tôi uống,

Lấy ruộng tôi cày,

Lấy đầy bát cơm,

Lấy rơm đun bếp.

 

Rủ nhau đi cấy đi cày,

Bây giờ khó nhọc có ngày phong lưu.

 

Thấy anh hay chữ, hỏi thử đôi điều,

Thuở xưa ông vua Thuấn cày trâu hay cày bò.

Mảng coi ông vua Thuấn canh điền,

Chim trời cắn cỏ, tượng liền nhổ cây.

 

Trâu anh, con cỡi con dòng,

Có con đi trước lòng thòng theo sau.

 

Trâu ơi ta bảo trâu này,

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

Cấy cày vốn nghiệp nông gia,

Trâu đây ta đấy, ai mà quản công.

Bao giờ cây lúa còn bông,

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

 

Chương IX

Cấy

 

Chừng này đứng bóng đã trưa,

Bớ ông chủ ruộng sao chưa xuống đồng?

 

Mồng tám tháng tư không mưa,

Bỏ  cả cày bừa mà lấp lúa đi.

Bao giờ cho đến tháng mười,

Lúa tốt bời bời nhà đủ người no.

 

Người ta đi cấy lấy công,

Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.

Trông trời trông đất trông mây,

Trông mưa trông gió trông ngày trông đêm.

Trông cho chân cứng đá mềm,

Trời êm bể lặng, mới yên tấm lòng.

 

Ơn trời mưa nắng phải thì,

Nơi thì bừa cạn, nơi thì cày sâu.

Công lênh chẳng quản lâu lâu,

Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.

Xin ai đừng bỏ ruộng hoang,

Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.

 

Thân em tội nghiệp về đâu,

Ngày ngày em chổng phao câu lên trời.

Bây giờ nông vụ chí kỳ,

Em mà chẳng chổng lấy gì anh ăn.

 

Chương X

Gặt

 

Ra đi anh có dặn dò,

Ruộng sâu cấy trước ruộng gò cấy sau.

 

Đói thì ăn ráy ăn khoai,

Chớ thấy lúa trổ tháng hai mà mừng.

 

Ngó lên đám cấy ông cai,

Cấy thưa ông ghét, cấy dày ông thương.

 

Chương XI

Nông Dân

 

Bao giờ cho đến tháng hai,

Con gái làm cỏ con trai bê bờ.

Bao giờ cho đến tháng năm,

Thổi nồi cơm nếp vừa nằm vừa ăn.

Bao giờ cho đến tháng mười,

Thổi nồi cơm nếp vừa cười vừa ăn.

Bao giờ đồng rộng thảnh thơi,

Nằm trâu thổi sáo vui đời Thuần Nghiêu.

 

Bao giờ mang hiện (?) đến ngày,

Cày bừa cho chín, mạ này đem gieo.

 

Bởi anh chăm việc canh nông,

Cho nên mới có bồ trong bịch ngoài.

 

Cảm thương con gái đươn bao,

Đêm khuya thức dậy lao xao đâm bàng.

 

Cày đồng đương buổi đang trưa,

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.

 

Công danh đeo đuổi mà chi,

Sao bằng chăm chỉ giữ nghề canh nông?

 

Cha chài mẹ lưới con câu,

Thằng rể đóng đáy con dâu ngồi nò

.

Đàn bà thì phải nuôi heo,

Thời vận đương nghèo nuôi chẳng đặng trâu.

 

Em thì đi cấy lấy công,

Để anh nhổ mạ tiễn chung một lời.

 

Đem về cho bác mẹ xơi,

Làm con phải thế em ơi! (?)

 

Em thì đi cấy ruộng bông,

Anh đi cắt lúa để chung một nhà.

Đem về phụng dưỡng mẹ cha,

Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền.

 

Lấm lem tay cắm (cắm) chuôi, (?) dây,

Hãy trồng cây ngọc, có nơày hữu thu.

 

Một năm là mấy tháng xuân,

Một ngày là mất giờ dần sớm mai.

 

Nhát trông sao Đẩu về đông,

Chị em ra sức cho xong ruộng này.

 

Sớm khuya có vợ có chồng,

Cày sâu bừa kỹ mới mong được mùa.

 

Trắng như bông lòng anh không chuộng.

Đen như cục than hầm làm ruộng khá thương.

 

Trâu anh con cỡi con dòng,

Lại thêm con nghé cực lòng thằng chăn

 

 Tập 1

Trang 1  Trang 2  Trang 3  Trang 4  Trang 5 Trang 6  Trang 7  Trang 8  Trang 9  Trang 10 Trang 11  Trang 12 

Tập 2

Trang 13  Trang 14  Trang 15  Trang 16  Trang 17 Trang 18  Trang 19  Trang 20