Hương Hoa Đất Nước - Trọng Toàn (Trang 6)

 

Dầu ai buôn đâu bán đâu (5),

Làm sao cho khỏi cầu Châu thì làm.

Dầu ai sang cả mặc ai,

Thân này nước chảy hoa trôi sá gì.

(Nàng Mi ê, vợ vua Chiêm Thành - Sa Đẩu)

 

Đêm khuya thiếp mới hỏi chàng,

Cau tươi ăn với trầu vàng xứng không?

(Tích trầu không, cau và vôi về đời Hùng Vương)

 

 

Đèn nào cao bằng đèn Châu Đốc,

Ngọn gió nào độc bằng ngọn gió Gò Công

Thổi gió đông lạc vợ xa chồng,

Nằm đêm nghĩ lại nước mắt hồng tuôn rơi.

 

Đi bộ thì khiếp Hải Vân,

Đi thuyền thì khiếp sóng thần Hang Dơi.

 

Đô đốc tam thiên đô đốc,

Chỉ huy bát vạn chỉ huy,

Trung úy, vệ úy, chẳng kể làm chi.

Cai đội, phó đội, lấy tàu mà chở,

Mười quan thì đặng tước hầu,

Năm quan tước bá, ai hầu kém ai.

Đời Tây sơn, tình cảnh khốn khổ mua quan rất dễ

 

Đố ai quét sạch lá rừng,

Để ta khuyên gió, gió đừng rung cây.

 

Đố  anh con rít mấy chùn,

Núi Đâu Mâu mấy thước, chợ Hôm mấy người.

 

Đông Ba, Gia Hội hai cầu,

Có chùa Diệu Đế, bốn lầu hai chuông.

 

Đờn kêu tích lịch tình tang,

Ai đem công chúa lên thang mà ngồi.

(vua Trần Anh Tôn gả Huyền Trâu Công chúa cho vua Chiếm Thành,

tục xứ ấy vua chết thì phải đem thiếu vợ)

 

Đưa em cho tới Đông Hồ,

Anh mua trái mít, em bồ trái thơm.

 

Đường vô xứ Nghệ quanh quanh,

Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.

Ai vô xứ Nghệ thì vô ,

(Lê Lợi ở được lòng người. Nhân dân rủ theo vua Lê)

 

Gáo vàng đem múc giếng tây,

Khôn ngoan cho lắm, tớ thầy người ta.

(Tàu cai trị)

 

Gió đưa cành trúc la đà,

Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thọ Xương.

 

Gió đưa cây cải về Trời,

Rau răm ở lại chịu lời đắng cay.

(Đời Tây sơn Nguyễn Huệ, Lê Chiêu Thống và Hoàng Thái hậu chạy qua Tàu

Bà Nguyễn Thị Kìm theo không được về chốn thôn quê)

 

Gió đưa mười tám lá xoài,

Bên văn, bên võ, có tài hát thi.

 

Hoa thơm, thơm lạ, thơm lùng,

Thơm cây, thơm rễ, người trồng cũng thơm.

 

Một ngày dựa mạn thuyền rồng,

Còn hơn muôn kiếp ở trong thuyền chài.

(Về hai câu trên Lý Huệ Tông lấy gái thuyền chài họ Trần,

dụng hết bà con làm quan. Kiếng họ Trần, có Trần Thế Độ đưa

Trần Cảnh hầu Lý Chiêu Hoàng)

 

Kiến leo cột sắt sao mòn,

Vò vò xây ổ  sao tròn mà xây.

(Hồ Qua Ly tiếm ngôi Trần Thiếu Đế

sau bị Tàu đánh bắt, mất thành Tây Đô)

 

Khôn ngoan qua cứa sông La,

Dễ ai có cánh bay qua Lũy Thầy.

 

Lạy Trời cho chóng gió nồm,

Cho thuyền chúa Nguyễn thắng buồm chạy ra.

(Dân ở Đàng Ngoài mong đợi Cao Hoàng dẹp loạn)

 

Lênh đênh qua cửa Thần Phù,

Khéo tu thì nổi, vụng tu thì chìm.

(cửa Thần Phù thuộc Thanh Hóa. có cá hình nguồn

 

Lòng thương con gái xóm Chùa,

Khéo may đãy gấm khéo thùa bông dâu.

 

500.

Măng giang nấu cá ngạnh nguồn,

Đến đây ta phải bán buồn mua vui.

(Nhà Nguyễn khôi phục, đặng lòng dân)

 

Mặt vàng đổi lấy mặt xanh,

Hai tay hai gậy lạy anh sông Bờ.

 

Mẹ gà con vịt chít chịu,

Mấy đời mẹ ghẻ nâng niu con chồng.

(Trần Nghệ Tôn phó thác Trần Thuận Tôn cho Hồ Quí Ly

Về sau, Hồ Quí Ly giết Thuận Tôn, bức tử Thiếu Đế. cướp ngôi nhà Trần)

 

Mông mênh góc bể chân trời,

Những người thiên hạ nào người tri âm.

Buồn riêng thôi lại tủi thầm,

Một duyên hai nợ ba lầm lấy nhau.

(Mị Châu)

 

Mồng bốn tháng ba,

Trở về hội Láng, trở ra hội Thầy.

Hội chùa Thầy có hang Cắc Cớ,

Trai chưa vợ nhớ hội chùa Thầy.

 

505.

Mở mương, Mường chạy lên rừng,

Ta hay Mường chạy ta đừng mở mương.

 

Muốn ăn bánh ếch lá gai,

Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi.

 

Muốn mát tắm ngọn sông Đào,

Muốn ăn sim chín phải vào rừng xanh.

 

Ngó lên trên tháp Cánh Tiên,

Cảm thương quan Hậu thủ thiềng ba năm.

(Dẫn trong một bài kháo cứu về lịch sứ của ô. Lê Thọ Xuân)

 

Người đời muôn sự của chung,

Tranh nhau một tiếng anh hùng mà thôi.

(Mười hai sứ quân)

 

Nhà Bè nước chảy phân hai,

Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về.

(Nguyễn Ánh bình phục Lục tỉnh)

 

Nhiễu điều phủ lấy giá gương,

Người trong một nước thì thương nhau cùng.

(Nói về Trưng Trắc, Trưng Nhị)

 

Nhớ anh tôi cũng muốn vô,

Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang.

Phá Tam Giang rày đây đã cạn,

Truông nhà Hồ, Nội tán cấm nghiêm.

 

Nhớ ngày mồng bảy tháng ba,

Trở vào hội Láng trở ra hội Thầy.

(Láng là Yên Lãng. Chùa Thầy ở Đa Phức. phủ Quốc Oai)

 

Những người lử khử lừ khừ,

Chẳng ở Đại Từ thì ở Vũ Nhai.

 

Non xanh bao tuổi mà già,

Vì chưng sương tuyết hóa ra bạc đầu.

Núi kia ai đắp nên cao,

Sông kia bể nọ ai đào nên sâu.

 

Nực cười châu chấu chống xe,

Tưởng rằng cháu ngã, ai dè xe nghiêng.

(Lý Thường Kiệt phá Tống)

 

Nước lã mà vã nên hồ,

Tay không mà nổi cơ đồ mới ngoan.

(Lý Bôn đuổi Tiêu Tư)

 

Nước non là nước non trời,

Ai phân được nước, ai dời được non.

 

520.

Nước ròng chảy đến Tam Giang,

Sầu đâu chín rụng sao chàng biệt  tin.

 

Nước trong khe suối chảy ra,

Mình chê ta đục, mình đà trong chưa?

(Lê Hoàng và Nguyễn Bặc)

 

Ở đâu năm cửa nàng ơi,

Sông nào sáu khúc nước chảy xuôi một dòng

Sông nào bên đục bên trong,

Núi nào thắt cổ bồng mà có thánh sinh?

Đền nào thiêng nhất xứ Thanh,

Ở đâu lại có cái thành tiên xây?

Ở đâu là chín từng mây,

Ở đâu lắm nước ở đâu nhiều vàng?

Chùa nào mà lại ở hang,

Ở đâu lắm gỗ thời nàng biết không?

Ai mà xin lấy túi đồng,

Ở đâu mà lại có con sông Ngân Hà?

Nước nào dệt gấm thêu hoa,

Ai mà sinh ra cửa ra nhà, nàng ôi?

Kìa ai đội đá vá trời,

Kìa ai trị thủy cho đời được yên?

Anh hỏi em trong bấy nhiêu lời,

Xin em giảng rõ từng nơi từng người.

 -  Thành Hà Nội năm của chàng ôi,

Sông Lục Đầu sáu khúc nước chảy xuôi một dòng.

Nước sông Thương bên đục bên trong,

Núi Tản thắt cổ bồng mà lại có thánh sinh.

Đền Sòng, thiêng nhất xứ Thanh,

Ở trên tỉnh Lạng có thành tiên xây.

Trên trời có chín từng mây,

Dưới sông lắm nước, núi nay lắm vàng.

Chùa Hương Tích mà lại có hang,

Trên rừng lắm gỗ thời chàng biết không?

Ông Nguyễn Minh Không xin được túi đồng.

Trên trời lại có con sông Ngân Hà.

Nước Tàu dệt gấm thêu hoa,

Ông Hữu Sắc sinh ra cửa, ra nhà chàng ôi!

Bà Nữ Oa đội đá vá trời,

Vua Đại Vũ trị thủy cho đời yên vui.

Anh hỏi em trong bấy nhiêu lời,

Em đà giảng rõ từng nơi từng người.

 

Ở nhà thì sợ bạn trông,

Ra đi thì sợ Giốc ông, Giốc Dài.

Ở nhà thì nhớ bạn hoài,

Ra đi thì sợ Giốc Dài, Giốc ông.

Ở tỉnh Quảng Trị

 

Phá đền rồi lại làm đền,

Nào ai cướp nước tranh quyền chi ai?

 

Rồng chầu ngoài Huế, ngựa tế Đồng Nai,

Nước sông trong sao lại chảy hoài,

Thương người xa xứ lạc loài đến đây.

 

Ru con con ngủ cho lành,

Mẹ đi gánh nước rửa bành ông voi.

Muốn coi lên núi mà em,

Coi bà Quản tượng cỡi voi bành vàng.

 (Bà Triệu)

 

 

Sông sâu nước chảy làm vầy,

Ai xui em đến chốn này gặp anh.

Đào tơ sen ngó xanh xanh,

Ngọc lành phải giá, gái lành phải duyên.

Cho hay tiên tại gặp tiên,

Phụng hoàng há dễ đứng chen đàn gà.

(công chúa Tiên Dung chơi bãi Chử Gia gặp Chứ Đồng Tử)

 

Sông Thao nước đục người đen,

Ai lên Phố én cũng quên đường về.

 

Ta trong hột khế ta ra,

Mình còn cạnh khế chi ta hỡi mình.

(Lê Ngọa Triều ăn khế có hột mận, giết hết họ Lý, quên Lý Công Uẩn)

 

530

Ta về ta tắm ao ta,

Dầu trong dầu đục ao nhà vẫn hơn (đã quen?)

 

Tạnh trời mây mới về non,

Hẹn cùng cây cỏ chó còn trông mưa.

(Đức Thánh Gióng đánh giặc ân rồi về núi Vệ Linh)

 

Tay cầm bán nguyệt xênh xang,

Muôn nghìn cây cỏ lai hàng tận tay.

(vợ vua Lý)

 

Thú dương còn lá rau vi,

Ngàn năm sẽ nhớ Bá Di, Thúc Tề.

 

Thuyền câu lơ lừng đã xong,

Thuyền chài lơ lừng uổng công thuyền chài

(cuối đời Lê, quyền về Trịnh; vua Lê Thần Tôn buồn, bơi thuyền đi chơi)

 

Thứ nhất sông Nến chảy ra,

Thứ hai ngòi MỠ thứ ba ngòi Dầu.

 

Thương thay thân phận con rùa,

Trên đình hạc cỡi, dưới chùa đội bia.

(Tàu cai trị)

 

Tiếc công gánh gạch Bát Tràng,

Xây hồ hán nguyệt cho nàng rửa chôn.

(Đời Đặng Thị Huệ, vợ Trịnh Sâm, bắt dân phu gánh gạch xây hồ Tây)

 

Tiếc thay cây quế giữa rừng,

Để cho thằng Mán thằng Mường nó leo.

(Đời nhà Lý cống Hồ)

 

Tiếc thay hột gạo trắng ngần,

Đã vo nước đục, lại vần than rơm.

(Trần Khắc Chung qua Chiêm Thành lập kế rước Huyền Trân công chúa, đi đàng lâu ngày không tránh được việc bậy bạ)

 

Tiếng ai than khóc nỉ non,

Là vợ thú lính trèo hòn Cù Mông.

(Nguyễn Văn Nhạc. Nguyên Văn Huệ khởi binh)

 

Tiết mao một bóng cờ không,

Một người một bóng bạn cùng hôm mai.

(Nói Về Tô Võ)

 

Tới đây hỏi khách tương phùng,

Chim chi một cánh bay cùng nước non.

(Lý Anh Tông mớ cuộc thông thương ghe buồm)

 

Tới đây những suối cùng khe,

Chân xiêm bóng núi tiếng ve gọi sầu.

 

Trách người quân tử phụ tình,

Chơi hoa rồi lại bẻ nhành bán rao.

(Trần Cảnh phong Chiêu Hoàng làm Chiêu Thánh hoàng hậu, ít lâu giáng làm công chúa và gả cho Lê Thụ Trần)

 

Trụ mê Đắc Kỷ lập Bá Lạc đài,

Hại Hoàng Phi Hổ lạc loài về Châu.

 

Trứng rồng lại nở ra rồng,

Liu điu lại nở ra đòng liu điu.

(Hùng Vương)

 

Tưởng là chị ngã em nưng,

Chẳng hay chị ngã em mừng em reo.

(Trịnh Tùng và người anh là Trình Cối đánh nhau)

 

Vận bất tề trở về quê Thục,

Nương bánh xe rồng dường đục mẫu thân.

 

Vì ai nên nỗi sầu này,

Chùa Tiên vắng vẻ tớ thầy xa nhau.

(Trần Thủ Độ lấy vợ Huệ Tôn, thầy là Huệ Tôn, tớ là Huệ Hậu)

 

550.

Vì chồng nên phải gắng công,

Nào ai xương sắt da đồng chi đây.

(Trưng Nữ Vương)

 

Xem trên trăng bạc trời hồng

Dạo miền sơn thủy, bẻ bông thái bình

(Đinh Tiên Hoàng thâu phục)

 

Tình Si

Chương XXIX

 

Ai đem em đến chốn này,

Thức khuya dậy sớm mắt cay như gừng.

 

Ai làm cho cải lên ngồng,

Cho dưa tôi khú cho chồng em chê.

 

Ai làm cho dượng mang cùm,

Vì chưng dượng dại chung mùng cháu dâu.

 

Anh có tiền riêng cho em mượn ít đồng,

Mua gan công mật cóc thuốc chống theo anh.

 

Anh đánh thì tôi chịu đòn,

Tính tôi hoa nguyệt mười con chẳng chừa.

Đánh tôi thì tôi chịu đau,

Tánh tôi hoa nguyệt chẳng chừa được đâu.

Tánh quen chừa chẳng được đâu,

Lệ làng, làng bắt mấy trâu mặc làng (?)

 

Anh về sao được mà về,

Dây giăng tứ phía tính bề gặp anh.

Dây giăng mặc kệ đây giăng,

Ông tơ bà nguyệt đón ngăn cũng về.

 

Ăn cam ngồi gốc cây cam,

Lấy anh thì lấy về Nam không về.

 

Ăn chanh ngồi gốc cây chánh,

Lấy anh thì lấy về Thanh không về.

 

Nồi đồng thì úp vung đồng,

Con gái xứ Bắc lấy chồng Đồng Nai.

Dậm chân ba tiếng kêu trời,

Chồng tôi vô Quảng biết đời nào ra.

 

Áo  anh rách lỗ bằng sàng,

Mẹ anh già yếu cậy nàng vá may.

 

Áo dày chẳng nệ quần thưa,

Bảy mươi có của cũng vừa mười lăm.

 

Ba năm chẳng xứng duyên hài,

Nằm lăn xuống bệ lạy dài ông tơ,

 

Bao nhiêu lá rụng quét đồn,

Bao nhiêu nợ bạn hãy gồm trả cho.

 

Bậu đừng lên xuống đèo bòng,

Chồng con hay được đem lòng nghi nan.

 

Bậu nói với qua bậu không lang chạ,

Bắt đặng bậu rồi đành dạ bậu chưa?

Bậu đừng phiền não mà hư,

Anh về thưa lại mẫu từ anh hay.

 

Bóng trăng khi khuyết khi tròn,

Của đời chơi mãi có mòn đặng đâu.

 

Buồn ngủ mà gặp chiếu manh,

Vừa khi chồng để, gặp anh giữa đường.

 

Cam ngon quít ngọt đã từng,

Chỉ còn khế rụng trên rừng chưa ăn.

 

Cảm thương cha Sở con Tề,

Khi đi thậm dễ nay về chỉn khôn.

 

Cây oằn vì bởi trái sai,

Lưu Kim Đính thất trận vì tay Dư Hồng.

 

Cha con chết đi trong bụng mẹ nó hãy còn thèm,

Mẹ xem quẻ bói, vẫn còn đàn em trong bụng này.

Con ra gọi chú vào đây,

Để mẹ giao trả cái cơ nghiệp này mẹ bước đi.

Hỡi thằng cu lớn, hỡi thằng cu bé,

Cu tí cu tị, cu tỉ, cu tì ơi

Con dậy con ăn con ở với bà,

Để mẹ đi kiếm một và con thêm

 

Cha tôi già mẹ tôi yếu,

Em tôi còn nhỏ xíu, mắc nợ tứ giăng.

Muốn anh vô trả thế, sợ anh nói nợ không ăn anh buồn.

 

Chỉ đâu mà buộc ngang trời,

Thuốc đâu mà chữa cho người lẳng lơ.

 

Chị em ơi, người ta trông thấy chồng thì mừng,

Sao tôi trông thấy mặt chồng thì nó dường như vôi.

Cũng tại lấy chồng trước chẳng kén đôi,

Từ ngày tôi lấy phải nó, chẳng nguôi trong lòng.

Ba bốn lần tôi trả của chẳng xong.

 

Chèo ghe ra sông cái tự ải cho rồi,

Sống làm chi mà biệt ly quân tử,

Chết cho rồi được chữ tiết trinh.

 

Chiếu bông mà trải góc đền,

Muốn vô làm bé biết bền hay không.

 

575.

Chim chuyền nhành ớt líu lo,

Lòng thương chú lính ốm o gầy mòn.

(câu này lưu hành ở Phú Yên)

 

Chim chuyền nhành ớt líu lo,

Mảng sầu con bạn ốm o gầy mòn.

(câu này lưu hành ở Nam Việt)

 

Chim quyên ăn trái mù u,

Vì ai nên nỗi thầy tu mang xiềng.

Thầy tu ăn nói cà riềng,

Em thưa quan lớn đóng kiềng thầy tu.

 

Chính chuyên lấy được chín chồng,

Vò viên bỏ lọ gánh gồng đi chơi.

Không ngờ quang đứt lọ rơi,

Bò ra lổm ngòm chín nơi chín chồng.

 

Chính chuyên lấy được chín chồng,

Ba chồng thành Lạng, ba chồng thành Cao.

Ba chồng để ngọn sông Đào,

Trở về đóng cửa làm cao chưa chồng. 

Tập 1

Trang 1  Trang 2  Trang 3  Trang 4  Trang 5 Trang 6  Trang 7  Trang 8  Trang 9  Trang 10 Trang 11  Trang 12 

Tập 2

Trang 13  Trang 14  Trang 15  Trang 16  Trang 17 Trang 18  Trang 19  Trang 20